เมนู

5. ชนวสภสุตฺตวณฺณนา

นาติกิยาทิพฺยากรณวณฺณนา

[273-275] เอวํ เม สุตนฺติ ชนวสภสุตฺตํฯ ตตฺรายํ อนุตฺตานปทวณฺณนา – ปริโต ปริโต ชนปเทสูติ สมนฺตา สมนฺตา ชนปเทสุฯ ปริจารเกติ พุทฺธธมฺมสงฺฆานํ ปริจารเกฯ อุปปตฺตีสูติ ญาณคติปุญฺญานํ อุปปตฺตีสุฯ กาสิโกสเลสูติ กาสีสุ จ โกสเลสุ จ, กาสิรฏฺเฐ จ โกสลรฏฺเฐ จาติ อตฺโถฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ องฺคมคธโยนกกมฺโพชอสฺสกอวนฺติรฏฺเฐสุ ปน ฉสุ น พฺยากโรติฯ อิเมสํ ปน โสฬสนฺนํ มหาชนปทานํ ปุริเมสุ ทสสุเยว พฺยากโรติฯ นาติกิยาติ นาติกคามวาสิโนฯ

เตนาติ เตน อนาคามิอาทิภาเวนฯ สุตฺวาติ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา พฺยากโรนฺตสฺส ภควโต ปญฺหาพฺยากรณํ สุตฺวา เตสํ อนาคามิอาทีสุ นิฏฺฐงฺคตา หุตฺวาฯ เตน อนาคามิอาทิภาเวน อตฺตมนา อเหสุํฯ อฏฺฐกถายํ ปน เตนาติ เต นาติกิยาติ วุตฺตํฯ เอตสฺมิํ อตฺเถ น-กาโร นิปาตมตฺตํ โหติฯ

อานนฺทปริกถาวณฺณนา

[277] ภควนฺตํ กิตฺตยมานรูโปติ อโห พุทฺโธ, อโห ธมฺโม, อโห สงฺโฆ; อโห ธมฺโม สฺวากฺขาโตติ เอวํ กิตฺตยนฺโตว กาลมกาสิฯ พหุชโน ปสีเทยฺยาติ อมฺหากํ ปิตา มาตา ภาตา ภคินี ปุตฺโต ธีตา สหายโก, เตน อมฺเหหิ สทฺธิํ เอกโต ภุตฺตา, เอกโต สยิตา, ตสฺส อิทญฺจิทญฺจ มนาปํ อกริมฺห, โส กิร อนาคามี สกทาคามี โสตาปนฺโน; อโห สาธุ, อโห สุฏฺฐูติ เอวํ พหุชโน ปสาทํ อาปชฺเชยฺยฯ

[278] คตินฺติ ญาณคติํฯ อภิสมฺปรายนฺติ ญาณาภิสมฺปรายเมวฯ อทฺทสา โขติ กิตฺตเก ชเน อทฺทส? จตุวีสติสตสหสฺสานิฯ

[279] อุปสนฺตปทิสฺโสติ อุปสนฺตทสฺสโนฯ ภาติริวาติ อติวิย ภาติ, อติวิย วิโรจติฯ อินฺทฺริยานนฺติ มนจฺฉฏฺฐานํ อินฺทฺริยานํฯ อทฺทสํ โข อหํ อานนฺทาติ เนว ทส, น วีสติ, น สตํ, น สหสฺสํ, อนูนาธิกานิ จตุวีสติสตสหสฺสานิ อทฺทสนฺติ อาหฯ

ชนวสภยกฺขวณฺณนา

[280] ทิสฺวา ปน เม เอตฺตโก ชโน มํ นิสฺสาย ทุกฺขา ปมุตฺโตติ พลวโสมนสฺสํ อุปฺปชฺชิ, จิตฺตํ ปสีทิ, จิตฺตสฺส ปสนฺนตฺตา จิตฺตสมุฏฺฐานํ โลหิตํ ปสีทิ, โลหิตสฺส ปสนฺนตฺตา มนจฺฉฏฺฐานิ อินฺทฺริยานิ ปสีทิํสูติ สพฺพมิทํ วตฺวา อถ โข อานนฺทาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ยสฺมา โส ภควโต ธมฺมกถํ สุตฺวา ทสสหสฺสาธิกสฺส ชนสตสหสฺสสฺส เชฏฺฐโก หุตฺวา โสตาปนฺโน ชาโต, ตสฺมา ชนวสโภติสฺส นามํ อโหสิฯ

อิโต สตฺตาติ อิโต เทวโลกา จวิตฺวา สตฺตฯ ตโต สตฺตาติ ตโต มนุสฺสโลกา จวิตฺวา สตฺตฯ สํสารานิ จตุทฺทสาติ สพฺพาปิ จตุทฺทสขนฺธปฏิปาฏิโยฯ นิวาสมภิชานามีติ ชาติวเสน นิวาสํ ชานามิฯ ยตฺถ เม วุสิตํ ปุเรติ ยตฺถ เทเวสุ จ เวสฺสวณสฺส สหพฺยตํ อุปคเตน มนุสฺเสสุ จ ราชภูเตน อิโต อตฺตภาวโต ปุเรเยว มยา วุสิตํฯ ปุเร เอวํ วุสิตตฺตา เอว จ อิทานิ โสตาปนฺโน หุตฺวา ตีสุ วตฺถูสุ พหุํ ปุญฺญํ กตฺวา ตสฺสานุภาเวน อุปริ นิพฺพตฺติตุํ สมตฺโถปิ ทีฆรตฺตํ วุสิตฏฺฐาเน นิกนฺติยา พลวตาย เอตฺเถว นิพฺพตฺโตฯ

[281] อาสา จ ปน เม สนฺติฏฺฐตีติ อิมินาหํ โสตาปนฺโนติ น สุตฺตปฺปมตฺโตว หุตฺวา กาลํ วีตินาเมสิํฯ สกทาคามิมคฺคตฺถาย ปน เม วิปสฺสนา อารทฺธาฯ อชฺเชว อชฺเชว ปฏิวิชฺฌิสฺสามีติ เอวํ สอุสฺสาโห วิหรามีติ ทสฺเสติฯ ยทคฺเคติ ลฏฺฐิวนุยฺยาเน ปฐมทสฺสเน โสตาปนฺนทิวสํ สนฺธาย วทติฯ ตทคฺเค อหํ, ภนฺเต, ทีฆรตฺตํ อวินิปาโต อวินิปาตํ สญฺชานามีติ ตํทิวสํ อาทิํ กตฺวา, อหํ, ภนฺเต, ปุริมํ จตุทฺทสอตฺตภาวสงฺขาตํ ทีฆรตฺตํ อวินิปาโต ลฏฺฐิวนุยฺยาเน โสตาปตฺติมคฺควเสน อธิคตํ อวินิปาตธมฺมตํ สญฺชานามีติ อตฺโถฯ