เมนู

2. มหานิทานสุตฺตวณฺณนา

นิทานวณฺณนา

[95] เอวํ เม สุตํ…เป.… กุรูสูติ มหานิทานสุตฺตํฯ ตตฺรายํ อนุตฺตานปทวณฺณนาฯ กุรูสุ วิหรตีติ กุรู นาม ชานปทิโน ราชกุมารา, เตสํ นิวาโส เอโกปิ ชนปโท รุฬฺหีสทฺเทน ‘‘กุรู’’ติ วุจฺจติฯ ตสฺมิํ กุรูสุ ชนปเทฯ อฏฺฐกถาจริยา ปนาหุ – มนฺธาตุกาเล ตีสุ ทีเปสุ มนุสฺสา ‘‘ชมฺพุทีโป นาม พุทฺธปจฺเจกพุทฺธมหาสาวกจกฺกวตฺติปฺปภุตีนํ อุตฺตมมนุสฺสานํ อุปฺปตฺติภูมิ อุตฺตมทีโป อติรมณีโย’’ติ สุตฺวา รญฺญา มนฺธาตุจกฺกวตฺตินา จกฺกรตนํ ปุรกฺขตฺวา จตฺตาโร ทีเป อนุสํยายนฺเตน สทฺธิํ อาคมํสุฯ ตโต ราชา ปริณายกรตนํ ปุจฺฉิ – ‘‘อตฺถิ นุ โข มนุสฺสโลกโต รมณียตรํ ฐาน’’นฺติฯ กสฺมา เทว เอวํ ภณสิ? กิํ น ปสฺสสิ จนฺทิมสูริยานํ อานุภาวํ, นนุ เอเตสํ ฐานํ อิโต รมณียตรนฺติ? ราชา จกฺกรตนํ ปุรกฺขตฺวา ตตฺถ อคมาสิฯ จตฺตาโร มหาราชาโน – ‘‘มนฺธาตุมหาราชา อาคโต’’ติ สุตฺวาว ‘‘มหิทฺธิโก มหานุภาโว ราชา, น สกฺกา ยุทฺเธน ปฏิพาหิตุ’’นฺติ สกํ รชฺชํ นิยฺยาเตสุํฯ โส ตํ คเหตฺวา ปุน ปุจฺฉิ – ‘‘อตฺถิ นุ โข อิโต รมณียตรํ ฐาน’’นฺติ?

อถสฺส ตาวติํสภวนํ กถยิํสุฯ ‘‘ตาวติํสภวนํ, เทว, อิโต รมณียตรํฯ ตตฺถ สกฺกสฺส เทวรญฺโญ อิเม จตฺตาโร มหาราชาโน ปริจารกา โทวาริกภูมิยํ ติฏฺฐนฺติ, สกฺโก เทวราชา มหิทฺธิโก มหานุภาโว, ตสฺสิมานิ อุปโภคฏฺฐานานิ – โยชนสหสฺสุพฺเพโธ เวชยนฺโต ปาสาโท, ปญฺจโยชนสตุพฺเพธา สุธมฺมา เทวสภา, ทิยฑฺฒโยชนสติโก เวชยนฺตรโถ ตถา เอราวโณ หตฺถี , ทิพฺพรุกฺขสหสฺสปฺปฏิมณฺฑิตํ นนฺทนวนํ, จิตฺตลตาวนํ, ผารุสกวนํ, มิสฺสกวนํ, โยชนสตุพฺเพโธ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิฬาโร, ตสฺส เหฏฺฐา สฏฺฐิโยชนายามา ปญฺญาสโยชนวิตฺถตา ปญฺจทสโยชนุพฺเพธา ชยกุสุมปุปฺผวณฺณา ปณฺฑุกมฺพลสิลา, ยสฺสา มุทุตาย สกฺกสฺส นิสีทโต อุปฑฺฒกาโย อนุปวิสตี’’ติฯ

ตํ สุตฺวา ราชา ตตฺถ คนฺตุกาโม จกฺกรตนํ อพฺภุกฺกิริฯ ตํ อากาเส ปติฏฺฐาสิ สทฺธิํ จตุรงฺคินิยา เสนายฯ อถ ทฺวินฺนํ เทวโลกานํ เวมชฺฌโต จกฺกรตนํ โอตริตฺวา ปถวิยํ ปติฏฺฐาสิ สทฺธิํ ปริณายกรตนปมุขาย จตุรงฺคินิยา เสนายฯ ราชา เอกโกว ตาวติํสภวนํ อคมาสิฯ สกฺโก – ‘‘มนฺธาตา อาคโต’’ติ สุตฺวาว ตสฺส ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา – ‘‘สฺวาคตํ, เต มหาราช, สกํ เต มหาราช, อนุสาส มหาราชา’’ติ วตฺวา สทฺธิํ นาฏเกหิ รชฺชํ ทฺเว ภาเค กตฺวา เอกํ ภาคมทาสิฯ รญฺโญ ตาวติํสภวเน ปติฏฺฐิตมตฺตสฺเสว มนุสฺสภาโว วิคจฺฉิ, เทวภาโว ปาตุรโหสิฯ ตสฺส กิร สกฺเกน สทฺธิํ ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ นิสินฺนสฺส อกฺขินิมิสมตฺเตน นานตฺตํ ปญฺญายติฯ ตํ อสลฺลกฺเขนฺตา เทวา สกฺกสฺส จ ตสฺส จ นานตฺเต มุยฺหนฺติฯ โส ตตฺถ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวมาโน ยาว ฉตฺติํส สกฺกา อุปฺปชฺชิตฺวา จุตา, ตาว รชฺชํ กาเรตฺวา อติตฺโตว กาเมหิ ตโต จวิตฺวา อตฺตโน อุยฺยาเน ปติฏฺฐิโต วาตาตเปน ผุฏฺฐคตฺโต กาลมกาสิฯ

จกฺกรตเน ปน ปุน ปถวิยํ ปติฏฺฐิเต ปริณายกรตนํ สุวณฺณปฏฺเฏ มนฺธาตุ อุปาหนํ ลิขาเปตฺวา อิทํ มนฺธาตุ รชฺชนฺติ รชฺชมนุสาสิฯ เตปิ ตีหิ ทีเปหิ อาคตมนุสฺสา ปุน คนฺตุํ อสกฺโกนฺตา ปริณายกรตนํ อุปสงฺกมิตฺวา – ‘‘เทว, มยํ รญฺโญ อานุภาเวน อาคตา, อิทานิ คนฺตุํ น สกฺโกม, วสนฏฺฐานํ โน เทหี’’ติ ยาจิํสุฯ โส เตสํ เอกเมกํ ชนปทมทาสิฯ ตตฺถ ปุพฺพวิเทหโต อาคตมนุสฺเสหิ อาวสิตปเทโส ตาเยว ปุริมสญฺญาย – ‘‘วิเทหรฏฺฐ’’นฺติ นามํ ลภิ, อปรโคยานโต อาคตมนุสฺเสหิ อาวสิตปเทโส ‘‘อปรนฺตชนปโท’’ติ นามํ ลภิ, อุตฺตรกุรุโต อาคตมนุสฺเสหิ อาวสิตปเทโส ‘‘กุรุรฏฺฐ’’นฺติ นามํ ลภิ, พหุเก ปน คามนิคมาทโย อุปาทาย พหุวจเนน โวหริยติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘กุรูสุ วิหรตี’’ติฯ

กมฺมาสธมฺมํ นาม กุรูนํ นิคโมติ กมฺมาสธมฺมนฺติ เอตฺถ เกจิ ธ-การสฺส ท-กาเรน อตฺถํ วณฺณยนฺติฯ กมฺมาโส เอตฺถ ทมิโตติ กมฺมาสทมฺโมฯ กมฺมาโสติ กมฺมาสปาโท โปริสาโท วุจฺจติฯ ตสฺส กิร ปาเท ขาณุเกน วิทฺธฏฺฐาเน วโณ รุหนฺโต จิตฺตทารุสทิโส หุตฺวา รุหิฯ ตสฺมา กมฺมาสปาโทติ ปญฺญายิตฺถฯ

โส จ ตสฺมิํ โอกาเส ทมิโต โปริสาทภาวโต ปฏิเสธิโต ฯ เกน? มหาสตฺเตนฯ กตรสฺมิํ ชาตเกติ? มหาสุตโสมชาตเกติ เอเกฯ อิเม ปน เถรา ชยทฺทิสชาตเกติ วทนฺติฯ ตทา หิ มหาสตฺเตน กมฺมาสปาโท ทมิโตฯ ยถาห –

‘‘ปุตฺโต ยทา โหมิ ชยทฺทิสสฺส;

ปญฺจาลรฏฺฐธิปติสฺส อตฺรโชฯ

จชิตฺวาน ปาณํ ปิตรํ ปโมจยิํ;

กมฺมาสปาทมฺปิ จหํ ปสาทยิ’’นฺติฯ

เกจิ ปน ธ-กาเรเนว อตฺถํ วณฺณยนฺติฯ กุรูรฏฺฐวาสีนํ กิร กุรุวตฺตธมฺโม, ตสฺมิํ กมฺมาโส ชาโต, ตสฺมา ตํ ฐานํ กมฺมาโส เอตฺถ ธมฺโม ชาโตติ กมฺมาสธมฺมนฺติ วุจฺจติฯ ตตฺถ นิวิฏฺฐนิคมสฺสาปิ เอตเทว นามํฯ ภุมฺมวจเนน กสฺมา น วุตฺตนฺติฯ อวสโนกาสโตฯ ภควโต กิร ตสฺมิํ นิคเม วสโนกาโส โกจิ วิหาโร นาม นาโหสิฯ นิคมโต ปน อปกฺกมฺม อญฺญตรสฺมิํ อุทกสมฺปนฺเน รมณีเย ภูมิภาเค มหาวนสณฺโฑ อโหสิ ตตฺถ ภควา วิหาสิ, ตํ นิคมํ โคจรคามํ กตฺวาฯ ตสฺมา เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ – ‘‘กุรูสุ วิหรติ กมฺมาสธมฺมํ นาม กุรูนํ นิคโม, ตํ โคจรคามํ กตฺวา’’ติฯ

อายสฺมาติ ปิยวจนเมตํ, คารววจนเมตํฯ อานนฺโทติ ตสฺส เถรสฺส นามํฯ เอกมนฺตนฺติ ภาวนปุํสกนิทฺเทโส – ‘‘วิสมํ จนฺทิมสูริยา ปริวตฺตนฺตี’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 4.70) วิยฯ ตสฺมา ยถา นิสินฺโน เอกมนฺตํ นิสินฺโน โหติ, ตถา นิสีทีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ภุมฺมตฺเถ วา เอตํ อุปโยควจนํ นิสีทีติ อุปาวิสิฯ ปณฺฑิตา หิ ครุฏฺฐานิยํ อุปสงฺกมิตฺวา อาสนกุสลตาย เอกมนฺตํ นิสีทนฺติฯ อยญฺจ เตสํ อญฺญตโร, ตสฺมา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ

กถํ นิสินฺโน โข ปน เอกมนฺตํ นิสินฺโน โหตีติ? ฉ นิสชฺชโทเส วชฺเชตฺวาฯ เสยฺยถิทํ – อติทูรํ, อจฺจาสนฺนํ, อุปริวาตํ, อุนฺนตปฺปเทสํ, อติสมฺมุขํ, อติปจฺฉาติฯ อติทูเร นิสินฺโน หิ สเจ กเถตุกาโม โหติ, อุจฺจาสทฺเทน กเถตพฺพํ โหติฯ อจฺจาสนฺเน นิสินฺโน สงฺฆฏฺฏนํ กโรติฯ อุปริวาเต นิสินฺโน สรีรคนฺเธน พาธติฯ

อุนฺนตปฺปเทเส นิสินฺโน อคารวํ ปกาเสติฯ อติสมฺมุขา นิสินฺโน สเจ ทฏฺฐุกาโม โหติ, จกฺขุนา จกฺขุํ อาหจฺจ ทฏฺฐพฺพํ โหติฯ อติปจฺฉา นิสินฺโน สเจ ทฏฺฐุกาโม โหติ, คีวํ ปริวตฺเตตฺวา ทฏฺฐพฺพํ โหติฯ ตสฺมา อยมฺปิ ติกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ ปทกฺขิณํ กตฺวา สกฺกจฺจํ วนฺทิตฺวา เอเต ฉ นิสชฺชโทเส วชฺเชตฺวา ทกฺขิณชาณุมณฺฑลสฺส อภิมุขฏฺฐาเน ฉพฺพณฺณานํ พุทฺธรสฺมีนํ อนฺโต ปวิสิตฺวา ปสนฺนลาขารสํ วิคาหนฺโต วิย สุวณฺณปฏํ ปารุปนฺโต วิย รตฺตุปฺปลมาลาวิตานมชฺฌํ ปวิสนฺโต วิย จ ธมฺมภณฺฑาคาริโก อายสฺมา อานนฺโท นิสีทิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘เอกมนฺตํ นิสีที’’ติฯ

กาย ปน เวลาย, เกน การเณน อยมายสฺมา ภควนฺตํ อุปสงฺกมนฺโตติ? สายนฺหเวลายํ ปจฺจยาการปญฺหปุจฺฉนการเณนฯ ตํ ทิวสํ กิรายมายสฺมา กุลสงฺคหตฺถาย ฆรทฺวาเร ฆรทฺวาเร สหสฺสภณฺฑิกํ นิกฺขิปนฺโต วิย กมฺมาสธมฺมคามํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต สตฺถุ วตฺตํ ทสฺเสตฺวา สตฺถริ คนฺธกุฏิํ ปวิฏฺเฐ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน ทิวาฏฺฐานํ คนฺตฺวา อนฺเตวาสิเกสุ วตฺตํ ทสฺเสตฺวา ปฏิกฺกนฺเตสุ ทิวาฏฺฐานํ ปฏิสมฺมชฺชิตฺวา จมฺมกฺขณฺฑํ ปญฺญเปตฺวา อุทกตุมฺพโต อุทกํ คเหตฺวา อุทเกน หตฺถปาเท สีตเล กตฺวา ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิสินฺโน โสตาปตฺติผลสมาปตฺติํ สมาปชฺชิฯ อถ ปริจฺฉินฺนกาลวเสน สมาปตฺติโต อุฏฺฐาย ปจฺจยากาเร ญาณํ โอตาเรสิฯ โส – ‘‘อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา’’ติอาทิโต ปฏฺฐาย อนฺตํ, อนฺตโต ปฏฺฐาย อาทิํ, อุภยนฺตโต ปฏฺฐาย มชฺฌํ, มชฺฌโต ปฏฺฐาย อุโภ อนฺเต ปาเปนฺโต ติกฺขตฺตุํ ทฺวาทสปทํ ปจฺจยาการํ สมฺมสิฯ ตสฺเสวํ สมฺมสนฺตสฺส ปจฺจยากาโร วิภูโต หุตฺวา อุตฺตานกุตฺตานโก วิย อุปฏฺฐาสิฯ

ตโต จินฺเตสิ – ‘‘อยํ ปจฺจยากาโร สพฺพพุทฺเธหิ – ‘คมฺภีโร เจว คมฺภีราวภาโส จา’ติ กถิโต, มยฺหํ โข ปน ปเทสญาเณ ฐิตสฺส สาวกสฺส สโต อุตฺตาโน วิภูโต ปากโฏ หุตฺวา อุปฏฺฐาติ, มยฺหํเยว นุ โข เอส อุตฺตานโก หุตฺวา อุปฏฺฐาติ, อุทาหุ อญฺเญสมฺปี’’ติ? อถสฺส เอตทโหสิ – ‘‘หนฺทาหํ อิมํ ปญฺหํ คเหตฺวา ภควนฺตํ ปุจฺฉามิ, อทฺธา เม ภควา อิมํ อตฺถุปฺปตฺติํ กตฺวา สาลินฺทํ สิเนรุํ อุกฺขิปนฺโต วิย เอกํ สุตฺตนฺตกถํ กเถตฺวา ทสฺเสสฺสติฯ

พุทฺธานญฺหิ วินยปญฺญตฺติํ, ภุมฺมนฺตรํ, ปจฺจยาการํ, สมยนฺตรนฺติ อิมานิ จตฺตาริ ฐานานิ ปตฺวา คชฺชิตํ มหนฺตํ โหติ, ญาณํ อนุปวิสติ, พุทฺธญาณสฺส มหนฺตภาโว ปญฺญายติ, เทสนา คมฺภีรา โหติ ติลกฺขณพฺภาหตา สุญฺญตปฏิสํยุตฺตา’’ติฯ

โส กิญฺจาปิ ปกติยาว เอกทิวเส สตวารมฺปิ สหสฺสวารมฺปิ ภควนฺตํ อุปสงฺกมนฺโต น อเหตุอการเณน อุปสงฺกมติ, ตํ ทิวสํ ปน อิมํ ปญฺหํ คเหตฺวา – ‘‘อิมํ พุทฺธคนฺธหตฺถิํ อาปชฺช ญาณโกญฺจนาทํ โสสฺสามิ, พุทฺธสีหํ อาปชฺช ญาณสีหนาทํ โสสฺสามิ, พุทฺธสินฺธวํ อาปชฺช ญาณปทวิกฺกมํ ปสฺสิสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ทิวาฏฺฐานา อุฏฺฐาย จมฺมกฺขณฺฑํ ปปฺโผเฏตฺวา อาทาย สายนฺหสมเย ภควนฺตํ อุปสงฺกมิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘สายนฺหเวลายํ ปจฺจยาการปญฺหปุจฺฉนการเณน อุปสงฺกมนฺโต’’ติฯ

ยาว คมฺภีโรติ เอตฺถ ยาวสทฺโท ปมาณาติกฺกเม, อติกฺกมฺม ปมาณํ คมฺภีโร, อติคมฺภีโรติ อตฺโถฯ คมฺภีราวภาโสติ คมฺภีโรว หุตฺวา อวภาสติ, ทิสฺสตีติ อตฺโถฯ เอกญฺหิ อุตฺตานเมว คมฺภีราวภาสํ โหติ ปูติปณฺณาทิวเสน กาฬวณฺณปุราณอุทกํ วิยฯ ตญฺหิ ชาณุปฺปมาณมฺปิ สตโปริสํ วิย ทิสฺสติฯ เอกํ คมฺภีรํ อุตฺตานาวภาสํ โหติ มณิคงฺคาย วิปฺปสนฺนอุทกํ วิยฯ ตญฺหิ สตโปริสมฺปิ ชาณุปฺปมาณํ วิย ขายติฯ เอกํ อุตฺตานํ อุตฺตานาวภาสํ โหติ จาฏิอาทีสุ อุทกํ วิยฯ เอกํ คมฺภีรํ คมฺภีราวภาสํ โหติ สิเนรุปาทกมหาสมุทฺเท อุทกํ วิยฯ เอวํ อุทกเมว จตฺตาริ นามานิ ลภติฯ ปฏิจฺจสมุปฺปาเท ปเนตํ นตฺถิฯ อยญฺหิ คมฺภีโร เจว คมฺภีราวภาโส จาติ เอกเมว นามํ ลภติฯ เอวรูโป สมาโนปิ อถ จ ปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายติ, ยทิทํ อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ ภนฺเตติฯ เอวํ อตฺตโน วิมฺหยํ ปกาเสนฺโต ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ตุณฺหีภูโต นิสีทิฯ

ภควา ตสฺส วจนํ สุตฺวา – ‘‘อานนฺโท ภวคฺคคฺคหณาย หตฺถํ ปสาเรนฺโต วิย, สิเนรุํ ฉินฺทิตฺวา มิญฺชํ นีหริตุํ วายมมาโน วิย, วินา นาวาย มหาสมุทฺทํ ตริตุกาโม วิย, ปถวิํ ปริวตฺเตตฺวา ปถโวชํ คเหตุํ วายมมาโน วิย พุทฺธวิสยปญฺหํ อตฺตโน อุตฺตานํ วทติฯ หนฺทสฺส คมฺภีรภาวํ อาจิกฺขิสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา มา เหวนฺติอาทิมาหฯ

ตตฺถ มา เหวนฺติ ห-กาโร นิปาตมตฺตํฯ เอวํ มา ภณีติ อตฺโถฯ มา เหวนฺติ จ อิทํ วจนํ ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อุสฺสาเทนฺโตปิ ภณติ อปสาเทนฺโตปิฯ

อุสฺสาทนาวณฺณนา

ตตฺถ อุสฺสาเทนฺโต – อานนฺท, ตฺวํ มหาปญฺโญ วิสทญาโณ, เตน เต คมฺภีโรปิ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตานโก วิย ขายติฯ อญฺเญสํ ปเนส อุตฺตานโกติ น สลฺลกฺเขตพฺโพ, คมฺภีโรเยว จ คมฺภีราวภาโส จฯ ตตฺถ จตสฺโส อุปมา วทนฺติฯ ฉมาเส สุโภชนรสปุฏฺฐสฺส กิร กตโยคสฺส มหามลฺลสฺส สมชฺชสมเย กตมลฺลปาสาณปริจยสฺส ยุทฺธภูมิํ คจฺฉนฺตสฺส อนฺตรา มลฺลปาสาณํ ทสฺเสสุํ, โส – กิํ เอตนฺติ อาหฯ มลฺลปาสาโณติฯ อาหรถ นนฺติฯ อุกฺขิปิตุํ น สกฺโกมาติ วุตฺเต สยํ คนฺตฺวา กุหิํ อิมสฺส ภาริยฏฺฐานนฺติ วตฺวา ทฺวีหิ หตฺเถหิ ทฺเว ปาสาเณ อุกฺขิปิตฺวา กีฬาคุเฬ วิย ขิปิตฺวา อคมาสิฯ ตตฺถ มลฺลสฺส มลฺลปาสาโณ ลหุโกปิ น อญฺเญสํ ลหุโกติ วตฺตพฺโพฯ ฉมาเส สุโภชนรสปุฏฺโฐ มลฺโล วิย หิ กปฺปสตสหสฺสํ อภินีหารสมฺปนฺโน อายสฺมา อานนฺโท, ยถา มลฺลสฺส มหาพลตาย มลฺลปาสาโณ ลหุโก, เอวํ เถรสฺส มหาปญฺญตาย ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโน, โส อญฺเญสํ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพฯ

มหาสมุทฺเท จ ติมินาม มจฺโฉ ทฺวิโยชนสติโก ติมิงฺคโล ติโยชนสติโก, ติมิปิงฺคโล จตุโยชนสติโก ติมิรปิงฺคโล ปญฺจโยชนสติโก, อานนฺโท ติมินนฺโท อชฺฌาโรโห มหาติมีติ อิเม จตฺตาโร โยชนสหสฺสิกาฯ ตตฺถ ติมิรปิงฺคเลเนว ทีเปนฺติฯ ตสฺส กิร ทกฺขิณกณฺณํ จาเลนฺตสฺส ปญฺจโยชนสเต ปเทเส อุทกํ จลติฯ ตถา วามกณฺณํฯ ตถา นงฺคุฏฺฐํ, ตถา สีสํฯ ทฺเว ปน กณฺเณ จาเลตฺวา นงฺคุฏฺเฐน อุทกํ ปหริตฺวา สีสํ อปราปรํ กตฺวา กีฬิตุํ อารทฺธสฺส สตฺตฏฺฐโยชนสเต ปเทเส ภาชเน ปกฺขิปิตฺวา อุทฺธเน อาโรปิตํ วิย อุทกํ ปกฺกุถติ, ติโยชนสตมตฺเต ปเทเส อุทกํ ปิฏฺฐิํ ฉาเทตุํ น สกฺโกติฯ โส เอวํ วเทยฺย – ‘‘อยํ มหาสมุทฺโท คมฺภีโร คมฺภีโรติ วทนฺติ กุตสฺส คมฺภีรตา, มยํ ปิฏฺฐิปฏิจฺฉาทนมตฺตมฺปิ อุทกํ น ลภามา’’ติฯ ตตฺถ กายุปปนฺนสฺส ติมิรปิงฺคลสฺส มหาสมุทฺโท อุตฺตาโนติ, อญฺเญสํ ขุทฺทกมจฺฉานํ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ, เอวเมว ญาณุปปนฺนสฺส เถรสฺส ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโนติ, อญฺเญสมฺปิ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพฯ