อริยสจฺจกถาวณฺณนา

[155] โกฏิคาโมติ มหาปนาทสฺส ปาสาทโกฏิยํ กตคาโมฯ อริยสจฺจานนฺติ อริยภาวกรานํ สจฺจานํฯ อนนุโพธาติ อพุชฺฌเนน อชานเนนฯ อปฺปฏิเวธาติ อปฺปฏิวิชฺฌเนนฯ สนฺธาวิตนฺติ ภวโต ภวํ คมนวเสน สนฺธาวิตํฯ สํสริตนฺติ ปุนปฺปุนํ คมนาคมนวเสน สํสริตํฯ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจาติ มยา จ ตุมฺเหหิ จฯ อถ วา สนฺธาวิตํ สํสริตนฺติ สนฺธาวนํ สํสรณํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ อโหสีติ เอมเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ภวเนตฺติ สมูหตาติ ภวโต ภวํ นยนสมตฺถา ตณฺหารชฺชุ สุฏฺฐุ หตา ฉินฺนา อปฺปวตฺติกตาฯ

อนาวตฺติธมฺมสมฺโพธิปรายณวณฺณนา

[156] นาติกาติ เอกํ ตฬากํ นิสฺสาย ทฺวินฺนํ จูฬปิตุมหาปิตุปุตฺตานํ ทฺเว คามาฯ นาติเกติ เอกสฺมิํ ญาติคามเกฯ คิญฺชกาวสเถติ อิฏฺฐกามเย อาวสเถฯ

[157] โอรมฺภาคิยานนฺติ เหฏฺฐาภาคิยานํ, กามภเวเยว ปฏิสนฺธิคฺคาหาปกานนฺติ อตฺโถฯ โอรนฺติ ลทฺธนาเมหิ วา ตีหิ มคฺเคหิ ปหาตพฺพานีติปิ โอรมฺภาคิยานิฯ ตตฺถ กามจฺฉนฺโท, พฺยาปาโทติ อิมานิ ทฺเว สมาปตฺติยา วา อวิกฺขมฺภิตานิ, มคฺเคน วา อสมุจฺฉินฺนานิ นิพฺพตฺตวเสน อุทฺธํ ภาคํ รูปภวญฺจ อรูปภวญฺจ คนฺตุํ น เทนฺติฯ สกฺกายทิฏฺฐิอาทีนิ ตีณิ ตตฺถ นิพฺพตฺตมฺปิ อาเนตฺวา ปุน อิเธว นิพฺพตฺตาเปนฺตีติ สพฺพานิปิ โอรมฺภาคิยาเนวฯ อนาวตฺติธมฺมาติ ปฏิสนฺธิวเสน อนาคมนสภาวาฯ

ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตาติ เอตฺถ กทาจิ กรหจิ อุปฺปตฺติยา จ, ปริยุฏฺฐานมนฺทตาย จาติ ทฺเวธาปิ ตนุภาโว เวทิตพฺโพฯ สกทาคามิสฺส หิ ปุถุชฺชนานํ วิย อภิณฺหํ ราคาทโย นุปฺปชฺชนฺติ, กทาจิ กรหจิ อุปฺปชฺชนฺติฯ อุปฺปชฺชมานา จ ปุถุชฺชนานํ วิย พหลพหลา นุปฺปชฺชนฺติ, มกฺขิกาปตฺตํ วิย ตนุกตนุกา อุปฺปชฺชนฺติฯ ทีฆภาณกติปิฏกมหาสีวตฺเถโร ปนาห – ‘‘ยสฺมา สกทาคามิสฺส ปุตฺตธีตโร โหนฺติ, โอโรธา จ โหนฺติ, ตสฺมา พหลา กิเลสาฯ อิทํ ปน ภวตนุกวเสน กถิต’’นฺติฯ ตํ อฏฺฐกถายํ – ‘‘โสตาปนฺนสฺส สตฺตภเว ฐเปตฺวา อฏฺฐเม ภเว ภวตนุกํ นตฺถิฯ สกทาคามิสฺส ทฺเว ภเว ฐเปตฺวา ปญฺจสุ ภเวสุ ภวตนุกํ นตฺถิฯ อนาคามิสฺส รูปารูปภเว ฐเปตฺวา กามภเว ภวตนุกํ นตฺถิฯ ขีณาสวสฺส กิสฺมิญฺจิ ภเว ภวตนุกํ นตฺถี’’ติ วุตฺตตฺตา ปฏิกฺขิตฺตํ โหติฯ

อิมํ โลกนฺติ อิมํ กามาวจรโลกํ สนฺธาย วุตฺตํฯ