สุกทริยตาติ สุฏฺฐุ กทริยตา ถทฺธมจฺฉริยภาโว ฯ อุทกมิว อิณํ วิคาหตีติ ปาสาโณ อุทกํ วิย สํสีทนฺโต อิณํ วิคาหติฯ

รตฺตินุฏฺฐานเทสฺสินาติ รตฺติํ อนุฏฺฐานสีเลนฯ อติสายมิทํ อหูติ อิทํ อติสายํ ชาตนฺติ เย เอวํ วตฺวา กมฺมํ น กโรนฺติฯ อิติ วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺเตติ เอวํ วตฺวา ปริจฺจตฺตกมฺมนฺเตฯ อตฺถา อจฺเจนฺติ มาณเวติ เอวรูเป ปุคฺคเล อตฺถา อติกฺกมนฺติ, เตสุ น ติฏฺฐนฺติฯ

ติณา ภิยฺโยติ ติณโตปิ อุตฺตริฯ โส สุขํ น วิหายตีติ โส ปุริโส สุขํ น ชหาติ, สุขสมงฺคีเยว โหติฯ อิมินา กถามคฺเคน อิมมตฺถํ ทสฺเสติ ‘‘คิหิภูเตน สตา เอตฺตกํ กมฺมํ น กาตพฺพํ, กโรนฺตสฺส วฑฺฒิ นาม นตฺถิฯ อิธโลเก ปรโลเก ครหเมว ปาปุณาตี’’ติฯ

มิตฺตปติรูปกาทิวณฺณนา

[254] อิทานิ โย เอวํ กโรโต อนตฺโถ อุปฺปชฺชติ, อญฺญานิ วา ปน ยานิ กานิจิ ภยานิ เยเกจิ อุปทฺทวา เยเกจิ อุปสคฺคา, สพฺเพ เต พาลํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนฺติฯ ตสฺมา ‘‘เอวรูปา พาลา น เสวิตพฺพา’’ติ พาเล มิตฺตปติรูปเก อมิตฺเต ทสฺเสตุํ จตฺตาโรเม, คหปติปุตฺต อมิตฺตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อญฺญทตฺถุหโรติ สยํ ตุจฺฉหตฺโถ อาคนฺตฺวา เอกํเสน ยํกิญฺจิ หรติเยวฯ วจีปรโมติ วจนปรโม วจนมตฺเตเนว ทายโก การโก วิย โหติฯ อนุปฺปิยภาณีติ อนุปฺปิยํ ภณติฯ อปายสหาโยติ โภคานํ อปาเยสุ สหาโย โหติฯ

[255] เอวํ จตฺตาโร อมิตฺเต ทสฺเสตฺวา ปุน ตตฺถ เอเกกํ จตูหิ การเณหิ วิภชนฺโต จตูหิ โข, คหปติปุตฺตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อญฺญทตฺถุหโร โหตีติ เอกํเสน หารโกเยว โหติฯ สหายสฺส เคหํ ริตฺตหตฺโถ อาคนฺตฺวา นิวตฺถสาฏกาทีนํ วณฺณํ ภาสติ, โส ‘‘อติวิย ตฺวํ สมฺม อิมสฺส วณฺณํ ภาสสี’’ติ อญฺญํ นิวาเสตฺวา ตํ เทติฯ อปฺเปน พหุมิจฺฉตีติ ยํกิญฺจิ อปฺปกํ ทตฺวา ตสฺส สนฺติกา พหุํ ปตฺเถติฯ