[313] เยน เรณุ ราชา เตนุปสงฺกมีติ เอวํ เม อนฺตรา ทฏฺฐุกาโม วา สลฺลปิตุกาโม วา น ภวิสฺสติ, ยโต ฉินฺนปลิโพโธ สุขํ วิหริสฺสามีติ ปลิโพธุปจฺเฉทนตฺถํ อุปสงฺกมิ, เอส นโย สพฺพตฺถฯ

[316] สาทิสิโยติ สมวณฺณา สมชาติกาฯ

[317] นวํ สนฺธาคารํ กาเรตฺวาติ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานจงฺกมนสมฺปนฺนํ วสฺสิเก จตฺตาโร มาเส วสนกฺขมํ พหิ นฬปริกฺขิตฺตํ วิจิตฺตํ อาวสถํ กาเรตฺวาฯ กรุณํ ฌานํ ฌายีติ กรุณาย ติกจตุกฺกชฺฌานํ ฌายิ, กรุณามุเขน ปเนตฺถ อวเสสาปิ ตโย พฺรหฺมวิหารา คหิตาวฯ อุกฺกณฺฐนา ปริตสฺสนาติ ฌานภูมิยํ ฐิตสฺส อนภิรติอุกฺกณฺฐนา วา ภยปริตสฺสนา วา นตฺถิ, พฺรหฺมุโน ปน อาคมนปตฺถนา อาคมนตณฺหา อหูติ อตฺโถฯ

พฺรหฺมุนาสากจฺฉาวณฺณนา

[318] ภยนฺติ จิตฺตุตฺราสภยเมวฯ อชานนฺตาติ อชานมานาฯ กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ (ที. นิ. 2.179) มยํ กินฺติ ตํ ชานาม, อยํ กตฺถวาสิโก, กินฺนาโม, กิํ โคตฺโตติอาทีนํ อาการานํ เกน อากาเรน ตํ ธารยามาติ อตฺโถฯ

มํ เว กุมารํ ชานนฺตีติ มํ ‘‘กุมาโร’’ติ ‘‘ทหโร’’ติ ชานนฺติฯ พฺรหฺมโลเกติ เสฏฺฐโลเกฯ สนนฺตนนฺติ จิรตนํ โปราณกํ ฯ อหํ โส โปราณกุมาโร สนงฺกุมาโร นาม พฺรหฺมาติ ทสฺเสติฯ เอวํ โควินฺท ชานาหีติ โควินฺท ปณฺฑิต, ตฺวํ เอวํ ชานาหิ, เอวํ มํ ธาเรหิฯ

‘‘อาสนํ อุทกํ ปชฺชํ, มธุสากญฺจ พฺรหฺมุโน;

อคฺเฆ ภวนฺตํ ปุจฺฉาม, อคฺฆํ กุรุตุ โน ภว’’นฺติฯ –

เอตฺถ อคฺฆนฺติ อติถิโน อุปนาเมตพฺพํ วุจฺจติฯ เตเนว อิทมาสนํ ปญฺญตฺตํ, เอตฺถ นิสีทถ, อิทํ อุทกํ ปริสุทฺธํ, อิโต ปานียํ ปิวถ, ปาเท โธวถ, อิทํ ปชฺชํ ปาทานํ หิตตฺถาย อภิสงฺขตํ เตลํ, อิโต ปาเท มกฺเขถ, อิทํ มธุสากนฺติฯ