ปพฺพชิตวณฺณนา

[52] ภณฺฑุนฺติ มุณฺฑํฯ อิมมฺปิสฺส ปุริมนเยเนว พฺรหฺมาโน ทสฺเสสุํฯ สาธุ ธมฺมจริยาติอาทีสุ อยํ เทว ธมฺมจรณภาโว สาธูติ จินฺเตตฺวา ปพฺพชิโตติ เอวํ เอกเมกสฺส ปทสฺส โยชนา เวทิตพฺพาฯ สพฺพานิ เจตานิ ทสกุสลกมฺมปถเววจนาเนวฯ อวสาเน ปน อวิหิํสาติ กรุณาย ปุพฺพภาโคฯ อนุกมฺปาติ เมตฺตาย ปุพฺพภาโคฯ เตนหีติ อุยฺโยชนตฺเถ นิปาโตฯ ปพฺพชิตํ หิสฺส ทิสฺวา จิตฺตํ ปพฺพชฺชาย นินฺนํ ชาตํฯ อถ เตน สทฺธิํ กเถตุกาโม หุตฺวา สารถิํ อุยฺโยเชนฺโต เตน หีติอาทิมาหฯ

โพธิสตฺตปพฺพชฺชาวณฺณนา

[54] อถ โข, ภิกฺขเวติ – ‘‘ปพฺพชิตสฺส สาธุ ธมฺมจริยา’’ติอาทีนิ จ อญฺญญฺจ พหุํ มหาชนกาเยน รกฺขิยมานสฺส ปุตฺตทารสมฺพาเธ ฆเร วสโต อาทีนวปฏิสํยุตฺตญฺเจว มิคภูเตน เจตสา ยถาสุขํ วเน วสโต ปพฺพชิตสฺส วิเวกานิสํสปฏิสํยุตฺตญฺจ ธมฺมิํ กถํ สุตฺวา ปพฺพชิตุกาโม หุตฺวา – อถ โข, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร สารถิํ อามนฺเตสิฯ

อิมานิ จตฺตาริ ทิสฺวา ปพฺพชิตํ นาม สพฺพโพธิสตฺตานํ วํโสว ตนฺติเยว ปเวณีเยวฯ อญฺเญปิ จ โพธิสตฺตา ยถา อยํ วิปสฺสี กุมาโร, เอวํ จิรสฺสํ จิรสฺสํ ปสฺสนฺติฯ อมฺหากํ ปน โพธิสตฺโต จตฺตาริปิ เอกทิวสํเยว ทิสฺวา มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา อโนมานทีตีเร ปพฺพชิโตฯ เตเนว ราชคหํ ปตฺวา ตตฺถ รญฺญา พิมฺพิสาเรน – ‘‘กิมตฺถํ, ปณฺฑิต, ปพฺพชิโตสีติ’’ ปุฏฺโฐ อาห –

‘‘ชิณฺณญฺจ ทิสฺวา ทุขิตญฺจ พฺยาธิตํ,

มตญฺจ ทิสฺวา คตมายุสงฺขยํ;

กาสายวตฺถํ ปพฺพชิตญฺจ ทิสฺวา,

ตสฺมา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราชา’’ติฯ

มหาชนกายอนุปพฺพชฺชาวณฺณนา

[55] สุตฺวาน เตสนฺติ เตสํ จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ สุตฺวา เอตทโหสิฯ โอรโกติ อูนโก ลามโกฯ อนุปพฺพชิํสูติ อนุปพฺพชิตานิ ฯ กสฺมา ปเนตฺถ ยถา ปรโต ขณฺฑติสฺสานํ อนุปพฺพชฺชาย – ‘‘พนฺธุมติยา ราชธานิยา นิกฺขมิตฺวา’’ติ วุตฺตํ, เอวํ น วุตฺตนฺติ? นิกฺขมิตฺวา สุตตฺตาฯ เอเต กิร สพฺเพปิ วิปสฺสิสฺส กุมารสฺส อุปฏฺฐากปริสาว, เต ปาโตว อุปฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา กุมารํ อทิสฺวา ปาตราสตฺถาย คนฺตฺวา ภุตฺตปาตราสา อาคมฺม ‘‘กุหิํ กุมาโร’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘อุยฺยานภูมิํ คโต’’ติ สุตฺวา ‘‘ตตฺเถว นํ ทกฺขิสฺสามา’’ติ นิกฺขมนฺตา นิวตฺตมานํ สารถิํ ทิสฺวา – ‘‘กุมาโร ปพฺพชิโต’’ติ จสฺส วจนํ สุตฺวา สุตฏฺฐาเนเยว สพฺพาภรณานิ โอมุญฺจิตฺวา อนฺตราปณโต กาสาวปีตานิ วตฺถานิ อาหราเปตฺวา เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา ปพฺพชิํสุฯ อิติ นครโต นิกฺขมิตฺวา พหินคเร สุตตฺตา เอตฺถ – ‘‘พนฺธุมติยา ราชธานิยา นิกฺขมิตฺวา’’ติ น วุตฺตํฯ

จาริกํ จรตีติ คตคตฏฺฐาเน มหามณฺฑปํ กตฺวา ทานํ สชฺเชตฺวา อาคมฺม สฺวาตนาย นิมนฺติโต ชนสฺส อายาจิตภิกฺขเมว ปฏิคฺคณฺหนฺโต จตฺตาโร มาเส จาริกํ จริฯ

อากิณฺโณติ อิมินา คเณน ปริวุโตฯ อยํ ปน วิตกฺโก โพธิสตฺตสฺส กทา อุปฺปนฺโนติ? สฺเว วิสาขปุณฺณมา ภวิสฺสตีติ จาตุทฺทสีทิวเสฯ ตทา กิร โส – ‘‘ยเถว มํ อิเม ปุพฺเพ คิหิภูตํ ปริวาเรตฺวา จรนฺติ, อิทานิปิ ตเถว, กิํ อิมินา คเณนา’’ติ คณสงฺคณิกาย อุกฺกณฺฐิตฺวา ‘‘อชฺเชว คจฺฉามี’’ติ จินฺเตตฺวา ปุน ‘‘อชฺช อเวลา, สเจ อิทานิ คมิสฺสามิ, สพฺเพว อิเม ชานิสฺสนฺติ, สฺเวว คมิสฺสามี’’ติ จินฺเตสิฯ ตํ ทิวสญฺจ อุรุเวลคามสทิเส คาเม คามวาสิโน สฺวาตนาย นิมนฺตยิํสุฯ เต จตุราสีติสหสฺสานมฺปิ เตสํ ปพฺพชิตานํ มหาปุริสสฺส จ ปายาสเมว ปฏิยาทยิํสุฯ อถ มหาปุริโส ปุนทิวเส ตสฺมิํเยว คาเม เตหิ ปพฺพชิเตหิ สทฺธิํ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา วสนฏฺฐานเมว อคมาสิฯ ตตฺถ เต ปพฺพชิตา มหาปุริสสฺส วตฺตํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน อตฺตโน รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานานิ ปวิฏฺฐาฯ โพธิสตฺโตปิ ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา นิสินฺโนฯ

‘‘ฐิเต มชฺฌนฺหิเก กาเล, สนฺนิสีเวสุ ปกฺขิสุ;

สณเตว พฺรหารญฺญํ, ตํ ภยํ ปฏิภาติ ม’’นฺติฯ (สํ. นิ. 1.15);