เมนู

เตน หีติ ยทิ มยฺหมฺปิ เอวรูเปหิ เกเสหิ เอวรูเปน จ กาเยน ภวิตพฺพํ, เตน หิ สมฺม สารถิฯ อลํ ทานชฺช อุยฺยานภูมิยาติ – ‘‘อชฺช อุยฺยานภูมิํ ปสฺสิสฺสามา’’ติ คจฺฉาม, อลํ ตาย อุยฺยานภูมิยาติ สํวิคฺคหทโย สํเวคานุรูปมาหฯ อนฺเตปุรํ คโตติ อิตฺถิชนํ วิสฺสชฺเชตฺวา สิริคพฺเภ เอกโกว นิสินฺโนฯ ยตฺร หิ นามาติ ยาย ชาติยา สติ ชรา ปญฺญายติ, สา ชาติ ธิรตฺถุ ธิกฺกตา อตฺถุ, ชิคุจฺฉาเมตํ ชาตินฺติ, ชาติยา มูลํ ขณนฺโต นิสีทิ, ปฐเมน สลฺเลน หทเย วิทฺโธ วิยฯ

[45] สารถิํ อามนฺตาเปตฺวาติ ราชา กิร เนมิตฺตเกหิ กถิตกาลโต ปฏฺฐาย โอหิตโสโต วิจรติ, โส ‘‘กุมาโร อุยฺยานํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค นิวตฺโต’’ติ สุตฺวา สารถิํ อามนฺตาเปสิฯ มา เหว โขติอาทีสุ รชฺชํ กาเรตุ, มา ปพฺพชตุ, พฺราหฺมณานํ วจนํ มา สจฺจํ โหตูติ เอวํ จินฺเตสีติ อตฺโถฯ

พฺยาธิปุริสวณฺณนา

[47] อทฺทส โขติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว สุทฺธาวาเสหิ ทสฺสิตํ อทฺทสฯ อาพาธิกนฺติ อิริยาปถภญฺชนเกน วิสภาคพาเธน อาพาธิกํฯ ทุกฺขิตนฺติ โรคทุกฺเขน ทุกฺขิตํฯ พาฬฺหคิลานนฺติ อธิมตฺตคิลานํฯ ปลิปนฺนนฺติ นิมุคฺคํฯ ชรา ปญฺญายิสฺสติ พฺยาธิ ปญฺญายิสฺสตีติ อิธาปิ ยาย ชาติยา สติ อิทํ ทฺวยํ ปญฺญายติ, ธิกฺกตา สา ชาติ, อชาตํ เขมนฺติ ชาติยา มูลํ ขณนฺโต นิสีทิ, ทุติเยน สลฺเลน วิทฺโธ วิยฯ

กาลงฺกตปุริสวณฺณนา

[50] วิลาตนฺติ สิวิกํฯ เปตนฺติ อิโต ปฏิคตํฯ กาลงฺกตนฺติ กตกาลํ, ยตฺตกํ เตน กาลํ ชีวิตพฺพํ, ตํ สพฺพํ กตฺวา นิฏฺฐเปตฺวา มตนฺติ อตฺโถฯ อิมมฺปิสฺส ปุริมนเยเนว พฺรหฺมาโน ทสฺเสสุํฯ ยตฺร หิ นามาติ อิธาปิ ยาย ชาติยา สติ อิทํ ตยํ ปญฺญายติ, ธิกฺกตา สา ชาติ, อชาตํ เขมนฺติ ชาติยา มูลํ ขณนฺโต นิสีทิ, ตติเยน สลฺเลน วิทฺโธ วิยฯ

ปพฺพชิตวณฺณนา

[52] ภณฺฑุนฺติ มุณฺฑํฯ อิมมฺปิสฺส ปุริมนเยเนว พฺรหฺมาโน ทสฺเสสุํฯ สาธุ ธมฺมจริยาติอาทีสุ อยํ เทว ธมฺมจรณภาโว สาธูติ จินฺเตตฺวา ปพฺพชิโตติ เอวํ เอกเมกสฺส ปทสฺส โยชนา เวทิตพฺพาฯ สพฺพานิ เจตานิ ทสกุสลกมฺมปถเววจนาเนวฯ อวสาเน ปน อวิหิํสาติ กรุณาย ปุพฺพภาโคฯ อนุกมฺปาติ เมตฺตาย ปุพฺพภาโคฯ เตนหีติ อุยฺโยชนตฺเถ นิปาโตฯ ปพฺพชิตํ หิสฺส ทิสฺวา จิตฺตํ ปพฺพชฺชาย นินฺนํ ชาตํฯ อถ เตน สทฺธิํ กเถตุกาโม หุตฺวา สารถิํ อุยฺโยเชนฺโต เตน หีติอาทิมาหฯ

โพธิสตฺตปพฺพชฺชาวณฺณนา

[54] อถ โข, ภิกฺขเวติ – ‘‘ปพฺพชิตสฺส สาธุ ธมฺมจริยา’’ติอาทีนิ จ อญฺญญฺจ พหุํ มหาชนกาเยน รกฺขิยมานสฺส ปุตฺตทารสมฺพาเธ ฆเร วสโต อาทีนวปฏิสํยุตฺตญฺเจว มิคภูเตน เจตสา ยถาสุขํ วเน วสโต ปพฺพชิตสฺส วิเวกานิสํสปฏิสํยุตฺตญฺจ ธมฺมิํ กถํ สุตฺวา ปพฺพชิตุกาโม หุตฺวา – อถ โข, ภิกฺขเว, วิปสฺสี กุมาโร สารถิํ อามนฺเตสิฯ

อิมานิ จตฺตาริ ทิสฺวา ปพฺพชิตํ นาม สพฺพโพธิสตฺตานํ วํโสว ตนฺติเยว ปเวณีเยวฯ อญฺเญปิ จ โพธิสตฺตา ยถา อยํ วิปสฺสี กุมาโร, เอวํ จิรสฺสํ จิรสฺสํ ปสฺสนฺติฯ อมฺหากํ ปน โพธิสตฺโต จตฺตาริปิ เอกทิวสํเยว ทิสฺวา มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา อโนมานทีตีเร ปพฺพชิโตฯ เตเนว ราชคหํ ปตฺวา ตตฺถ รญฺญา พิมฺพิสาเรน – ‘‘กิมตฺถํ, ปณฺฑิต, ปพฺพชิโตสีติ’’ ปุฏฺโฐ อาห –

‘‘ชิณฺณญฺจ ทิสฺวา ทุขิตญฺจ พฺยาธิตํ,

มตญฺจ ทิสฺวา คตมายุสงฺขยํ;

กาสายวตฺถํ ปพฺพชิตญฺจ ทิสฺวา,

ตสฺมา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราชา’’ติฯ