เวทนาโตติ สพฺเพ สุขเวทนา โหนฺติ มชฺฌตฺตเวทนา วาฯ กุสลํ ปตฺวา หิ ทุกฺขเวทนา นาม นตฺถิฯ

มูลโตติ ปฏิปาฏิยา สตฺต ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺเตน วิรมนฺตสฺส อโลภอโทสอโมหวเสน ติมูลานิ โหนฺติ, ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺเตน วิรมนฺตสฺส ทฺวิมูลานิฯ อนภิชฺฌา ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺเตน วิรมนฺตสฺส ทฺวิมูลา, ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺเตน เอกมูลาฯ อโลโภ ปน อตฺตนาว อตฺตโน มูลํ น โหติฯ อพฺยาปาเทปิ เอเสว นโยฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อโลภาโทสวเสน ทฺวิมูลา เอวาติฯ

อริยวาสทสกวณฺณนา

[348] อริยวาสาติ อริยา เอว วสิํสุ วสนฺติ วสิสฺสนฺติ เอเตสูติ อริยวาสาฯ ปญฺจงฺควิปฺปหีโนติ ปญฺจหิ องฺเคหิ วิปฺปยุตฺโตว หุตฺวา ขีณาสโว อวสิ วสติ วสิสฺสตีติ ตสฺมา อยํ ปญฺจงฺควิปฺปหีนตา, อริยสฺส วาสตฺตา อริยวาโสติ วุตฺโตฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ

เอวํ โข, อาวุโส, ภิกฺขุ ฉฬงฺคสมนฺนาคโต โหตีติ ฉฬงฺคุเปกฺขาย สมนฺนาคโต โหติฯ ฉฬงฺคุเปกฺขา นาม เกติ? ญาณาทโยฯ ‘‘ญาณ’’นฺติ วุตฺเต กิริยโต จตฺตาริ ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตานิ ลพฺภนฺติฯ ‘‘สตตวิหาโร’’ติ วุตฺเต อฏฺฐ มหาจิตฺตานิฯ ‘‘รชฺชนทุสฺสนํ นตฺถี’’ติ วุตฺเต ทส จิตฺตานิ ลพฺภนฺติฯ โสมนสฺสํ อาเสวนวเสน ลพฺภติฯ

สตารกฺเขน เจตสาติ ขีณาสวสฺส หิ ตีสุ ทฺวาเรสุ สพฺพกาลํ สติ อารกฺขกิจฺจํ สาเธติ ฯ เตเนวสฺส ‘‘จรโต จ ติฏฺฐโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหตี’’ติ วุจฺจติฯ

ปุถุสมณพฺราหฺมณานนฺติ พหูนํ สมณพฺราหฺมณานํฯ เอตฺถ จ สมณาติ ปพฺพชฺชุปคตาฯ พฺราหฺมณาติ โภวาทิโนฯ ปุถุปจฺเจกสจฺจานีติ พหูนิ ปาเฏกฺกสจฺจานิ, อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจํ, อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจนฺติ เอวํ ปาฏิเยกฺกํ คหิตานิ พหูนิ สจฺจานีติ อตฺโถฯ นุนฺนานีติ นิหตานิฯ ปณุนฺนานีติ สุฏฺฐุ นิหตานิฯ จตฺตานีติ วิสฺสฏฺฐานิฯ วนฺตานีติ วมิตานิฯ

มุตฺตานีติ ฉินฺนพนฺธนานิ กตานิฯ ปหีนานีติ ปชหิตานิฯ ปฏินิสฺสฏฺฐานีติ ยถา น ปุน จิตฺตํ อารุหนฺติ, เอวํ ปฏินิสฺสชฺชิตานิฯ สพฺพาเนว ตานิ คหิตคฺคหณสฺส วิสฺสฏฺฐภาวเววจนานิฯ

สมวยสฏฺเฐสโนติ เอตฺถ อวยาติ อนูนาฯ สฏฺฐาติ วิสฺสฏฺฐาฯ สมฺมา อวยา สฏฺฐา เอสนา อสฺสาติ สมวยสฏฺเฐสโนฯ สมฺมา วิสฺสฏฺฐสพฺพเอสโนติ อตฺโถฯ ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติอาทีหิ มคฺคสฺส กิจฺจนิปฺผตฺติ กถิตาฯ

ราโค เม ปหีโนติอาทีหิ ปจฺจเวกฺขณาย ผลํ กถิตํฯ

อเสกฺขธมฺมทสกวณฺณนา

อเสกฺขา สมฺมาทิฏฺฐีติอาทโย สพฺเพปิ ผลสมฺปยุตฺตธมฺมา เอวฯ เอตฺถ จ สมฺมาทิฏฺฐิ, สมฺมาญาณนฺติ ทฺวีสุ ฐาเนสุ ปญฺญาว กถิตาฯ สมฺมาวิมุตฺตีติ อิมินา ปเทน วุตฺตาวเสสาฯ ผลสมาปตฺติธมฺมา สงฺคหิตาติ เวทิตพฺพาฯ

‘‘อิเม โข, อาวุโส’’ติอาทิ วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพํฯ อิติ ฉนฺนํ ทสกานํ วเสน สมสฏฺฐิ ปญฺเห กเถนฺโต เถโร สามคฺคิรสํ ทสฺเสสีติฯ

ทสกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺหสโมธานวณฺณนา

[349] อิธ ปน ฐตฺวา ปญฺหา สโมธาเนตพฺพาฯ อิมสฺมิญฺหิ สุตฺเต เอกกวเสน ทฺเว ปญฺหา กถิตาฯ ทุกวเสน สตฺตติฯ ติกวเสน อสีติสตํฯ จตุกฺกวเสน ทฺเวสตานิฯ ปญฺจกวเสน ติํสสตํฯ ฉกฺกวเสน พาตฺติํสสตํฯ สตฺตกวเสน อฏฺฐนวุติฯ อฏฺฐกวเสน อฏฺฐาสีติฯ นวกวเสน จตุปณฺณาสฯ ทสกวเสน สมสฏฺฐีติ เอวํ สหสฺสํ จุทฺทส ปญฺหา กถิตาฯ

อิมญฺหิ สุตฺตนฺตํ ฐเปตฺวา เตปิฏเก พุทฺธวจเน อญฺโญ สุตฺตนฺโต เอวํ พหุปญฺหปฏิมณฺฑิโต นตฺถิฯ