เมนู

เตสุ ติสฺโส ปญฺญาปารมิํ ปตฺโต, ภารทฺวาโช สมาธิปารมิํ ปตฺโต อโหสิ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานนฺติ สาริปุตฺโต จ โมคฺคลฺลาโน จฯ เตสุ สาริปุตฺโต ปญฺญาวิสเย, โมคฺคลฺลาโน สมาธิวิสเย อคฺโค อโหสิฯ อยํ สาวกยุคปริจฺเฉโท นามฯ

สาวกสนฺนิปาตปริจฺเฉทวณฺณนา

[10] สาวกสนฺนิปาตปริจฺเฉเท วิปสฺสิสฺส ภควโต ปฐมสนฺนิปาโต จตุรงฺคิโก อโหสิ, สพฺเพ เอหิภิกฺขู, สพฺเพ อิทฺธิยา นิพฺพตฺตปตฺตจีวรา, สพฺเพ อนามนฺติตาว อาคตา, อิติ เต จ โข ปนฺนรเส อุโปสถทิวเสฯ อถ สตฺถา พีชนิํ คเหตฺวา นิสินฺโน อุโปสถํ โอสาเรสิฯ ทุติยตติเยสุปิ เอเสว นโยฯ ตถา เสสพุทฺธานํ สพฺพสนฺนิปาเตสุฯ ยสฺมา ปน อมฺหากํ ภควโต ปฐมโพธิยาว สนฺนิปาโต อโหสิ, อิทญฺจ สุตฺตํ อปรภาเค วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘มยฺหํ, ภิกฺขเว, เอตรหิ เอโก สาวกานํ สนฺนิปาโต’’ติ อนิฏฺฐเปตฺวา ‘‘อโหสี’’ติ วุตฺตํฯ

ตตฺถ อฑฺฒเตฬสานิ ภิกฺขุสตานีติ ปุราณชฏิลานํ สหสฺสํ, ทฺวินฺนํ อคฺคสาวกานํ ปริวารานิ อฑฺฒเตยฺยสตานีติ อฑฺฒเตฬสานิ ภิกฺขุสตานิฯ ตตฺถ ทฺวินฺนํ อคฺคสาวกานํ อภินีหารโต ปฏฺฐาย วตฺถุํ กเถตฺวา ปพฺพชฺชา ทีเปตพฺพาฯ ปพฺพชิตานํ ปน เตสํ มหาโมคฺคลฺลาโน สตฺตเม ทิวเส อรหตฺตํ ปตฺโตฯ ธมฺมเสนาปติ ปนฺนรสเม ทิวเส คิชฺฌกูฏปพฺพตมชฺเฌ สูกรขตเลณปพฺภาเร ภาคิเนยฺยสฺส ทีฆนขปริพฺพาชกสฺส สชฺชิเต ธมฺมยาเค เวทนาปริคฺคหสุตฺตนฺเต (ม. นิ. 2.201) เทสิยมาเน เทสนํ อนุพุชฺฌมานํ ญาณํ เปเสตฺวา สาวกปารมิญาณํ ปตฺโตฯ ภควา เถรสฺส อรหตฺตปฺปตฺติํ ญตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา เวฬุวเนเยว ปจฺจุฏฺฐาสิฯ เถโร – ‘‘กุหิํ นุ โข ภควา คโต’’ติ อาวชฺชนฺโต เวฬุวเน ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา สยมฺปิ เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา เวฬุวเนเยว ปจฺจุฏฺฐาสิฯ อถ ภควา ปาติโมกฺขํ โอสาเรสิฯ ตํ สนฺนิปาตํ สนฺธาย ภควา – ‘‘อฑฺฒเตฬสานิ ภิกฺขุสตานี’’ติ อาหฯ อยํ สาวกสนฺนิปาตปริจฺเฉโท นามฯ

อุปฏฺฐากปริจฺเฉทวณฺณนา

[11] อุปฏฺฐากปริจฺเฉเท ปน อานนฺโทติ นิพทฺธุปฏฺฐากภาวํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ภควโต หิ ปฐมโพธิยํ อนิพทฺธา อุปฏฺฐากา อเหสุํฯ เอกทา นาคสมาโล ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา วิจริ, เอกทา นาคิโต, เอกทา อุปวาโน, เอกทา สุนกฺขตฺโต, เอกทา จุนฺโท สมณุทฺเทโส, เอกทา สาคโต , เอกทา เมฆิโยฯ ตตฺถ เอกทา ภควา นาคสมาลตฺเถเรน สทฺธิํ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน ทฺเวธาปถํ ปตฺโตฯ เถโร มคฺคา โอกฺกมฺม – ‘‘ภควา, อหํ อิมินา มคฺเคน คจฺฉามี’’ติ อาหฯ อถ นํ ภควา – ‘‘เอหิ ภิกฺขุ, อิมินา มคฺเคน คจฺฉามา’’ติ อาหฯ โส – ‘‘หนฺท, ภควา, ตุมฺหากํ ปตฺตจีวรํ คณฺหถ, อหํ อิมินา มคฺเคน คจฺฉามี’’ติ วตฺวา ปตฺตจีวรํ ฉมายํ ฐเปตุํ อารทฺโธฯ อถ นํ ภควา – ‘‘อาหร, ภิกฺขู’’ติ วตฺวา ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา คโตฯ ตสฺสปิ ภิกฺขุโน อิตเรน มคฺเคน คจฺฉโต โจรา ปตฺตจีวรญฺเจว หริํสุ, สีสญฺจ ภินฺทิํสุฯ โส – ‘‘ภควา อิทานิ เม ปฏิสรณํ, น อญฺโญ’’ติ จินฺเตตฺวา โลหิเตน คฬิเตน ภควโต สนฺติกํ อคมาสิฯ ‘‘กิมิทํ ภิกฺขู’’ติ จ วุตฺเต ตํ ปวตฺติํ อาโรเจสิฯ อถ นํ ภควา – ‘‘มา จินฺตยิ, ภิกฺขุ, เอตํเยว เต การณํ สลฺลกฺเขตฺวา นิวารยิมฺหา’’ติ วตฺวา นํ สมสฺสาเสสิฯ

เอกทา ปน ภควา เมฆิยตฺเถเรน สทฺธิํ ปาจีนวํสมิคทาเย ชนฺตุคามํ อคมาสิฯ ตตฺราปิ เมฆิโย ชนฺตุคาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา นทีตีเร ปาสาทิกํ อมฺพวนํ ทิสฺวา – ‘‘ภควา, ตุมฺหากํ ปตฺตจีวรํ คณฺหถ, อหํ ตสฺมิํ อมฺพวเน สมณธมฺมํ กโรมี’’ติ วตฺวา ภควตา ติกฺขตฺตุํ นิวาริยมาโนปิ คนฺตฺวา อกุสลวิตกฺเกหิ อุปทฺทุโต อนฺวาสตฺโต (อ. นิ. 9.3; อุทาน ปริจฺเฉโท 31 ทฏฺฐพฺโพ)ฯ ปจฺจาคนฺตฺวา ตํ ปวตฺติํ อาโรเจสิฯ ตมฺปิ ภควา – ‘‘อิทเมว เต การณํ สลฺลกฺเขตฺวา นิวารยิมฺหา’’ติ วตฺวา อนุปุพฺเพน สาวตฺถิํ อคมาสิฯ ตตฺถ คนฺธกุฏิปริเวเณ ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน นิสินฺโน ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขเว, อิทานิมฺหิ มหลฺลโก, ‘เอกจฺเจ ภิกฺขู อิมินา มคฺเคน คจฺฉามา’ติ วุตฺเต อญฺเญน คจฺฉนฺติ, เอกจฺเจ มยฺหํ ปตฺตจีวรํ นิกฺขิปนฺติ, มยฺหํ นิพทฺธุปฏฺฐากํ เอกํ ภิกฺขุํ ชานาถา’’ติฯ ภิกฺขูนํ ธมฺมสํเวโค อุทปาทิฯ