กุสลธมฺมเทสนาวณฺณนา

[145] อิทานิ ทิวาฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา สมาปชฺชิเต โสฬส อปราปริยธมฺเม ทสฺเสตุํ อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยนฺติ เทสนํ อารภิฯ ตตฺถ อนุตฺตริยนฺติ อนุตฺตรภาโวฯ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสตีติ ยถา เยนากาเรน ยาย เทสนาย ภควา ธมฺมํ เทเสติ, สา ตุมฺหากํ เทสนา อนุตฺตราติ วทติฯ กุสเลสุ ธมฺเมสูติ ตาย เทสนาย เทสิเตสุ กุสเลสุ ธมฺเมสุปิ ภควาว อนุตฺตโรติ ทีเปติฯ ยา วา สา เทสนา, ตสฺสา ภูมิํ ทสฺเสนฺโตปิ ‘‘กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติ อาหฯ ตตฺริเม กุสลา ธมฺมาติ ตตฺร กุสเลสุ ธมฺเมสูติ วุตฺตปเท อิเม กุสลา ธมฺมา นามาติ เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ อาโรคฺยฏฺเฐน, อนวชฺชฏฺเฐน, โกสลฺลสมฺภูตฏฺเฐน, นิทฺทรถฏฺเฐน, สุขวิปากฏฺเฐนาติ ปญฺจธา กุสลํ เวทิตพฺพํฯ เตสุ ชาตกปริยายํ ปตฺวา อาโรคฺยฏฺเฐน กุสลํ วฏฺฏติฯ สุตฺตนฺตปริยายํ ปตฺวา อนวชฺชฏฺเฐนฯ อภิธมฺมปริยายํ ปตฺวา โกสลฺลสมฺภูตนิทฺทรถสุขวิปากฏฺเฐนฯ อิมสฺมิํ ปน ฐาเน พาหิติกสุตฺตนฺตปริยาเยน (ม. นิ. 2.358) อนวชฺชฏฺเฐน กุสลํ ทฏฺฐพฺพํฯ

จตฺตาโร สติปฏฺฐานาติ จุทฺทสวิเธน กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ, นววิเธน เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ , โสฬสวิเธน จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ, ปญฺจวิเธน ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺฐานนฺติ เอวํ นานานเยหิ วิภชิตฺวา สมถวิปสฺสนามคฺควเสน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกา จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตาฯ ผลสติปฏฺฐานํ ปน อิธ อนธิปฺเปตํฯ จตฺตาโร สมฺมปฺปธานาติ ปคฺคหฏฺเฐน เอกลกฺขณา, กิจฺจวเสน นานากิจฺจาฯ ‘‘อิธ ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทายา’’ติอาทินา นเยน สมถวิปสฺสนามคฺควเสน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาว จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา เทสิตาฯ จตฺตาโร อิทฺธิปาทาติ อิชฺฌนฏฺเฐน เอกสงฺคหา, ฉนฺทาทิวเสน นานาสภาวาฯ ‘‘อิธ ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวตี’’ติอาทินา นเยน สมถวิปสฺสนามคฺควเสน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาว จตฺตาโร อิทฺธิปาทา เทสิตาฯ

ปญฺจินฺทฺริยานีติ อาธิปเตยฺยฏฺเฐน เอกลกฺขณานิ, อธิโมกฺขาทิสภาววเสน นานาสภาวานิฯ สมถวิปสฺสนามคฺควเสเนว จ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกานิ สทฺธาทีนิ ปญฺจินฺทฺริยานิ เทสิตานิฯ