ตโต เตหิ จตฺตาโร มาเส มหาสกฺกาเร กเต ตํ ปญฺหํ กเถนฺโต กิญฺจ ปสฺสํ น ปสฺสตีติอาทิมาหฯ ตตฺถ สาธุนิสิตสฺสาติ สุฏฺฐุนิสิตสฺส ติขิณสฺส, สุนิสิตขุรสฺส กิร ตลํ ปญฺญายติ, ธารา น ปญฺญายตีติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ

สงฺคายิตพฺพธมฺมาทิวณฺณนา

[177] สงฺคมฺม สมาคมฺมาติ สงฺคนฺตฺวา สมาคนฺตฺวาฯ อตฺเถน อตฺถํ, พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนนฺติ อตฺเถน สห อตฺถํ, พฺยญฺชเนนปิ สห พฺยญฺชนํ สมาเนนฺเตหีติ อตฺโถฯ สงฺคายิตพฺพนฺติ วาเจตพฺพํ สชฺฌายิตพฺพํฯ ยถยิทํ พฺรหฺมจริยนฺติ ยถา อิทํ สกลํ สาสนพฺรหฺมจริยํฯ

[178] ตตฺร เจติ ตตฺร สงฺฆมชฺเฌ, ตสฺส วา ภาสิเตฯ อตฺถญฺเจว มิจฺฉา คณฺหาติ, พฺยญฺชนานิ จ มิจฺฉา โรเปตีติ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติ เอตฺถ อารมฺมณํ ‘‘สติปฏฺฐาน’’นฺติ อตฺถํ คณฺหาติฯ ‘‘สติปฏฺฐานานี’’ติ พฺยญฺชนํ โรเปติฯ อิมสฺส นุ โข, อาวุโส, อตฺถสฺสาติ ‘‘สติเยว สติปฏฺฐาน’’นฺติฯ อตฺถสฺส ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติ กิํ นุ โข อิมานิ พฺยญฺชนานิ, อุทาหุ จตฺตาริ สติปฏฺฐานานี’’ติ เอตานิ วา พฺยญฺชนานิฯ กตมานิ โอปายิกตรานีติ อิมสฺส อตฺถสฺส กตมานิ พฺยญฺชนานิ อุปปนฺนตรานิ อลฺลีนตรานิฯ อิเมสญฺจ พฺยญฺชนานนฺติ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติ พฺยญฺชนานํ ‘‘สติเยว สติปฏฺฐาน’’นฺติ กิํ นุ โข อยํ อตฺโถ, อุทาหุ ‘‘อารมฺมณํ สติปฏฺฐาน’’นฺติ เอโส อตฺโถติ? อิมสฺส โข, อาวุโส, อตฺถสฺสาติ ‘‘อารมฺมณํ สติปฏฺฐาน’’นฺติ อิมสฺส อตฺถสฺสฯ ยา เจว เอตานีติ ยานิ เจว เอตานิ มยา วุตฺตานิฯ ยา เจว เอโสติ โย เจว เอส มยา วุตฺโตฯ โส เนว อุสฺสาเทตพฺโพติ ตุมฺเหหิ ตาว สมฺมา อตฺเถ จ สมฺมา พฺยญฺชเน จ ฐาตพฺพํฯ โส ปน เนว อุสฺสาเทตพฺโพ, น อปสาเทตพฺโพฯ สญฺญาเปตพฺโพติ ชานาเปตพฺโพฯ ตสฺส จ อตฺถสฺสาติ ‘‘สติเยว สติปฏฺฐาน’’นฺติ อตฺถสฺส จฯ เตสญฺจ พฺยญฺชนานนฺติ ‘‘สติปฏฺฐานา’’ติ พฺยญฺชนานํฯ นิสนฺติยาติ นิสามนตฺถํ ธารณตฺถํฯ อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

[181] ตาทิสนฺติ ตุมฺหาทิสํฯ อตฺถุเปตนฺติ อตฺเถน อุเปตํ อตฺถสฺส วิญฺญาตารํฯ พฺยญฺชนุเปตนฺติ พฺยญฺชเนหิ อุเปตํ พฺยญฺชนานํ วิญฺญาตารํฯ

เอวํ เอตํ ภิกฺขุํ ปสํสถฯ เอโส หิ ภิกฺขุ น ตุมฺหากํ สาวโก นาม, พุทฺโธ นาม เอส จุนฺทาติฯ อิติ ภควา พหุสฺสุตํ ภิกฺขุํ อตฺตโน ฐาเน ฐเปสิฯ

ปจฺจยานุญฺญาตการณาทิวณฺณนา

[182] อิทานิ ตโตปิ อุตฺตริตรํ เทสนํ วฑฺเฒนฺโต น โว อหํ, จุนฺทาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ทิฏฺฐธมฺมิกา อาสวา นาม อิธโลเก ปจฺจยเหตุ อุปฺปชฺชนกา อาสวาฯ สมฺปรายิกา อาสวา นาม ปรโลเก ภณฺฑนเหตุ อุปฺปชฺชนกา อาสวาฯ สํวรายาติ ยถา เต น ปวิสนฺติ, เอวํ ปิทหนายฯ ปฏิฆาตายาติ มูลฆาเตน ปฏิหนนายฯ อลํ โว ตํ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตายาติ ตํ ตุมฺหากํ สีตสฺส ปฏิฆาตาย สมตฺถํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ, ยํ โว มยา จีวรํ อนุญฺญาตํ, ตํ ปารุปิตฺวา ทปฺปํ วา มานํ วา กุรุมานา วิหริสฺสถาติ น อนุญฺญาตํ, ตํ ปน ปารุปิตฺวา สีตปฺปฏิฆาตาทีนิ กตฺวา สุขํ สมณธมฺมํ โยนิโส มนสิการํ กริสฺสถาติ อนุญฺญาตํฯ ยถา จ จีวรํ, เอวํ ปิณฺฑปาตาทโยปิฯ อนุปทสํวณฺณนา ปเนตฺถ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาฯ

สุขลฺลิกานุโยคาทิวณฺณนา

[183] สุขลฺลิกานุโยคนฺติ สุขลฺลิยนานุโยคํ, สุขเสวนาธิมุตฺตนฺติ อตฺโถฯ สุเขตีติ สุขิตํ กโรติฯ ปีเณตีติ ปีณิตํ ถูลํ กโรติฯ

[186] อฏฺฐิตธมฺมาติ นฏฺฐิตสภาวาฯ ชิวฺหา โน อตฺถีติ ยํ ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ ตํ กเถนฺติ, กทาจิ มคฺคํ กเถนฺติ, กทาจิ ผลํ กทาจิ นิพฺพานนฺติ อธิปฺปาโยฯ ชานตาติ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน ชานนฺเตนฯ ปสฺสตาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ ปสฺสนฺเตนฯ คมฺภีรเนโมติ คมฺภีรภูมิํ อนุปวิฏฺโฐฯ สุนิขาโตติ สุฏฺฐุ นิขาโตฯ เอวเมว โข, อาวุโสติ เอวํ ขีณาสโว อภพฺโพ นว ฐานานิ อชฺฌาจริตุํฯ ตสฺมิํ อนชฺฌาจาโร อจโล อสมฺปเวธีฯ ตตฺถ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรปนาทีสุ โสตาปนฺนาทโยปิ อภพฺพาฯ