เกวลํ โรสิเก โลหิจฺจสฺส มม สนฺติเก อาคมนํ วา นิสชฺชา วา อลฺลาปสลฺลาโป วา โหตุ, สเจปิ โลหิจฺจสทิสานํ สตสหสฺสสฺส กงฺขา โหติ, ปฏิพโล อหํ วิโนเทตุํ โลหิจฺจสฺส ปน เอกสฺส ทิฏฺฐิวิโนทเน มยฺหํ โก ภาโรติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ทุติยวจเนน ภควา อนุคชฺชตีติ เวทิตพฺโพฯ

โลหิจฺจพฺราหฺมณานุโยควณฺณนา

[509] สมุทยสญฺชาตีติ สมุทยสฺส สญฺชาติ โภคุปฺปาโท, ตโต อุฏฺฐิตํ ธนธญฺญนฺติ อตฺโถฯ เย ตํ อุปชีวนฺตีติ เย ญาติปริชนทาสกมฺมกราทโย ชนา ตํ นิสฺสาย ชีวนฺติฯ อนฺตรายกโรติ ลาภนฺตรายกโรฯ หิตานุกมฺปีติ เอตฺถ หิตนฺติ วุฑฺฒิฯ อนุกมฺปตีติ อนุกมฺปี, อิจฺฉตีติ อตฺโถ, วุฑฺฒิํ อิจฺฉติ วา โน วาติ วุตฺตํ โหติฯ นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนิํ วาติ สเจ สา มิจฺฉาทิฏฺฐิ สมฺปชฺชติ, นิยตา โหติ, เอกํเสน นิรเย นิพฺพตฺตติ, โน เจ, ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺตตีติ อตฺโถฯ

[510-512] อิทานิ ยสฺมา ยถา อตฺตโน ลาภนฺตราเยน สตฺตา สํวิชฺชนฺติ น ตถา ปเรสํ, ตสฺมา สุฏฺฐุตรํ พฺราหฺมณํ ปเวเจตุกาโม ‘‘ตํ กิํ มญฺญสี’’ติ ทุติยํ อุปปตฺติมาหฯ เย จิเมติ เย จ อิเม ตถาคตสฺส ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อริยภูมิํ โอกฺกมิตุํ อสกฺโกนฺตา กุลปุตฺตา ทิพฺพา คพฺภาติ อุปโยคตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํ, ทิพฺเพ คพฺเภติ อตฺโถฯ ทิพฺพา, คพฺภาติ จ ฉนฺนํ เทวโลกานเมตํ อธิวจนํฯ ปริปาเจนฺตีติ เทวโลกคามินิํ ปฏิปทํ ปูรยมานา ทานํ, ททมานา, สีลํ รกฺขมานา, คนฺธมาลาทีหิ, ปูชํ กุรุมานา ภาวนํ ภาวยมานา ปาเจนฺติ วิปาเจนฺติ ปริปาเจนฺติ ปริณามํ คเมนฺติฯ ทิพฺพานํ ภวานํ อภินิพฺพตฺติยาติ ทิพฺพภวา นาม เทวานํ วิมานานิ , เตสํ นิพฺพตฺตนตฺถายาติ อตฺโถฯ อถ วา ทิพฺพา คพฺภาติ ทานาทโย ปุญฺญวิเสสาฯ ทิพฺพา ภวาติ เทวโลเก วิปากกฺขนฺธา, เตสํ นิพฺพตฺตนตฺถาย ตานิ ปุญฺญานิ กโรนฺตีติ อตฺโถฯ เตสํ อนฺตรายกโรติ เตสํ มคฺคสมฺปตฺติผลสมฺปตฺติทิพฺพภววิเสสานํ อนฺตรายกโรฯ

อิติ ภควา เอตฺตาวตา อนิยมิเตเนว โอปมฺมวิธินา ยาว ภวคฺคา อุคฺคตํ พฺราหฺมณสฺส มานํ ภินฺทิตฺวา อิทานิ โจทนารเห ตโย สตฺถาเร ทสฺเสตุํ ‘‘ตโย โข เม, โลหิจฺจา’’ติอาทิมาหฯ

ตโย โจทนารหวณฺณนา

[513] ตตฺถ สา โจทนาติ ตโย สตฺถาเร โจเทนฺตสฺส โจทนาฯ น อญฺญา จิตฺตํ อุปฏฺฐเปนฺตีติ อญฺญาย อาชานนตฺถาย จิตฺตํ น อุปฏฺฐเปนฺติฯ โวกฺกมฺมาติ นิรนฺตรํ ตสฺส สาสนํ อกตฺวา ตโต อุกฺกมิตฺวา วตฺตนฺตีติ อตฺโถฯ โอสกฺกนฺติยา วา อุสฺสกฺเกยฺยาติ ปฏิกฺกมนฺติยา อุปคจฺเฉยฺย, อนิจฺฉนฺติยา อิจฺเฉยฺย, เอกาย สมฺปโยคํ อนิจฺฉนฺติยา เอโก อิจฺเฉยฺยาติ วุตฺตํ โหติฯ ปรมฺมุขิํ วา อาลิงฺเคยฺยาติ ทฏฺฐุมฺปิ อนิจฺฉมานํ ปรมฺมุขิํ ฐิตํ ปจฺฉโต คนฺตฺวา อาลิงฺเคยฺยฯ เอวํสมฺปทมิทนฺติ อิมสฺสาปิ สตฺถุโน ‘‘มม อิเม สาวกา’’ติ สาสนา โวกฺกมฺม วตฺตมาเนปิ เต โลเภน อนุสาสโต อิมํ โลภธมฺมํ เอวํสมฺปทเมว อีทิสเมว วทามิฯ อิติ โส เอวรูโป ตว โลภธมฺโม เยน ตฺวํ โอสกฺกนฺติยา อุสฺสกฺกนฺโต วิย ปรมฺมุขิํ อาลิงฺคนฺโต วิย อโหสีติปิ ตํ โจทนํ อรหติฯ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ เยน ธมฺเมน ปเร อนุสาสิ, อตฺตานเมว ตาว ตตฺถ สมฺปาเทหิ, อุชุํ กโรหิฯ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ โจทนํ อรหติฯ

[514] นิทฺทายิตพฺพนฺติ สสฺสรูปกานิ ติณานิ อุปฺปาเฏตฺวา ปริสุทฺธํ กาตพฺพํฯ

[515] ตติยโจทนาย กิญฺหิ ปโร ปรสฺสาติ อนุสาสนํ อสมฺปฏิจฺฉนกาลโต ปฏฺฐาย ปโร อนุสาสิตพฺโพ, ปรสฺส อนุสาสกสฺส กิํ กริสฺสตีติ นนุ ตตฺถ อปฺโปสฺสุกฺกตํ อาปชฺชิตฺวา อตฺตนา ปฏิวิทฺธธมฺมํ อตฺตนาว มาเนตฺวา ปูเชตฺวา วิหาตพฺพนฺติ เอวํ โจทนํ อรหตีติ อตฺโถฯ