4. มหาสุทสฺสนสุตฺตวณฺณนา

กุสาวตีราชธานีวณฺณนา

[241] เอวํ เม สุตนฺติ มหาสุทสฺสนสุตฺตํฯ ตตฺรายํ อปุพฺพปทวณฺณนา – สพฺพรตนมโยติ เอตฺถ เอกา อิฏฺฐกา โสวณฺณมยา, เอกา รูปิยมยา, เอกา เวฬุริยมยา, เอกา ผลิกมยา, เอกา โลหิตงฺกมยา, เอกา มสารคลฺลมยา, เอกา สพฺพรตนมยา, อยํ ปากาโร สพฺพปาการานํ อนฺโต อุพฺเพเธน สฏฺฐิหตฺโถ อโหสิฯ เอเก ปน เถรา – ‘‘นครํ นาม อนฺโต ฐตฺวา โอโลเกนฺตานํ ทสฺสนียํ วฏฺฏติ, ตสฺมา สพฺพพาหิโร สฏฺฐิหตฺโถ, เสสา อนุปุพฺพนีจา’’ติ วทนฺติฯ เอเก – ‘‘พหิ ฐตฺวา โอโลเกนฺตานํ ทสฺสนียํ วฏฺฏติ, ตสฺมา สพฺพอพฺภนฺตริโม สฏฺฐิหตฺโถ, เสสา อนุปุพฺพนีจา’’ติฯ เอเก – ‘‘อนฺโต จ พหิ จ ฐตฺวา โอโลเกนฺตานํ ทสฺสนียํ วฏฺฏติ, ตสฺมา มชฺเฌ ปากาโร สฏฺฐิหตฺโถ, อนฺโต จ พหิ จ ตโย ตโย อนุปุพฺพนีจา’’ติฯ

เอสิกาติ เอสิกตฺถมฺโภฯ ติโปริสงฺคาติ เอกํ โปริสํ มชฺฌิมปุริสสฺส อตฺตโน หตฺเถน ปญฺจหตฺถํ, เตน ติโปริสปริกฺเขปา ปนฺนรสหตฺถปริมาณาติ อตฺโถฯ เต ปน กถํ ฐิตาติ? นครสฺส พาหิรปสฺเส เอเกกํ มหาทฺวารพาหํ นิสฺสาย เอเกโก, เอเกกํ ขุทฺทกทฺวารพาหํ นิสฺสาย เอเกโก, มหาทฺวารขุทฺทกทฺวารานํ อนฺตรา ตโย ตโยติฯ ตาลปนฺตีสุ สพฺพรตนมยานํ ตาลานํ เอกํ โสวณฺณมยนฺติ ปากาเร วุตฺตลกฺขณเมว เวทิตพฺพํ, ปณฺณผเลสุปิ เอเสว นโยฯ ตา ปน ตาลปนฺติโย อสีติหตฺถา อุพฺเพเธน, วิปฺปกิณฺณวาลุเก สมตเล ภูมิภาเค ปาการนฺตเร เอเกกา หุตฺวา ฐิตาฯ

วคฺคูติ เฉโก สุนฺทโรฯ รชนีโยติ รญฺเชตุํ สมตฺโถฯ ขมนีโยติ ทิวสมฺปิ สุยฺยมาโน ขมเตว, น พีภจฺเฉติฯ มทนีโยติ มานมทปุริสมทชนโนฯ ปญฺจงฺคิกสฺสาติ อาตตํ วิตตํ อาตตวิตตํ สุสิรํ ฆนนฺติ อิเมหิ ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺสฯ ตตฺถ อาตตํ นาม จมฺมปริโยนทฺเธสุ เภรีอาทีสุ เอกตลํ ตูริยํฯ วิตตํ นาม อุภยตลํฯ อาตตวิตตํ นาม สพฺพโต ปริโยนทฺธํฯ

สุสิรํ นาม วํสาทิฯ ฆนํ นาม สมฺมาทิฯ สุวินีตสฺสาติ อากฑฺฒนสิถิลกรณาทีหิ สุมุจฺฉิตสฺสฯ สุปฺปฏิตาฬิตสฺสาติ ปมาเณ ฐิตภาวชานนตฺถํ สุฏฺฐุ ปฏิตาฬิตสฺสฯ สุกุสเลหิ สมนฺนาหตสฺสาติ เย วาทิตุํ เฉกา กุสลา, เตหิ วาทิตสฺสฯ ธุตฺตาติ อกฺขธุตฺตา,ฯ โสณฺฑาติ สุราโสณฺฑาฯ เตเยว ปุนปฺปุนํ ปาตุกามตาวเสน ปิปาสาฯ ปริจาเรสุนฺติ (ที. นิ. 2.132) หตฺถํ วา ปาทํ วา จาเลตฺวา นจฺจนฺตา กีฬิํสุฯ

จกฺกรตนวณฺณนา

[243] สีสํ นฺหาตสฺสาติ สีเสน สทฺธิํ คนฺโธทเกน นหาตสฺสฯ อุโปสถิกสฺสาติ สมาทินฺนอุโปสถงฺคสฺสฯ อุปริปาสาทวรคตสฺสาติ ปาสาทวรสฺส อุปริ คตสฺส, สุโภชนํ ภุญฺชิตฺวา ปาสาทวรสฺส อุปริมหาตเล สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา สีลานิ อาวชฺชนฺตสฺสฯ ตทา กิร ราชา ปาโตว สตสหสฺสํ วิสฺสชฺเชตฺวา มหาทานํ ทตฺวา โสฬสหิ คนฺโธทกฆเฏหิ สีสํ นหายิตฺวา กตปาตราโส สุทฺธํ อุตฺตราสงฺคํ เอกํสํ กริตฺวา อุปริปาสาทสฺส สิริสยเน ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิสินฺโน อตฺตโน ทานาทิมยํ ปุญฺญสมุทายํ อาวชฺชนฺโต นิสีทิฯ อยํ สพฺพจกฺกวตฺตีนํ ธมฺมตาฯ

เตสํ ตํ อาวชฺชนฺตานํเยว วุตฺตปฺปการปุญฺญกมฺมปจฺจยอุตุสมุฏฺฐานํ นีลมณิสงฺฆาตสทิสํ ปาจีนสมุทฺทชลตลํ ภินฺทมานํ วิย, อากาสํ อลงฺกุรุมานํ วิย ทิพฺพํ จกฺกรตนํ ปาตุภวติฯ ตํ มหาสุทสฺสนสฺสาปิ ตเถว ปาตุรโหสิฯ ตยิทํ ทิพฺพานุภาวยุตฺตตฺตา ทิพฺพนฺติ วุตฺตํฯ สหสฺสํ อสฺส อรานนฺติ สหสฺสารํฯ สห เนมิยา, สห นาภิยา จาติ สเนมิกํ สนาภิกํฯ สพฺเพหิ อากาเรหิ ปริปุณฺณนฺติ สพฺพาการปริปูรํฯ

ตตฺถ จกฺกญฺจ ตํ รติชนนฏฺเฐน รตนญฺจาติ จกฺกรตนํฯ ยาย ปน ตํ นาภิยา ‘‘สนาภิก’’นฺติ วุตฺตํ, สา อินฺทนีลมยา โหติ, มชฺเฌ ปนสฺสา สารรชตมยา ปนาฬิ, ยาย สุทฺธสินิทฺธทนฺตปนฺติยา หสมานา วิย วิโรจติ, มชฺเฌ ฉิทฺเทน วิย จนฺทมณฺฑเลน, อุโภสุปิ พาหิรนฺเตสุ รชตปฏฺเฏน กตปริกฺเขปา โหติฯ