อภิรูปตาทิกาปิ วา จกฺกรตนปาตุภาวโต ปฏฺฐาย สพฺพาการปริปูรา ชาตาฯ เตนาห – ‘‘เอวรูปํ อิตฺถิรตนํ ปาตุรโหสี’’ติฯ

คหปติรตนวณฺณนา

[250] เอวํ ปาตุภูตอิตฺถิรตนสฺส ปน รญฺโญ จกฺกวตฺติโน ธนกรณียานํ กิจฺจานํ ยถาสุขํ ปวตฺตนตฺถํ คหปติรตนํ ปาตุภวติฯ โส ปกติยาว มหาโภโค, มหาโภคกุเล ชาโตฯ รญฺโญ ธนราสิวฑฺฒโก เสฏฺฐิคหปติ โหติฯ จกฺกรตนานุภาวสหิตํ ปนสฺส กมฺมวิปากชํ ทิพฺพจกฺขุ ปาตุภวติ, เยน อนฺโตปถวิยมฺปิ โยชนพฺภนฺตเร นิธิํ ปสฺสติ, โส ตํ สมฺปตฺติํ ทิสฺวา ตุฏฺฐมานโส คนฺตฺวา ราชานํ ธเนน ปวาเรตฺวา สพฺพานิ ธนกรณียานิ สมฺปาเทติ ฯ มหาสุทสฺสนสฺสาปิ ตเถว สมฺปาเทสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ปุน จปรํ อานนฺท…เป.… เอวรูปํ คหปติรตนํ ปาตุรโหสี’’ติฯ

ปริณายกรตนวณฺณนา

[251] เอวํ ปาตุภูตคหปติรตนสฺส ปน รญฺโญ จกฺกวตฺติสฺส สพฺพกิจฺจสํวิธานสมตฺถํ ปริณายกรตนํ ปาตุภวติฯ โส รญฺโญ เชฏฺฐปุตฺโตว โหติฯ ปกติยา เอว โส ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี วิภาวีฯ รญฺโญ ปุญฺญานุภาวํ นิสฺสาย ปนสฺส อตฺตโน กมฺมานุภาเวน ปรจิตฺตญาณํ อุปฺปชฺชติฯ เยน ทฺวาทสโยชนาย ราชปริสาย จิตฺตาจารํ ญตฺวา รญฺโญ หิเต จ อหิเต จ ววตฺถเปตุํ สมตฺโถ โหติ, โสปิ ตํ อตฺตโน อานุภาวํ ทิสฺวา ตุฏฺฐหทโย ราชานํ สพฺพกิจฺจานุสาสเนน ปวาเรติฯ มหาสุทสฺสนมฺปิ ตเถว ปวาเรสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ปุน จปรํ…เป.… ปริณายกรตนํ ปาตุรโหสี’’ติฯ

ตตฺถ ฐเปตพฺพํ ฐเปตุนฺติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐานนฺตเร ฐเปตพฺพํ ฐเปตุํฯ

จตุอิทฺธิสมนฺนาคตวณฺณนา

[252] สมเวปากินิยาติ สมวิปาจนิยาฯ คหณิยาติ กมฺมชเตโชธาตุยาฯ ตตฺถ ยสฺส ภุตฺตมตฺโตว อาหาโร ชีรติ, ยสฺส วา ปน ปุฏภตฺตํ วิย ตตฺเถว ติฏฺฐติ, อุโภเปเต น สมเวปากินิยา สมนฺนาคตาฯ ยสฺส ปน ปุน ภตฺตกาเล ภตฺตฉนฺโท อุปฺปชฺชเตว, อยํ สมเวปากินิยา สมนฺนาคโตติฯ

ธมฺมปาสาทโปกฺขรณิวณฺณนา

[253] มาเปสิ โขติ นคเร เภริํ จราเปตฺวา ชนราสิํ กาเรตฺวา น มาเปสิ, รญฺโญ ปน สห จิตฺตุปฺปาเทเนว ภูมิํ ภินฺทิตฺวา จตุราสีติ โปกฺขรณีสหสฺสานิ นิพฺพตฺติํสุฯ ตานิ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ทฺวีหิ เวทิกาหีติ เอกาย อิฏฺฐกานํ ปริยนฺเตเยว ปริกฺขิตฺตา เอกาย ปริเวณปริจฺเฉทปริยนฺเตฯ เอตทโหสีติ กสฺมา อโหสิ? เอกทิวสํ กิร นหตฺวา จ ปิวิตฺวา จ คจฺฉนฺตํ มหาชนํ มหาปุริโส โอโลเกตฺวา อิเม อุมฺมตฺตกเวเสเนว คจฺฉนฺติฯ สเจ เอเตสํ เอตฺถ ปิฬนฺธนปุปฺผานิ ภเวยฺยุํ, ภทฺทกํ สิยาติฯ อถสฺส เอตทโหสิฯ ตตฺถ สพฺโพตุกนฺติ ปุปฺผํ นาม เอกสฺมิํเยว อุตุมฺหิ ปุปฺผติฯ อหํ ปน ตถา กริสฺสามิ – ‘‘ยถา สพฺเพสุ อุตูสุ ปุปฺผิสฺสตี’’ติ จินฺเตสิํฯ โรปาเปสีติ นานาวณฺณอุปฺปลพีชาทีนิ ตโต ตโต อาหราเปตฺวา น โรปาเปสิ, สห จิตฺตุปฺปาเทเนว ปนสฺส สพฺพํ อิชฺฌติฯ ตํ โลโก รญฺญา โรปิตนฺติ มญฺญิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘โรปาเปสี’’ติฯ ตโต ปฏฺฐาย มหาชโน นานปฺปการํ ชลชถลชมาลํ ปิฬนฺธิตฺวา นกฺขตฺตํ กีฬมาโน วิย คจฺฉติฯ

[254] อถ ราชา ตโต อุตฺตริปิ ชนํ สุขสมปฺปิตํ กาตุกาโม – ‘‘ยํนูนาหํ อิมาสํ โปกฺขรณีนํ ตีเร’’ติอาทินา ชนสฺส สุขวิธานํ จินฺเตตฺวา สพฺพํ อกาสิฯ ตตฺถ นฺหาเปสุนฺติ อญฺโญ สรีรํ อุพฺพฏฺเฏสิ, อญฺโญ จุณฺณานิ โยเชสิ, อญฺโญ ตีเร นหายนฺตสฺส อุทกํ อาหริ, อญฺโญ วตฺถานิ ปฏิคฺคเหสิ เจว อทาสิ จฯ

ปฏฺฐเปสิ โขติ กถํ ปฏฺฐเปสิ? อิตฺถีนญฺจ ปุริสานญฺจ อนุจฺฉวิเก อลงฺกาเร กาเรตฺวา อิตฺถิมตฺตเมว ตตฺถ ปริจารวเสน เสสํ สพฺพํ ปริจฺจาควเสน ฐเปตฺวา ราชา มหาสุทสฺสโน ทานํ เทติ, ตํ ปริภุญฺชถาติ เภริํ จราเปสิฯ