คหปตีสุ – ‘‘กถํ ตาตา, น โว ราชกุลโต ทณฺเฑน วา พลินา วา ปีฬา อตฺถิ, สมฺมา เทโว ธารํ อนุปเวจฺฉติ, สสฺสานิ สมฺปชฺชนฺตี’’ติ เอวํ ปฏิสนฺถารํ กโรติฯ สมเณสุ – ‘‘กถํ, ภนฺเต, ปพฺพชิตปริกฺขารา สุลภา, สมณธมฺเม น ปมชฺชถา’’ติ เอวํ ปฏิสนฺถารํ กโรติฯ

มหาสุทสฺสนสุตฺตเทสนาวณฺณนา

[210] ขุทฺทกนครเกติ นครปติรูปเก สมฺพาเธ ขุทฺทกนครเกฯ อุชฺชงฺคลนครเกติ วิสมนครเกฯ สาขานครเกติ ยถา รุกฺขานํ สาขา นาม ขุทฺทกา โหนฺติ, เอวเมว อญฺเญสํ มหานครานํ สาขาสทิเส ขุทฺทกนครเกฯ ขตฺติยมหาสาลาติ ขตฺติยมหาสารปฺปตฺตา มหาขตฺติยาฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ

เตสุ ขตฺติยมหาสาลา นาม เยสํ โกฏิสตมฺปิ โกฏิสหสฺสมฺปิ ธนํ นิขณิตฺวา ฐปิตํ, ทิวสปริพฺพโย เอกํ กหาปณสกฏํ นิคจฺฉติ, สายํ ทฺเว ปวิสนฺติฯ พฺราหฺมณมหาสาลา นาม เยสํ อสีติโกฏิธนํ นิหิตํ โหติ, ทิวสปริพฺพโย เอโก กหาปณกุมฺโภ นิคจฺฉติ, สายํ เอกสกฏํ ปวิสติฯ คหปติมหาสาลา นาม เยสํ จตฺตาลีสโกฏิธนํ นิหิตํ โหติ, ทิวสปริพฺพโย ปญฺจ กหาปณมฺพณานิ นิคจฺฉนฺติ, สายํ กุมฺโภ ปวิสติฯ

มา เหวํ, อานนฺท, อวจาติ อานนฺท, มา เอวํ อวจ, น อิมํ ‘‘ขุทฺทกนคร’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ อหญฺหิ อิมสฺเสว นครสฺส สมฺปตฺติํ กเถตุํ – ‘‘อเนกวารํ ติฏฺฐํ นิสีทํ มหนฺเตน อุสฺสาเหน, มหนฺเตน ปรกฺกเมน อิธาคโต’’ติ วตฺวา ภูตปุพฺพนฺติอาทิมาหฯ สุภิกฺขาติ ขชฺชโภชฺชสมฺปนฺนาฯ หตฺถิสทฺเทนาติ เอกสฺมิํ หตฺถิมฺหิ สทฺทํ กโรนฺเต จตุราสีติหตฺถิสหสฺสานิ สทฺทํ กโรนฺติ, อิติ หตฺถิสทฺเทน อวิวิตฺตา, โหติ, ตถา อสฺสสทฺเทนฯ ปุญฺญวนฺโต ปเนตฺถ สตฺตา จตุสินฺธวยุตฺเตหิ รเถหิ อญฺญมญฺญํ อนุพนฺธมานา อนฺตรวีถีสุ วิจรนฺติ, อิติ รถสทฺเทน อวิวิตฺตา โหติฯ นิจฺจํ ปโยชิตาเนว ปเนตฺถ เภริอาทีนิ ตูริยานิ, อิติ เภริสทฺทาทีหิปิ อวิวิตฺตา โหติฯ ตตฺถ สมฺมสทฺโทติ กํสตาฬสทฺโทฯ ปาณิตาฬสทฺโทติ ปาณินา จตุรสฺสอมฺพณตาฬสทฺโทฯ กุฏเภริสทฺโทติปิ วทนฺติฯ

อสฺนาถ ปิวถ ขาทถาติ อสฺนาถ ปิวถ ขาทถฯ อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป, ภุญฺชถ โภติ อิมินา ทสเมน สทฺเทน อวิวิตฺตา โหติ อนุปจฺฉินฺนสทฺทาฯ ยถา ปน อญฺเญสุ นคเรสุ ‘‘กจวรํ ฉฑฺเฑถ, กุทาลํ คณฺหถ, ปจฺฉิํ คณฺหถ, ปวาสํ คมิสฺสาม, ตณฺฑุลปุฏํ คณฺหถ, ภตฺตปุฏํ คณฺหถ, ผลกาวุธาทีนิ สชฺชานิ กโรถา’’ติ เอวรูปา สทฺทา โหนฺติ, น ยิธ เอวํ อโหสีติ ทสฺเสติฯ

‘‘ทสเมน สทฺเทนา’’ติ จ วตฺวา ‘‘กุสาวตี, อานนฺท, ราชธานี สตฺตหิ ปากาเรหิ ปริกฺขิตฺตา อโหสี’’ติ สพฺพํ มหาสุทสฺสนสุตฺตํ นิฏฺฐาเปตฺวา คจฺฉ ตฺวํ อานนฺทาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อภิกฺกมถาติ อภิมุขา กมถ, อาคจฺฉถาติ อตฺโถฯ กิํ ปน เต ภควโต อาคตภาวํ น ชานนฺตีติ? ชานนฺติฯ พุทฺธานํ คตคตฏฺฐานํ นาม มหนฺตํ โกลาหลํ โหติ, เกนจิเทว กรณีเยน นิสินฺนตฺตา น อาคตาฯ ‘‘เต อาคนฺตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส ฐานนิสชฺโชกาสํ สํวิทหิตฺวา ทสฺสนฺตี’’ติ เตสํ สนฺติเก อเวลายมฺปิ ภควา เปเสสิฯ

มลฺลานํ วนฺทนาวณฺณนา

[211] อมฺหากญฺจ โนติ เอตฺถ โน กาโร นิปาตมตฺตํฯ อฆาวิโนติ อุปฺปนฺนทุกฺขาฯ ทุมฺมนาติ อนตฺตมนาฯ เจโตทุกฺขสมปฺปิตาติ โทมนสฺสสมปฺปิตาฯ กุลปริวตฺตโส กุลปริวตฺตโส ฐเปตฺวาติ เอเกกํ กุลปริวตฺตํ กุลสงฺเขปํ วีถิสภาเคน เจว รจฺฉาสภาเคน จ วิสุํ วิสุํ ฐเปตฺวาฯ