[279] อุปสนฺตปทิสฺโสติ อุปสนฺตทสฺสโนฯ ภาติริวาติ อติวิย ภาติ, อติวิย วิโรจติฯ อินฺทฺริยานนฺติ มนจฺฉฏฺฐานํ อินฺทฺริยานํฯ อทฺทสํ โข อหํ อานนฺทาติ เนว ทส, น วีสติ, น สตํ, น สหสฺสํ, อนูนาธิกานิ จตุวีสติสตสหสฺสานิ อทฺทสนฺติ อาหฯ

ชนวสภยกฺขวณฺณนา

[280] ทิสฺวา ปน เม เอตฺตโก ชโน มํ นิสฺสาย ทุกฺขา ปมุตฺโตติ พลวโสมนสฺสํ อุปฺปชฺชิ, จิตฺตํ ปสีทิ, จิตฺตสฺส ปสนฺนตฺตา จิตฺตสมุฏฺฐานํ โลหิตํ ปสีทิ, โลหิตสฺส ปสนฺนตฺตา มนจฺฉฏฺฐานิ อินฺทฺริยานิ ปสีทิํสูติ สพฺพมิทํ วตฺวา อถ โข อานนฺทาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ยสฺมา โส ภควโต ธมฺมกถํ สุตฺวา ทสสหสฺสาธิกสฺส ชนสตสหสฺสสฺส เชฏฺฐโก หุตฺวา โสตาปนฺโน ชาโต, ตสฺมา ชนวสโภติสฺส นามํ อโหสิฯ

อิโต สตฺตาติ อิโต เทวโลกา จวิตฺวา สตฺตฯ ตโต สตฺตาติ ตโต มนุสฺสโลกา จวิตฺวา สตฺตฯ สํสารานิ จตุทฺทสาติ สพฺพาปิ จตุทฺทสขนฺธปฏิปาฏิโยฯ นิวาสมภิชานามีติ ชาติวเสน นิวาสํ ชานามิฯ ยตฺถ เม วุสิตํ ปุเรติ ยตฺถ เทเวสุ จ เวสฺสวณสฺส สหพฺยตํ อุปคเตน มนุสฺเสสุ จ ราชภูเตน อิโต อตฺตภาวโต ปุเรเยว มยา วุสิตํฯ ปุเร เอวํ วุสิตตฺตา เอว จ อิทานิ โสตาปนฺโน หุตฺวา ตีสุ วตฺถูสุ พหุํ ปุญฺญํ กตฺวา ตสฺสานุภาเวน อุปริ นิพฺพตฺติตุํ สมตฺโถปิ ทีฆรตฺตํ วุสิตฏฺฐาเน นิกนฺติยา พลวตาย เอตฺเถว นิพฺพตฺโตฯ

[281] อาสา จ ปน เม สนฺติฏฺฐตีติ อิมินาหํ โสตาปนฺโนติ น สุตฺตปฺปมตฺโตว หุตฺวา กาลํ วีตินาเมสิํฯ สกทาคามิมคฺคตฺถาย ปน เม วิปสฺสนา อารทฺธาฯ อชฺเชว อชฺเชว ปฏิวิชฺฌิสฺสามีติ เอวํ สอุสฺสาโห วิหรามีติ ทสฺเสติฯ ยทคฺเคติ ลฏฺฐิวนุยฺยาเน ปฐมทสฺสเน โสตาปนฺนทิวสํ สนฺธาย วทติฯ ตทคฺเค อหํ, ภนฺเต, ทีฆรตฺตํ อวินิปาโต อวินิปาตํ สญฺชานามีติ ตํทิวสํ อาทิํ กตฺวา, อหํ, ภนฺเต, ปุริมํ จตุทฺทสอตฺตภาวสงฺขาตํ ทีฆรตฺตํ อวินิปาโต ลฏฺฐิวนุยฺยาเน โสตาปตฺติมคฺควเสน อธิคตํ อวินิปาตธมฺมตํ สญฺชานามีติ อตฺโถฯ

อนจฺฉริยนฺติ อนุอจฺฉริยํฯ จินฺตยมานํ ปุนปฺปุนํ อจฺฉริยเมวิทํ ยํ เกนจิเทว กรณีเยน คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ อนฺตรามคฺเค อทฺทสํฯ อิทมฺปิ อจฺฉริยํ ยญฺจ เวสฺสวณสฺส มหาราชสฺส สยํปริสาย ภาสโต ภควโต ทิฏฺฐสทิสเมว สมฺมุขา สุตํฯ ทฺเว ปจฺจยาติ อนฺตรามคฺเค ทิฏฺฐภาโว จ เวสฺสวณสฺส สมฺมุขา สุตํ อาโรเจตุกามตา จฯ

เทวสภาวณฺณนา

[282] สนฺนิปติตาติ กสฺมา สนฺนิปติตา? เต กิร จตูหิ การเณหิ สนฺนิปตนฺติฯ วสฺสูปนายิกสงฺคหตฺถํ, ปวารณาสงฺคหตฺถํ, ธมฺมสวนตฺถํ, ปาริจฺฉตฺตกกีฬานุภวนตฺถนฺติฯ ตตฺถ สฺเว วสฺสูปนายิกาติ อาสาฬฺหีปุณฺณมาย ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวา สุธมฺมาย เทวสภาย สนฺนิปติตฺวา มนฺเตนฺติ อสุกวิหาเร เอโก ภิกฺขุ วสฺสูปคโต, อสุกวิหาเร ทฺเว ตโย จตฺตาโร ปญฺจ ทส วีสติ ติํสํ จตฺตาลีสํ ปญฺญาสํ สตํ สหสฺสํ ภิกฺขู วสฺสูปคตา, เอตฺเถตฺถ ฐาเน อยฺยานํ อารกฺขํ สุสํวิหิตํ กโรถาติ เอวํ วสฺสูปนายิกสงฺคโห กโต โหติฯ

ตทาปิ เอเตเนว การเณน สนฺนิปติตาฯ อิทํ เตสํ โหติ อาสนสฺมินฺติ อิทํ เตสํ จตุนฺนํ มหาราชานํ อาสนํ โหติฯ เอวํ เตสุ นิสินฺเนสุ อถ ปจฺฉา อมฺหากํ อาสนํ โหติฯ

เยนตฺเถนาติ เยน วสฺสูปนายิกตฺเถนฯ ตํ อตฺถํ จินฺตยิตฺวา ตํ อตฺถํ มนฺตยิตฺวาติ ตํ อรญฺญวาสิโน ภิกฺขุสงฺฆสฺส อารกฺขตฺถํ จินฺตยิตฺวาฯ เอตฺเถตฺถ วุฏฺฐภิกฺขุสงฺฆสฺส อารกฺขํ สํวิทหถาติ จตูหิ มหาราเชหิ สทฺธิํ มนฺเตตฺวาฯ วุตฺตวจนาปิ ตนฺติ เตตฺติํส เทวปุตฺตา วทนฺติ, มหาราชาโน วุตฺตวจนา นามฯ ตถา เตตฺติํส เทวปุตฺตา ปจฺจานุสาสนฺติ, อิตเร ปจฺจานุสิฏฺฐวจนา นามฯ ปททฺวเยปิ ปน ตนฺติ นิปาตมตฺตเมวฯ อวิปกฺกนฺตาติ อคตาฯ

[283] อุฬาโรติ วิปุโล มหาฯ เทวานุภาวนฺติ ยา สา สพฺพเทวตานํ วตฺถาลงฺการวิมานสรีรานํ ปภา ทฺวาทส โยชนานิ ผรติฯ มหาปุญฺญานํ ปน สรีรปฺปภา โยชนสตํ ผรติฯ ตํ เทวานุภาวํ อติกฺกมิตฺวาฯ