สตฺตสมาธิปริกฺขารวณฺณนา

[290] สมาธิปริกฺขาราติ เอตฺถ ตโย ปริกฺขาราฯ ‘‘รโถ สีลปริกฺขาโร ฌานกฺโข จกฺกวีริโย’’ติ (สํ. นิ. 5.4) หิ เอตฺถ อลงฺกาโร ปริกฺขาโร นามฯ ‘‘สตฺตหิ นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขตํ โหตี’’ติ (อ. นิ. 7.67) เอตฺถ ปริวาโร ปริกฺขาโร นามฯ ‘‘คิลานปจฺจยชีวิตปริกฺขาโร’’ติ (ที. นิ. 3.182) เอตฺถ สมฺภาโร ปริกฺขาโร นามฯ อิธ ปน ปริวารปริกฺขารวเสน ‘‘สตฺต สมาธิปริกฺขารา’’ติ วุตฺตํฯ ปริกฺขตาติ ปริวาริตาฯ อยํ วุจฺจติ โส อริโย สมฺมาสมาธีติ อยํ สตฺตหิ รตเนหิ ปริวุโต จกฺกวตฺตี วิย สตฺตหิ องฺเคหิ ปริวุโต ‘‘อริโย สมฺมาสมาธี’’ติ วุจฺจติฯ สอุปนิโส อิติปีติ สอุปนิสฺสโย อิติปิ วุจฺจติ, สปริวาโร เยวาติ วุตฺตํ โหติฯ สมฺมาทิฏฺฐิสฺสาติ สมฺมาทิฏฺฐิยํ ฐิตสฺสฯ สมฺมาสงฺกปฺโป ปโหตีติ สมฺมาสงฺกปฺโป ปวตฺตติฯ เอส นโย สพฺพปเทสุฯ อยํ ปนตฺโถ มคฺควเสนาปิ ผลวเสนาปิ เวทิตพฺโพฯ กถํ? มคฺคสมฺมาทิฏฺฐิยํ ฐิตสฺส มคฺคสมฺมาสงฺกปฺโป ปโหติ…เป.… มคฺคญาเณ ฐิตสฺส มคฺควิมุตฺติ ปโหติฯ ตถา ผลสมฺมาทิฏฺฐิยํ ฐิตสฺส ผลสมฺมาสงฺกปฺโป ปโหติ…เป.… ผลสมฺมาญาเณ ฐิตสฺส ผลวิมุตฺติ ปโหตีติฯ

สฺวากฺขาโตติอาทีนิ วิสุทฺธิมคฺเค วณฺณิตานิฯ อปารุตาติ วิวฏาฯ อมตสฺสาติ นิพฺพานสฺสฯ ทฺวาราติ ปเวสนมคฺคาฯ อเวจฺจปฺปสาเทนาติ อจลปฺปสาเทนฯ ธมฺมวินีตาติ สมฺมานิยฺยาเนน นิยฺยาตาฯ

อตฺถายํ อิตรา ปชาติ อนาคามิโน สนฺธายาห, อนาคามิโน จ อตฺถีติ วุตฺตํ โหติฯ ปุญฺญภาคาติ ปุญฺญโกฏฺฐาเสน นิพฺพตฺตาฯ โอตฺตปฺปนฺติ โอตฺตปฺปมาโนฯ เตน กทาจิ นาม มุสา อสฺสาติ มุสาวาทภเยน สงฺขาตุํ น สกฺโกมิ, น ปน มม สงฺขาตุํ พลํ นตฺถีติ ทีเปติฯ

[291] ตํ กิํ มญฺญติ ภวนฺติ อิมินา เกวลํ เวสฺสวณํ ปุจฺฉติ, น ปนสฺส เอวรูโป สตฺถา นาโหสีติ วา น ภวิสฺสตีติ วา ลทฺธิ อตฺถิฯ สพฺพพุทฺธานญฺหิ อภิสมเย วิเสโส นตฺถิฯ

[292] สยํปริสายนฺติ อตฺตโน ปริสายํฯ ตยิทํ พฺรหฺมจริยนฺติ ตํ อิทํ สกลํ สิกฺขตฺตยพฺรหฺมจริยํฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ อิมานิ ปน ปทานิ ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ ฐปิตานีติฯ

อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถายํ

ชนวสภสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ