ธมฺมธาตุปทานุสนฺธิวเสน ปน อยํ เทสนา อารทฺธาฯ ตตฺถ ขตฺติโย ชาติยาติอาทีนิ เอกาทสปทานิ นิทานกณฺเฑ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิฯ

โพธิสตฺตธมฺมตาวณฺณนา

[17] อถ โข, ภิกฺขเว, วิปสฺสี โพธิสตฺโตติอาทีสุ ปน วิปสฺสีติ ตสฺส นามํ, ตญฺจ โข วิวิเธ อตฺเถ ปสฺสนกุสลตาย ลทฺธํฯ โพธิสตฺโตติ ปณฺฑิตสตฺโต พุชฺฌนกสตฺโตฯ โพธิสงฺขาเตสุ วา จตูสุ มคฺเคสุ สตฺโต อาสตฺโต ลคฺคมานโสติ โพธิสตฺโตฯ สโต สมฺปชาโนติ เอตฺถ สโตติ สติเยวฯ สมฺปชาโนติ ญาณํฯ สติํ สูปฏฺฐิตํ กตฺวา ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา มาตุกุจฺฉิํ โอกฺกมีติ อตฺโถฯ โอกฺกมีติ อิมินา จสฺส โอกฺกนฺตภาโว ปาฬิยํ ทสฺสิโต, น โอกฺกมนกฺกโมฯ โส ปน ยสฺมา อฏฺฐกถํ อารูฬฺโห, ตสฺมา เอวํ เวทิตพฺโพ –

สพฺพโพธิสตฺตา หิ สมติํส ปารมิโย ปูเรตฺวา, ปญฺจ มหาปริจฺจาเค ปริจฺจชิตฺวา, ญาตตฺถจริยโลกตฺถจริยพุทฺธจริยานํ โกฏิํ ปตฺวา, เวสฺสนฺตรสทิเส ตติเย อตฺตภาเว ฐตฺวา, สตฺต มหาทานานิ ทตฺวา, สตฺตกฺขตฺตุํ ปถวิํ กมฺเปตฺวา, กาลงฺกตฺวา, ทุติยจิตฺตวาเร ตุสิตภวเน นิพฺพตฺตนฺติฯ วิปสฺสี โพธิสตฺโตปิ ตเถว กตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติตฺวา สฏฺฐิสตสหสฺสาธิกา สตฺตปญฺญาส วสฺสโกฏิโย ตตฺถ อฏฺฐาสิฯ อญฺญทา ปน ทีฆายุกเทวโลเก นิพฺพตฺตา โพธิสตฺตา น ยาวตายุกํ ติฏฺฐนฺติฯ กสฺมา? ตตฺถ ปารมีนํ ทุปฺปูรณียตฺตาฯ เต อธิมุตฺติกาลกิริยํ กตฺวา มนุสฺสปเถเยว นิพฺพตฺตนฺติฯ ปารมีนํ ปูเรนฺโต ปน ยถา อิทานิ เอเกน อตฺตภาเวน สพฺพญฺญุตํ อุปเนตุํ สกฺโกนฺติ, เอวํ สพฺพโส ปูริตตฺตา ตทา วิปสฺสี โพธิสตฺโต ตตฺถ ยาวตายุกํ อฏฺฐาสิฯ

เทวตานํ ปน – ‘‘มนุสฺสานํ คณนาวเสน อิทานิ สตฺตหิ ทิวเสหิ จุติ ภวิสฺสตี’’ติ ปญฺจ ปุพฺพนิมิตฺตานิ อุปฺปชฺชนฺติ – มาลา มิลายนฺติ, วตฺถานิ กิลิสฺสนฺติ, กจฺเฉหิ เสทา มุจฺจนฺติ, กาเย ทุพฺพณฺณิยํ โอกฺกมติ, เทโว เทวาสเน น สณฺฐาติฯ