อายุวณฺณาทิวฑฺฒนกถาวณฺณนา

[105] อายตนฺติ มหนฺตํฯ ปาณาติปาตา วิรเมยฺยามาติ ปาณาติปาตโต โอสกฺเกยฺยามฯ ปาณาติปาตํ วิรเมยฺยามาติปิ สชฺฌายนฺติ, ตตฺถ ปาณาติปาตํ ปชเหยฺยามาติ อตฺโถฯ วีสติวสฺสายุกาติ มาตาปิตโร ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา, ปุตฺตา กสฺมา วีสติวสฺสายุกา อเหสุนฺติ เขตฺตวิสุทฺธิยาฯ เตสญฺหิ มาตาปิตโร สีลวนฺโต ชาตาฯ อิติ สีลคพฺเภ วฑฺฒิตตฺตา อิมาย เขตฺตวิสุทฺธิยา ทีฆายุกา อเหสุํฯ เย ปเนตฺถ กาลํ กตฺวา ตตฺเถว นิพฺพตฺตา, เต อตฺตโนว สีลสมฺปตฺติยา ทีฆายุกา อเหสุํฯ

อสฺสามาติ ภเวยฺยามฯ จตฺตารีสวสฺสายุกาติอาทโย โกฏฺฐาสา อทินฺนาทานาทีหิ ปฏิวิรตานํ วเสน เวทิตพฺพาฯ

สงฺขราชอุปฺปตฺติวณฺณนา

[106] อิจฺฉาติ มยฺหํ ภตฺตํ เทถาติ เอวํ อุปฺปชฺชนกตณฺหาฯ อนสนนฺติ น อสนํ อวิปฺผาริกภาโว กายาลสิยํ, ภตฺตํ ภุตฺตานํ ภตฺตสมฺมทปจฺจยา นิปชฺชิตุกามตาชนโก กายทุพฺพลภาโวติ อตฺโถฯ ชราติ ปากฏชราฯ กุกฺกุฏสมฺปาติกาติ เอกคามสฺส ฉทนปิฏฺฐโต อุปฺปติตฺวา อิตรคามสฺส ฉทนปิฏฺเฐ ปตนสงฺขาโต กุกฺกุฏสมฺปาโตฯ เอตาสุ อตฺถีติ กุกฺกุฏสมฺปาติกาฯ ‘‘กุกฺกุฏสมฺปาทิกา’’ติปิ ปาโฐ, คามนฺตรโต คามนฺตรํ กุกฺกุฏานํ ปทสา คมนสงฺขาโต กุกฺกุฏสมฺปาโท เอตาสุ อตฺถีติ อตฺโถฯ อุภยมฺเปตํ ฆนนิวาสตํเยว ทีเปติฯ อวีจิ มญฺเญ ผุโฏ ภวิสฺสตีติ อวีจิมหานิรโย วิย นิรนฺตรปูริโต ภวิสฺสติฯ

[107] ‘‘อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ, ภิกฺขเว, มนุสฺเสสุ เมตฺเตยฺโย นาม ภควา โลเก อุปฺปชฺชิสฺสตี’’ติ น วฑฺฒมานกวเสน วุตฺตํฯ น หิ พุทฺธา วฑฺฒมาเน อายุมฺหิ นิพฺพตฺตนฺติ, หายมาเน ปน นิพฺพตฺตนฺติฯ ตสฺมา ยทา ตํ อายุ วฑฺฒิตฺวา อสงฺเขยฺยตํ ปตฺวา ปุน หายมานํ อสีติวสฺสสหสฺสกาเล ฐสฺสติ, ตทา อุปฺปชฺชิสฺสตีติ อตฺโถฯ ปริหริสฺสตีติ อิทํ ปน ปริวาเรตฺวา วิจรนฺตานํ วเสน วุตฺตํฯ ยูโปติ ปาสาโทฯ รญฺญา มหาปนาเทน การาปิโตติ รญฺญา เหตุภูเตน ตสฺสตฺถาย สกฺเกน เทวราเชน วิสฺสกมฺมเทวปุตฺตํ เปเสตฺวา การาปิโตฯ