6. มหาโควินฺทสุตฺตวณฺณนา

[293] เอวํ เม สุตนฺติ มหาโควินฺทสุตฺตํฯ ตตฺรายมนุตฺตานปทวณฺณนา – ปญฺจสิโขติ ปญฺจจูโฬ ปญฺจกุณฺฑลิโกฯ โส กิร มนุสฺสปเถ ปุญฺญกมฺมกรณกาเล ทหโร ปญฺจจูฬกทารกกาเล วจฺฉปาลกเชฏฺฐโก หุตฺวา อญฺเญปิ ทารเก คเหตฺวา พหิคาเม จตุมคฺคฏฺฐาเนสุ สาลํ กโรนฺโต โปกฺขรณิํ ขณนฺโต เสตุํ พนฺธนฺโต วิสมํ มคฺคํ สมํ กโรนฺโต ยานานํ อกฺขปฏิฆาตนรุกฺเข หรนฺโตติ เอวรูปานิ ปุญฺญานิ กโรนฺโต วิจริตฺวา ทหโรว กาลมกาสิฯ ตสฺส โส อตฺตภาโว อิฏฺโฐ กนฺโต มนาโป อโหสิฯ โส กาลํ กตฺวา จาตุมหาราชิกเทวโลเก นวุติวสฺสสตสหสฺสปฺปมาณํ อายุํ คเหตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ติคาวุตปฺปมาโณ สุวณฺณกฺขนฺธสทิโส อตฺตภาโว อโหสิฯ โส สกฏสหสฺสมตฺตํ อาภรณํ ปสาเธตฺวา นวกุมฺภมตฺเต คนฺเธ วิลิมฺปิตฺวา ทิพฺพรตฺตวตฺถธโร รตฺตสุวณฺณกณฺณิกํ ปิฬนฺธิตฺวา ปญฺจหิ กุณฺฑลเกหิ ปิฏฺฐิยํ วตฺตมาเนหิ ปญฺจจูฬกทารกปริหาเรเนว วิจรติฯ เตเนตํ ‘‘ปญฺจสิโข’’ ตฺเวว สญฺชานนฺติฯ

อภิกฺกนฺตาย รตฺติยาติ อภิกฺกนฺตาย ขีณาย รตฺติยา, เอกโกฏฺฐาสํ อตีตายาติ อตฺโถฯ อภิกฺกนฺตวณฺโณติ อติอิฏฺฐกนฺตมนาปวณฺโณฯ ปกติยาปิ เหส กนฺตวณฺโณ, อลงฺกริตฺวา อาคตตฺตา ปน อภิกฺกนฺตวณฺโณ อโหสิฯ เกวลกปฺปนฺติ อนวเสสํ สมนฺตโตฯ อนวเสสตฺโถ เอตฺถ เกวลสทฺโทฯ เกวลปริปุณฺณนฺติ เอตฺถ วิยฯ สมนฺตโต อตฺโถ กปฺปสทฺโท, เกวลกปฺปํ เชตวนนฺติอาทีสุ วิยฯ โอภาเสตฺวาติ อาภาย ผริตฺวา, จนฺทิมา วิย สูริโย วิย จ เอโกภาสํ เอกปชฺโชตํ กริตฺวาติ อตฺโถฯ

เทวสภาวณฺณนา

[294] สุธมฺมายํ สภายนฺติ สุธมฺมาย นาม อิตฺถิยา รตนมตฺตกณฺณิกรุกฺขนิสฺสนฺเทน นิพฺพตฺตสภายํ ฯ ตสฺสา กิร ผลิกมยา ภูมิ, มณิมยา อาณิโย , สุวณฺณมยา ถมฺภา, รชตมยา ถมฺภฆฏิกา จ สงฺฆาตา จ, ปวาฬมยานิ วาฬรูปานิ, สตฺตรตนมยา โคปานสิโย จ ปกฺขปาสกา จ มุขวฏฺฏิ จ, อินฺทนีลอิฏฺฐกาหิ ฉทนํ, โสวณฺณมยํ ฉทนปีฐํ, รชตมยา ถูปิกา, อายามโต จ วิตฺถารโต จ ตีณิ โยชนสตานิ, ปริกฺเขปโต นวโยชนสตานิ, อุพฺเพธโต ปญฺจโยชนสตานิ, เอวรูปายํ สุธมฺมายํ สภายํฯ

ธตรฏฺโฐติอาทีสุ ธตรฏฺโฐ คนฺธพฺพราชา คนฺธพฺพเทวตานํ โกฏิสตสหสฺเสน ปริวุโต โกฏิสตสหสฺสสุวณฺณมยานิ ผลกานิ จ สุวณฺณสตฺติโย จ คาหาเปตฺวา ปุรตฺถิมาย ทิสาย ปจฺฉิมาภิมุโข ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตา ปุรโต กตฺวา นิสินฺโนฯ

วิรูฬฺหโก กุมฺภณฺฑราชา กุมฺภณฺฑเทวตานํ โกฏิสตสหสฺเสน ปริวุโต โกฏิสตสหสฺสรชตมยานิ ผลกานิ จ สุวณฺณสตฺติโย จ คาหาเปตฺวา ทกฺขิณาย ทิสาย อุตฺตราภิมุโข ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตา ปุรโต กตฺวา นิสินฺโนฯ

วิรูปกฺโข นาคราชา นาคานํ โกฏิสตสหสฺเสน ปริวุโต โกฏิสตสหสฺสมณิมยานิ มหาผลกานิ จ สุวณฺณสตฺติโย จ คาหาเปตฺวา ปจฺฉิมาย ทิสาย ปุรตฺถิมาภิมุโข ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตา ปุรโต กตฺวา นิสินฺโนฯ

เวสฺสวโณ ยกฺขราชา ยกฺขานํ โกฏิสตสหสฺเสน ปริวุโต โกฏิสตสหสฺสปวาฬมยานิ มหาผลกานิ จ สุวณฺณสตฺติโย จ คาหาเปตฺวา อุตฺตราย ทิสาย ทกฺขิณาภิมุโข ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตา ปุรโต กตฺวา นิสินฺโนติ เวทิตพฺโพฯ

อถ ปจฺฉา อมฺหากํ อาสนํ โหตีติ เตสํ ปจฺฉโต อมฺหากํ นิสีทิตุํ โอกาโส ปาปุณาติฯ ตโต ปรํ ปวิสิตุํ วา ปสฺสิตุํ วา น ลภามฯ สนฺนิปาตการณํ ปเนตฺถ ปุพฺเพ วุตฺตํ จตุพฺพิธเมวฯ เตสุ วสฺสูปนายิกสงฺคโห วิตฺถาริโตฯ ยถา ปน วสฺสูปนายิกาย, เอวํ มหาปวารณายปิ ปุณฺณมทิวเส สนฺนิปติตฺวา ‘‘อชฺช กตฺถ คนฺตฺวา กสฺส สนฺติเก ปวาเรสฺสามา’’ติ มนฺเตนฺติฯ ตตฺถ สกฺโก เทวานมินฺโท เยภุยฺเยน ปิยงฺคุทีปมหาวิหารสฺมิํเยว ปวาเรติฯ