จกฺกวตฺติอริยวตฺตวณฺณนา

[84] ธมฺมนฺติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺมํฯ นิสฺสายาติ ตทธิฏฺฐาเนน เจตสา ตเมว นิสฺสยํ กตฺวาฯ ธมฺมํ สกฺกโรนฺโตติ ยถา กโต โส ธมฺโม สุฏฺฐุ กโต โหติ, เอวเมตํ กโรนฺโตฯ ธมฺมํ ครุํ กโรนฺโตติ ตสฺมิํ คารวุปฺปตฺติยา ตํ ครุํ กโรนฺโตฯ ธมฺมํ มาเนนฺโตติ ตเมว ธมฺมํ ปิยญฺจ ภาวนียญฺจ กตฺวา วิหรนฺโตฯ ธมฺมํ ปูเชนฺโตติ ตํ อปทิสิตฺวา คนฺธมาลาทิปูชเนนสฺส ปูชํ กโรนฺโตฯ ธมฺมํ อปจยมาโนติ ตสฺเสว ธมฺมสฺส อญฺชลิกรณาทีหิ นีจวุตฺติตํ กโรนฺโตฯ ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตูติ ตํ ธมฺมํ ธชมิว ปุรกฺขตฺวา เกตุมิว จ อุกฺขิปิตฺวา ปวตฺติยา ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ จ หุตฺวาติ อตฺโถฯ ธมฺมาธิปเตยฺโยติ ธมฺมาธิปติภูโต อาคตภาเวน ธมฺมวเสเนว สพฺพกิริยานํ กรเณน ธมฺมาธิปเตยฺโย หุตฺวาฯ ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺติํ สํวิทหสฺสูติ ธมฺโม อสฺสา อตฺถีติ ธมฺมิกา, รกฺขา จ อาวรณญฺจ คุตฺติ จ รกฺขาวรณคุตฺติ ฯ ตตฺถ ‘‘ปรํ รกฺขนฺโต อตฺตานํ รกฺขตี’’ติ (สํ. นิ. 5.385) วจนโต ขนฺติอาทโย รกฺขาฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปรํ รกฺขนฺโต อตฺตานํ รกฺขติฯ ขนฺติยา อวิหิํสาย เมตฺตจิตฺตตา อนุทฺทยตา’’ติ (สํ. นิ. 5.385)ฯ นิวาสนปารุปนเคหาทีนํ นิวารณา อาวรณํ, โจราทิอุปทฺทวนิวารณตฺถํ โคปายนา คุตฺติ, ตํ สพฺพมฺปิ สุฏฺฐุ สํวิทหสฺสุ ปวตฺตย ฐเปหีติ อตฺโถฯ อิทานิ ยตฺถ สา สํวิทหิตพฺพา, ตํ ทสฺเสนฺโต อนฺโตชนสฺมินฺติอาทิมาหฯ

ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ – อนฺโตชนสงฺขาตํ ตว ปุตฺตทารํ สีลสํวเร ปติฏฺฐเปหิ, วตฺถคนฺธมาลาทีนิ จสฺส เทหิ, สพฺโพปทฺทเว จสฺส นิวาเรหิฯ พลกายาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อยํ ปน วิเสโส – พลกาโย กาลํ อนติกฺกมิตฺวา ภตฺตเวตนสมฺปทาเนนปิ อนุคฺคเหตพฺโพฯ อภิสิตฺตขตฺติยา ภทฺรสฺสาชาเนยฺยาทิรตนสมฺปทาเนนปิ อุปสงฺคณฺหิตพฺพาฯ อนุยนฺตขตฺติยา เตสํ อนุรูปยานวาหนสมฺปทาเนนปิ ปริโตเสตพฺพาฯ พฺราหฺมณา อนฺนปานวตฺถาทินา เทยฺยธมฺเมนฯ คหปติกา ภตฺตพีชนงฺคลผาลพลิพทฺทาทิสมฺปทาเนนฯ ตถา นิคมวาสิโน เนคมา, ชนปทวาสิโน จ ชานปทาฯ สมิตปาปพาหิตปาปา สมณพฺราหฺมณา สมณปริกฺขารสมฺปทาเนน สกฺกาตพฺพาฯ มิคปกฺขิโน อภยทาเนน สมสฺสาเสตพฺพาฯ

วิชิเตติ อตฺตโน อาณาปวตฺติฏฺฐาเนฯ อธมฺมกาโรติ อธมฺมกิริยาฯ มา ปวตฺติตฺถาติ ยถา นปฺปวตฺตติ, ตถา นํ ปฏิปาเทหีติ อตฺโถฯ สมณพฺราหฺมณาติ สมิตปาปพาหิตปาปาฯ มทปฺปมาทา ปฏิวิรตาติ นววิธา มานมทา, ปญฺจสุ กามคุเณสุ จิตฺตโวสฺสชฺชนสงฺขาตา ปมาทา จ ปฏิวิรตาฯ ขนฺติโสรจฺเจ นิวิฏฺฐาติ อธิวาสนขนฺติยญฺจ สุรตภาเว จ ปติฏฺฐิตาฯ เอกมตฺตานนฺติ อตฺตโน ราคาทีนํ ทมนาทีหิ เอกมตฺตานํ ทเมนฺติ สเมนฺติ ปรินิพฺพาเปนฺตีติ วุจฺจนฺติฯ