สุวณฺณวณฺณลกฺขณวณฺณนา

[218] อกฺโกธโนติ น อนาคามิมคฺเคน โกธสฺส ปหีนตฺตา, อถ โข สเจปิ เม โกโธ อุปฺปชฺเชยฺย, ขิปฺปเมว นํ ปฏิวิโนเทยฺยนฺติ เอวํ อกฺโกธวสิกตฺตาฯ นาภิสชฺชีติ กุฏิลกณฺฏโก วิย ตตฺถ ตตฺถ มมฺมํ ตุทนฺโต วิย น ลคฺคิฯ น กุปฺปิ น พฺยาปชฺชีติอาทีสุ ปุพฺพุปฺปตฺติโก โกโปฯ ตโต พลวตโร พฺยาปาโทฯ ตโต พลวตรา ปติตฺถิยนาฯ ตํ สพฺพํ อกโรนฺโต น กุปฺปิ น พฺยาปชฺชิ น ปติตฺถิยิฯ อปฺปจฺจยนฺติ โทมนสฺสํฯ น ปาตฺวากาสีติ น กายวิกาเรน วา วจีวิกาเรน วา ปากฏมกาสิฯ

อิธ กมฺมํ นาม ทีฆรตฺตํ อกฺโกธนตา เจว สุขุมตฺถรณาทิทานญฺจฯ กมฺมสริกฺขกํ นาม โกธนสฺส ฉวิวณฺโณ อาวิโล โหติ มุขํ ทุทฺทสิยํ วตฺถจฺฉาทนสทิสญฺจ มณฺฑนํ นาม นตฺถิฯ ตสฺมา โย โกธโน เจว วตฺถจฺฉาทนานญฺจ อทาตา, โส อิมินา การเณนสฺส ชโน โกธนาทิภาวํ ชานาตูติ ทุพฺพณฺโณ โหติ ทุสฺสณฺฐาโนฯ อกฺโกธนสฺส ปน มุขํ วิโรจติ, ฉวิวณฺโณ วิปฺปสีทติฯ สตฺตา หิ จตูหิ การเณหิ ปาสาทิกา โหนฺติ อามิสทาเนน วา วตฺถทาเนน วา สมฺมชฺชเนน วา อกฺโกธนตาย วาฯ อิมานิ จตฺตาริปิ การณานิ ทีฆรตฺตํ ตถาคเตน กตาเนวฯ เตนสฺส อิเมสํ กตภาวํ สเทวโก โลโก อิมินา การเณน ชานาตูติ สุวณฺณวณฺณํ มหาปุริสลกฺขณํ นิพฺพตฺตติฯ ลกฺขณํ นาม อิทเมว ลกฺขณํฯ สุขุมตฺถรณาทิลาภิตา อานิสํโสฯ

[219] อภิวิสฺสชีติ อภิวิสฺสชฺเชสิฯ มหิมิว สุโร อภิวสฺสนฺติ สุโร วุจฺจติ เทโว, มหาปถวิํ อภิวสฺสนฺโต เทโว วิยฯ

สุรวรตโรริว อินฺโทติ สุรานํ วรตโร อินฺโท วิยฯ

อปพฺพชฺชมิจฺฉนฺติ อปพฺพชฺชํ คิหิภาวํ อิจฺฉนฺโตฯ มหติมหินฺติ มหนฺติํ ปถวิํฯ

อจฺฉาทนวตฺถโมกฺขปาวุรณานนฺติ อจฺฉาทนานญฺเจว วตฺถานญฺจ อุตฺตมปาวุรณานญฺจฯ ปนาโสติ วินาโสฯ

โกโสหิตวตฺถคุยฺหลกฺขณวณฺณนา

[220] มาตรมฺปิ ปุตฺเตน สมาเนตา อโหสีติ อิมํ กมฺมํ รชฺเช ปติฏฺฐิเตน สกฺกา กาตุํฯ ตสฺมา โพธิสตฺโตปิ รชฺชํ การยมาโน อนฺโตนคเร จตุกฺกาทีสุ จตูสุ นครทฺวาเรสุ พหินคเร จตูสุ ทิสาสุ อิมํ กมฺมํ กโรถาติ มนุสฺเส ฐเปสิฯ เต มาตรํ กุหิํ เม ปุตฺโต ปุตฺตํ น ปสฺสามีติ วิลปนฺติํ ปริเยสมานํ ทิสฺวา เอหิ, อมฺม, ปุตฺตํ ทกฺขสีติ ตํ อาทาย คนฺตฺวา นหาเปตฺวา โภเชตฺวา ปุตฺตมสฺสา ปริเยสิตฺวา ทสฺเสนฺติฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ

อิธ กมฺมํ นาม ทีฆรตฺตํ ญาตีนํ สมงฺคิภาวกรณํฯ กมฺมสริกฺขกํ นาม ญาตโย หิ สมงฺคีภูตา อญฺญมญฺญสฺส วชฺชํ ปฏิจฺฉาเทนฺติฯ กิญฺจาปิ หิ เต กลหกาเล กลหํ กโรนฺติ, เอกสฺส ปน โทเส อุปฺปนฺเน อญฺญํ ชานาเปตุํ น อิจฺฉนฺติฯ อยํ นาม เอตสฺส โทโสติ วุตฺเต สพฺเพ อุฏฺฐหิตฺวา เกน ทิฏฺฐํ เกน สุตํ, อมฺหากํ ญาตีสุ เอวรูปํ กตฺตา นาม นตฺถีติฯ ตถาคเตน จ ตํ ญาติสงฺคหํ กโรนฺเตน ทีฆรตฺตํ อิทํ วชฺชปฺปฏิจฺฉาทนกมฺมํ นาม กตํ โหติฯ อถสฺส สเทวโก โลโก อิมินา การเณน เอวรูปสฺส กมฺมสฺส กตภาวํ ชานาตูติ โกโสหิตวตฺถคุยฺหลกฺขณํ นิพฺพตฺตติฯ ลกฺขณํ นาม อิทเมว ลกฺขณํฯ ปหูตปุตฺตตา อานิสํโสฯ

[221] วตฺถฉาทิยนฺติ วตฺเถน ฉาเทตพฺพํ วตฺถคุยฺหํฯ

อมิตฺตตาปนาติ อมิตฺตานํ ปตาปนาฯ คิหิสฺส ปีติํ ชนนาติ คิหิภูตสฺส สโต ปีติชนนาฯ