ปุริสวรคฺคลกฺขเณหีติ ปุริสวรสฺส อคฺคลกฺขเณหิฯ จิรยปนายาติ จิรํ ยาปนาย, ทีฆายุกภาวายฯ

จิรํ ยเปตีติ จิรํ ยาเปติฯ จิรตรํ ปพฺพชติ ยทิ ตโตติ ตโต จิรตรํ ยาเปติ, ยทิ ปพฺพชตีติ อตฺโถฯ ยาปยติ จ วสิทฺธิภาวนายาติ วสิปฺปตฺโต หุตฺวา อิทฺธิภาวนาย ยาเปติฯ

สตฺตุสฺสทตาลกฺขณวณฺณนา

[208] รสิตานนฺติ รสสมฺปนฺนานํฯ ‘‘ขาทนียาน’’นฺติอาทีสุ ขาทนียานิ นาม ปิฏฺฐขชฺชกาทีนิฯ โภชนียานีติ ปญฺจ โภชนานิฯ สายนียานีติ สายิตพฺพานิ สปฺปินวนีตาทีนิฯ เลหนียานีติ นิลฺเลหิตพฺพานิ ปิฏฺฐปายาสาทีนิฯ ปานานีติ อฏฺฐ ปานกานิฯ

อิธ กมฺมํ นาม กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ ทินฺนํ อิทํ ปณีตโภชนทานํฯ กมฺมสริกฺขกํ นาม ลูขโภชเน กุจฺฉิคเต โลหิตํ สุสฺสติ, มํสํ มิลายติฯ ตสฺมา ลูขทายกา สตฺตา อิมินา การเณน เนสํ ลูขโภชนสฺส ทินฺนภาวํ ชโน ชานาตูติ อปฺปมํสา อปฺปโลหิตา มนุสฺสเปตา วิย ทุลฺลภนฺนปานา ภวนฺติฯ ปณีตโภชเน ปน กุจฺฉิคเต มํสโลหิตํ วฑฺฒติ, ปริปุณฺณกายา ปาสาทิกา อภิรูปทสฺสนา โหนฺติฯ ตสฺมา ตถาคตสฺส ทีฆรตฺตํ ปณีตโภชนทายกตฺตํ สเทวโก โลโก อิมินา การเณน ชานาตูติ สตฺตุสฺสทมหาปุริสลกฺขณํ นิพฺพตฺตติฯ ลกฺขณํ นาม สตฺตุสฺสทลกฺขณเมวฯ ปณีตลาภิตา อานิสํโสฯ

[209] ขชฺชโภชฺชมถเลยฺยสายิตนฺติ ขชฺชกญฺจ โภชนญฺจ เลหนียญฺจ สายนียญฺจฯ อุตฺตมคฺครสทายโกติ อุตฺตโม อคฺครสทายโก, อุตฺตมานํ วา อคฺครสานํ ทายโกฯ

สตฺต จุสฺสเทติ สตฺต จ อุสฺสเทฯ ตทตฺถโชตกนฺติ ขชฺชโภชฺชาทิโชตกํ, เตสํ ลาภสํวตฺตนิกนฺติ อตฺโถฯ ปพฺพชมฺปิ จาติ ปพฺพชมาโนปิ จฯ ตทาธิคจฺฉตีติ ตํ อธิคจฺฉติฯ ลาภิรุตฺตมนฺติ ลาภิ อุตฺตมํฯ

กรจรณาทิลกฺขณวณฺณนา

[210] ทาเนนาติอาทีสุ เอกจฺโจ ทาเนเนว สงฺคณฺหิตพฺโพ โหติ, ตํ ทาเนน สงฺคเหสิฯ ปพฺพชิตานํ ปพฺพชิตปริกฺขารํ, คิหีนํ คิหิปริกฺขารํ อทาสิฯ

เปยฺยวชฺเชนาติ เอกจฺโจ หิ ‘‘อยํ ทาตพฺพํ นาม เทติ, เอเกน ปน วจเนน สพฺพํ มกฺเขตฺวา นาเสติ, กิํ เอตสฺส ทาน’’นฺติ วตฺตา โหติฯ เอกจฺโจ ‘‘อยํ กิญฺจาปิ ทานํ น เทติ, กเถนฺโต ปน เตเลน วิย มกฺเขติฯ เอโส เทตุ วา มา วา, วจนเมว ตสฺส สหสฺสํ อคฺฆตี’’ติ วตฺตา โหติฯ เอวรูโป ปุคฺคโล ทานํ น ปจฺจาสีสติ, ปิยวจนเมว ปจฺจาสีสติฯ ตํ ปิยวจเนน สงฺคเหสิฯ

อตฺถจริยายาติ อตฺถสํวฑฺฒนกถายฯ เอกจฺโจ หิ เนว ทานํ, น ปิยวจนํ ปจฺจาสีสติฯ อตฺตโน หิตกถํ วฑฺฒิตกถเมว ปจฺจาสีสติฯ เอวรูปํ ปุคฺคลํ ‘‘อิทํ เต กาตพฺพํ, อิทํ เต น กาตพฺพํฯ เอวรูโป ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ, เอวรูโป ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ’’ติ เอวํ อตฺถจริยาย สงฺคเหสิฯ

สมานตฺตตายาติ สมานสุขทุกฺขภาเวนฯ เอกจฺโจ หิ ทานาทีสุ เอกมฺปิ น ปจฺจาสีสติ, เอกาสเน นิสชฺชํ, เอกปลฺลงฺเก สยนํ, เอกโต โภชนนฺติ เอวํ สมานสุขทุกฺขตํ ปจฺจาสีสติฯ ตตฺถ ชาติยา หีโน โภเคน อธิโก ทุสฺสงฺคโห โหติฯ น หิ สกฺกา เตน สทฺธิํ เอกปริโภโค กาตุํ, ตถา อกริยมาเน จ โส กุชฺฌติฯ โภเคน หีโน ชาติยา อธิโกปิ ทุสฺสงฺคโห โหติฯ โส หิ ‘‘อหํ ชาติมา’’ติ โภคสมฺปนฺเนน สทฺธิํ เอกปริโภคํ น อิจฺฉติ, ตสฺมิํ อกริยมาเน กุชฺฌติฯ อุโภหิปิ หีโน ปน สุสงฺคโห โหติฯ น หิ โส อิตเรน สทฺธิํ เอกปริโภคํ อิจฺฉติ, น อกริยมาเน จ กุชฺฌติฯ อุโภหิ สทิโสปิ สุสงฺคโหเยวฯ ภิกฺขูสุ ทุสฺสีโล ทุสฺสงฺคโห โหติฯ น หิ สกฺกา เตน สทฺธิํ เอกปริโภโค กาตุํ, ตถา อกริยมาเน จ กุชฺฌติฯ สีลวา สุสงฺคโห โหติฯ สีลวา หิ อทียมาเนปิ อกริยมาเนปิ น กุชฺฌติฯ