โกโสหิตวตฺถคุยฺหลกฺขณวณฺณนา

[220] มาตรมฺปิ ปุตฺเตน สมาเนตา อโหสีติ อิมํ กมฺมํ รชฺเช ปติฏฺฐิเตน สกฺกา กาตุํฯ ตสฺมา โพธิสตฺโตปิ รชฺชํ การยมาโน อนฺโตนคเร จตุกฺกาทีสุ จตูสุ นครทฺวาเรสุ พหินคเร จตูสุ ทิสาสุ อิมํ กมฺมํ กโรถาติ มนุสฺเส ฐเปสิฯ เต มาตรํ กุหิํ เม ปุตฺโต ปุตฺตํ น ปสฺสามีติ วิลปนฺติํ ปริเยสมานํ ทิสฺวา เอหิ, อมฺม, ปุตฺตํ ทกฺขสีติ ตํ อาทาย คนฺตฺวา นหาเปตฺวา โภเชตฺวา ปุตฺตมสฺสา ปริเยสิตฺวา ทสฺเสนฺติฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ

อิธ กมฺมํ นาม ทีฆรตฺตํ ญาตีนํ สมงฺคิภาวกรณํฯ กมฺมสริกฺขกํ นาม ญาตโย หิ สมงฺคีภูตา อญฺญมญฺญสฺส วชฺชํ ปฏิจฺฉาเทนฺติฯ กิญฺจาปิ หิ เต กลหกาเล กลหํ กโรนฺติ, เอกสฺส ปน โทเส อุปฺปนฺเน อญฺญํ ชานาเปตุํ น อิจฺฉนฺติฯ อยํ นาม เอตสฺส โทโสติ วุตฺเต สพฺเพ อุฏฺฐหิตฺวา เกน ทิฏฺฐํ เกน สุตํ, อมฺหากํ ญาตีสุ เอวรูปํ กตฺตา นาม นตฺถีติฯ ตถาคเตน จ ตํ ญาติสงฺคหํ กโรนฺเตน ทีฆรตฺตํ อิทํ วชฺชปฺปฏิจฺฉาทนกมฺมํ นาม กตํ โหติฯ อถสฺส สเทวโก โลโก อิมินา การเณน เอวรูปสฺส กมฺมสฺส กตภาวํ ชานาตูติ โกโสหิตวตฺถคุยฺหลกฺขณํ นิพฺพตฺตติฯ ลกฺขณํ นาม อิทเมว ลกฺขณํฯ ปหูตปุตฺตตา อานิสํโสฯ

[221] วตฺถฉาทิยนฺติ วตฺเถน ฉาเทตพฺพํ วตฺถคุยฺหํฯ

อมิตฺตตาปนาติ อมิตฺตานํ ปตาปนาฯ คิหิสฺส ปีติํ ชนนาติ คิหิภูตสฺส สโต ปีติชนนาฯ

ปริมณฺฑลาทิลกฺขณวณฺณนา

[222] สมํ ชานาตีติ ‘‘อยํ ตารุกฺขสโม อยํ โปกฺขรสาติสโม’’ติ เอวํ เตน เตน สมํ ชานาติฯ สามํ ชานาตีติ สยํ ชานาติฯ ปุริสํ ชานาตีติ ‘‘อยํ เสฏฺฐสมฺมโต’’ติ ปุริสํ ชานาติฯ ปุริสวิเสสํ ชานาตีติ มุคฺคํ มาเสน สมํ อกตฺวา คุณวิสิฏฺฐสฺส วิเสสํ ชานาติฯ อยมิทมรหตีติ อยํ ปุริโส อิทํ นาม ทานสกฺการํ อรหติ ฯ ปุริสวิเสสกโร อโหสีติ ปุริสวิเสสํ ญตฺวา การโก อโหสิฯ โย ยํ อรหติ, ตสฺเสว ตํ อทาสิฯ โย หิ กหาปณารหสฺส อฑฺฒํ เทติ, โส ปรสฺส อฑฺฒํ นาเสติฯ โย ทฺเว กหาปเณ เทติ, โส อตฺตโน กหาปณํ นาเสติฯ ตสฺมา อิทํ อุภยมฺปิ อกตฺวา โย ยํ อรหติ, ตสฺส ตเทว อทาสิฯ สทฺธาธนนฺติอาทีสุ สมฺปตฺติปฏิลาภฏฺเฐน สทฺธาทีนํ ธนภาโว เวทิตพฺโพฯ

อิธ กมฺมํ นาม ทีฆรตฺตํ ปุริสวิเสสํ ญตฺวา กตํ สมสงฺคหกมฺมํฯ กมฺมสริกฺขกํ นาม ตทสฺส กมฺมํ สเทวโก โลโก อิมินา การเณน ชานาตูติ อิมานิ ทฺเว ลกฺขณานิ นิพฺพตฺตนฺติฯ ลกฺขณํ นาม อิทเมว ลกฺขณทฺวยํฯ ธนสมฺปตฺติ อานิสํโสฯ

[223] ตุลิยาติ ตุลยิตฺวาฯ ปฏิวิจยาติ ปฏิวิจินิตฺวาฯ มหาชนสงฺคาหกนฺติ มหาชนสงฺคหณํฯ สเมกฺขมาโนติ สมํ เปกฺขมาโนฯ อตินิปุณา มนุชาติ อตินิปุณา สุขุมปญฺญา ลกฺขณปาฐกมนุสฺสาฯ พหุวิวิธา คิหีนํ อรหานีติ พหู วิวิธานิ คิหีนํ อนุจฺฉวิกานิ ปฏิลภติฯ ทหโร สุสุ กุมาโร ‘‘อยํ ทหโร กุมาโร ปฏิลภิสฺสตี’’ติ พฺยากํสุ มหีปติสฺสาติ รญฺโญฯ

สีหปุพฺพทฺธกายาทิลกฺขณวณฺณนา

[224] โยคกฺเขมกาโมติ โยคโต เขมกาโมฯ ปญฺญายาติ กมฺมสฺสกตปญฺญายฯ อิธ กมฺมํ นาม มหาชนสฺส อตฺถกามตาฯ กมฺมสริกฺขกํ นาม ตํ มหาชนสฺส อตฺถกามตาย วฑฺฒิเมว ปจฺจาสีสิตภาวํ สเทวโก โลโก อิมินา การเณน ชานาตูติ อิมานิ สมนฺตปริปูรานิ อปริหีนานิ ตีณิ ลกฺขณานิ นิพฺพตฺตนฺติฯ ลกฺขณํ นาม อิทเมว ลกฺขณตฺตยํฯ ธนาทีหิ เจว สทฺธาทีหิ จ อปริหานิ อานิสํโสฯ

[225] สทฺธายาติ โอกปฺปนสทฺธาย ปสาทสทฺธายฯ สีเลนาติ ปญฺจสีเลน ทสสีเลนฯ สุเตนาติ ปริยตฺติสวเนนฯ