เมนู

อนจฺฉริยนฺติ อนุอจฺฉริยํฯ จินฺตยมานํ ปุนปฺปุนํ อจฺฉริยเมวิทํ ยํ เกนจิเทว กรณีเยน คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ อนฺตรามคฺเค อทฺทสํฯ อิทมฺปิ อจฺฉริยํ ยญฺจ เวสฺสวณสฺส มหาราชสฺส สยํปริสาย ภาสโต ภควโต ทิฏฺฐสทิสเมว สมฺมุขา สุตํฯ ทฺเว ปจฺจยาติ อนฺตรามคฺเค ทิฏฺฐภาโว จ เวสฺสวณสฺส สมฺมุขา สุตํ อาโรเจตุกามตา จฯ

เทวสภาวณฺณนา

[282] สนฺนิปติตาติ กสฺมา สนฺนิปติตา? เต กิร จตูหิ การเณหิ สนฺนิปตนฺติฯ วสฺสูปนายิกสงฺคหตฺถํ, ปวารณาสงฺคหตฺถํ, ธมฺมสวนตฺถํ, ปาริจฺฉตฺตกกีฬานุภวนตฺถนฺติฯ ตตฺถ สฺเว วสฺสูปนายิกาติ อาสาฬฺหีปุณฺณมาย ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวา สุธมฺมาย เทวสภาย สนฺนิปติตฺวา มนฺเตนฺติ อสุกวิหาเร เอโก ภิกฺขุ วสฺสูปคโต, อสุกวิหาเร ทฺเว ตโย จตฺตาโร ปญฺจ ทส วีสติ ติํสํ จตฺตาลีสํ ปญฺญาสํ สตํ สหสฺสํ ภิกฺขู วสฺสูปคตา, เอตฺเถตฺถ ฐาเน อยฺยานํ อารกฺขํ สุสํวิหิตํ กโรถาติ เอวํ วสฺสูปนายิกสงฺคโห กโต โหติฯ

ตทาปิ เอเตเนว การเณน สนฺนิปติตาฯ อิทํ เตสํ โหติ อาสนสฺมินฺติ อิทํ เตสํ จตุนฺนํ มหาราชานํ อาสนํ โหติฯ เอวํ เตสุ นิสินฺเนสุ อถ ปจฺฉา อมฺหากํ อาสนํ โหติฯ

เยนตฺเถนาติ เยน วสฺสูปนายิกตฺเถนฯ ตํ อตฺถํ จินฺตยิตฺวา ตํ อตฺถํ มนฺตยิตฺวาติ ตํ อรญฺญวาสิโน ภิกฺขุสงฺฆสฺส อารกฺขตฺถํ จินฺตยิตฺวาฯ เอตฺเถตฺถ วุฏฺฐภิกฺขุสงฺฆสฺส อารกฺขํ สํวิทหถาติ จตูหิ มหาราเชหิ สทฺธิํ มนฺเตตฺวาฯ วุตฺตวจนาปิ ตนฺติ เตตฺติํส เทวปุตฺตา วทนฺติ, มหาราชาโน วุตฺตวจนา นามฯ ตถา เตตฺติํส เทวปุตฺตา ปจฺจานุสาสนฺติ, อิตเร ปจฺจานุสิฏฺฐวจนา นามฯ ปททฺวเยปิ ปน ตนฺติ นิปาตมตฺตเมวฯ อวิปกฺกนฺตาติ อคตาฯ

[283] อุฬาโรติ วิปุโล มหาฯ เทวานุภาวนฺติ ยา สา สพฺพเทวตานํ วตฺถาลงฺการวิมานสรีรานํ ปภา ทฺวาทส โยชนานิ ผรติฯ มหาปุญฺญานํ ปน สรีรปฺปภา โยชนสตํ ผรติฯ ตํ เทวานุภาวํ อติกฺกมิตฺวาฯ

พฺรหฺมุโน เหตํ ปุพฺพนิมิตฺตนฺติ ยถา สูริยสฺส อุทยโต เอตํ ปุพฺพงฺคมํ เอตํ ปุพฺพนิมิตฺตํ ยทิทํ อรุณุคฺคํ, เอวเมว พฺรหฺมุโนปิ เอตํ – ‘‘ปุพฺพนิมิตฺต’’นฺติ ทีเปติฯ

สนงฺกุมารกถาวณฺณนา

[284] อนภิสมฺภวนีโยติ อปตฺตพฺโพ, น ตํ เทวา ตาวติํสา ปสฺสนฺตีติ อตฺโถฯ จกฺขุปถสฺมินฺติ จกฺขุปสาเท อาปาเถ วาฯ โส เทวานํ จกฺขุสฺส อาปาเถ สมฺภวนีโย ปตฺตพฺโพ น โหติ, น อภิภวตีติ วุตฺตํ โหติฯ เหฏฺฐา เหฏฺฐา หิ เทวตา อุปรูปริ เทวานํ โอฬาริกํ กตฺวา มาปิตเมว อตฺตภาวํ ปสฺสิตุํ สกฺโกนฺติ, เวทปฏิลาภนฺติ ตุฏฺฐิปฏิลาภํฯ อธุนาภิสิตฺโต รชฺเชนาติ สมฺปติ อภิสิตฺโต รชฺเชนฯ อยํ ปนตฺโถ ทุฏฺฐคามณิอภยวตฺถุนา ทีเปตพฺโพ –

โส กิร ทฺวตฺติํส ทมิฬราชาโน วิชิตฺวา อนุราธปุเร ปตฺตาภิเสโก ตุฏฺฐโสมนสฺเสน มาสํ นิทฺทํ น ลภิ, ตโต – ‘‘นิทฺทํ น ลภามิ, ภนฺเต’’ติ ภิกฺขุสงฺฆสฺส อาจิกฺขิฯ เตน หิ, มหาราช, อชฺช อุโปสถํ อธิฏฺฐาหีติฯ โส จ อุโปสถํ อธิฏฺฐาสิฯ สงฺโฆ คนฺตฺวา – ‘‘จิตฺตยมกํ สชฺฌายถา’’ติ อฏฺฐ อาภิธมฺมิกภิกฺขู เปเสสิฯ เต คนฺตฺวา – ‘‘นิปชฺช ตฺวํ, มหาราชา,’’ติ วตฺวา สชฺฌายํ อารภิํสุฯ ราชา สชฺฌายํ สุณนฺโตว นิทฺทํ โอกฺกมิฯ เถรา – ราชานํ มา ปโพธยิตฺถาติ ปกฺกมิํสุฯ ราชา ทุติยทิวเส สูริยุคฺคมเน ปพุชฺฌิตฺวา เถเร อปสฺสนฺโต – ‘‘กุหิํ อยฺยา’’ติ ปุจฺฉิฯ ตุมฺหากํ นิทฺโทกฺกมนภาวํ ญตฺวา คตาติฯ นตฺถิ, โภ, มยฺหํ อยฺยกสฺส ทารกานํ อชานนกเภสชฺชํ นาม, ยาว นิทฺทาเภสชฺชมฺปิ ชานนฺติ เยวาติ อาหฯ

ปญฺจสิโขติ ปญฺจสิขคนฺธพฺพสทิโส หุตฺวาฯ ปญฺจสิขคนฺธพฺพเทวปุตฺตสฺส กิร สพฺพเทวตา อตฺตภาวํ มมายนฺติฯ ตสฺมา พฺรหฺมาปิ ตาทิสํเยว อตฺตภาวํ นิมฺมินิตฺวา ปาตุรโหสิฯ ปลฺลงฺเกน นิสีทีติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิสีทิฯ

วิสฺสฏฺโฐติ สุมุตฺโต อปลิพุทฺโธฯ วิญฺเญยฺโยติ อตฺถวิญฺญาปโนฯ มญฺชูติ มธุโร มุทุฯ สวนีโยติ โสตพฺพยุตฺตโก กณฺณสุโขฯ