วิชฺชาติ ติสฺโส วิชฺชาฯ วิมุตฺตีติ ทฺเว วิมุตฺติโย, จิตฺตสฺส จ อธิมุตฺติ, นิพฺพานญฺจฯ เอตฺถ จ อฏฺฐ สมาปตฺติโย นีวรณาทีหิ สุฏฺฐุ มุตฺตตฺตา อธิมุตฺติ นามฯ นิพฺพานํ สพฺพสงฺขตโต มุตฺตตฺตา วิมุตฺตีติ เวทิตพฺพํฯ

ขเย ญาณนฺติ กิเลสกฺขยกเร อริยมคฺเค ญาณํฯ อนุปฺปาเท ญาณนฺติ ปฏิสนฺธิวเสน อนุปฺปาทภูเต ตํตํมคฺควชฺฌกิเลสานํ วา อนุปฺปาทปริโยสาเน อุปฺปนฺเน อริยผเล ญาณํฯ เตเนวาห ‘‘ขเย ญาณนฺติ มคฺคสมงฺคิสฺส ญาณํฯ อนุปฺปาเท ญาณนฺติ ผลสมงฺคิสฺส ญาณ’’นฺติฯ อิเม โข, อาวุโสติอาทิ เอกเก วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพํฯ อิติ ปญฺจติํสาย ทุกานํ วเสน เถโร สามคฺคิรสํ ทสฺเสสีติฯ

ทุกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ติกวณฺณนา

[305] อิติ ทุกวเสน สามคฺคิรสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ติกวเสน ทสฺเสตุํ ปุน อารภิฯ ตตฺถ ลุพฺภตีติ โลโภฯ อกุสลญฺจ ตํ มูลญฺจ, อกุสลานํ วา มูลนฺติ อกุสลมูลํฯ ทุสฺสตีติ โทโสฯ มุยฺหตีติ โมโหฯ เตสํ ปฏิปกฺขนเยน อโลภาทโย เวทิตพฺพาฯ

ทุฏฺฐุ จริตานิ, วิรูปานิ วา จริตานีติ ทุจฺจริตานิฯ กาเยน ทุจฺจริตํ, กายโต วา ปวตฺตํ ทุจฺจริตนฺติ กายทุจฺจริตํฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ สุฏฺฐุ จริตานิ, สุนฺทรานิ วา จริตานีติ สุจริตานิฯ ทฺเวปิ เจเต ติกา ปณฺณตฺติยา วา กมฺมปเถหิ วา กเถตพฺพาฯ ปญฺญตฺติยา ตาว กายทฺวาเร ปญฺญตฺตสิกฺขาปทสฺส วีติกฺกโม กายทุจฺจริตํฯ อวีติกฺกโม กายสุจริตํฯ วจีทฺวาเร ปญฺญตฺตสิกฺขาปทสฺส วีติกฺกโม วจีทุจฺจริตํ, อวีติกฺกโม วจีสุจริตํฯ อุภยตฺถ ปญฺญตฺตสฺส สิกฺขาปทสฺส วีติกฺกโมว มโนทุจฺจริตํ, อวีติกฺกโม มโนสุจริตํฯ อยํ ปณฺณตฺติกถาฯ ปาณาติปาตาทโย ปน ติสฺโส เจตนา กายทฺวาเรปิ วจีทฺวาเรปิ อุปฺปนฺนา กายทุจฺจริตํฯ จตสฺโส มุสาวาทาทิเจตนา วจีทุจฺจริตํฯ อภิชฺฌา พฺยาปาโท มิจฺฉาทิฏฺฐีติ ตโย เจตนาสมฺปยุตฺตธมฺมา มโนทุจฺจริตํฯ