เอโก – ‘‘ทิวเส ทิวเส อุปฏฺฐานมฺปิ อุเรน สตฺติสรปฏิจฺฉนฺนมฺปิ ภาโรเยว, มนฺตพเลน อาราเธสฺสามี’’ติ ขตฺตวิชฺชาย กตปริจยตฺตา มนฺตสํวิธาเนน ราชานํ อาราเธตฺวา ฐานนฺตรํ ปาปุณาติฯ ยถา โส, เอวํ จิตฺตธุเรน โลกุตฺตรธมฺมนิพฺพตฺตโก เวทิตพฺโพฯ

อปโร – ‘‘กิํ อิเมหิ อุปฏฺฐานาทีหิ, ราชาโน นาม ชาติสมฺปนฺนสฺส ฐานนฺตรํ เทนฺติ, ตาทิสสฺส เทนฺโต มยฺหํ ทสฺสตี’’ติ ชาติสมฺปตฺติเมว นิสฺสาย ฐานนฺตรํ ปาปุณิ, ยถา โส, เอวํ สุปริสุทฺธํ วีมํสํ นิสฺสาย วีมํสธุเรน โลกุตฺตรธมฺมนิพฺพตฺตโก เวทิตพฺโพฯ

อเนกวิหิตนฺติ อเนกวิธํฯ อิทฺธิวิธนฺติ อิทฺธิโกฏฺฐาสํฯ

ติวิธโอกาสาธิคมวณฺณนา

[288] สุขสฺสาธิคมายาติ ฌานสุขสฺส มคฺคสุขสฺส ผลสุขสฺส จ อธิคมายฯ สํสฏฺโฐติ สมฺปยุตฺตจิตฺโตฯ อริยธมฺมนฺติ อริเยน ภควตา พุทฺเธน เทสิตํ ธมฺมํฯ สุณาตีติ สตฺถุ สมฺมุขา ภิกฺขุภิกฺขุนีอาทีหิ วา เทสิยมานํ สุณาติฯ โยนิโส มนสิกโรตีติ อุปายโต ปถโต การณโต ‘อนิจฺจ’นฺติอาทิวเสน มนสิ กโรติฯ ‘‘โยนิโส มนสิกาโร นาม อุปายมนสิกาโร ปถมนสิกาโร, อนิจฺเจ อนิจฺจนฺติ ทุกฺเข ทุกฺขนฺติ อนตฺตนิ อนตฺตาติ อสุเภ อสุภนฺติ สจฺจานุโลมิเกน วา จิตฺตสฺส อาวฏฺฏนา อนฺวาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร, อยํ วุจฺจติ โยนิโสมนสิกาโร’’ติฯ เอวํ วุตฺเต โยนิโสมนสิกาเร กมฺมํ อารภตีติ อตฺโถฯ อสํสฏฺโฐติ วตฺถุกาเมหิปิ กิเลสกาเมหิปิ อสํสฏฺโฐ วิหรติฯ อุปฺปชฺชติ สุขนฺติ อุปฺปชฺชติ ปฐมชฺฌานสุขํฯ สุขา ภิยฺโย โสมนสฺสนฺติ สมาปตฺติโต วุฏฺฐิตสฺส ฌานสุขปจฺจยา อปราปรํ โสมนสฺสํ อุปฺปชฺชติฯ ปมุทาติ ตุฏฺฐาการโต ทุพฺพลปีติฯ ปาโมชฺชนฺติ พลวตรํ ปีติโสมนสฺสํฯ ปฐโม โอกาสาธิคโมติ ปฐมชฺฌานํ ปญฺจนีวรณานิ วิกฺขมฺเภตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ติฏฺฐติ, ตสฺมา ‘‘ปฐโม โอกาสาธิคโม’’ติ วุตฺตํฯ