เมนู

7. ชาลิยสุตฺตวณฺณนา

ทฺเว ปพฺพชิตวตฺถุวณฺณนา

[378] เอวํ เม สุตํ…เป.… โกสมฺพิยนฺติ ชาลิยสุตฺตํฯ ตตฺรายํ อปุพฺพปทวณฺณนาฯ โฆสิตาราเมติ โฆสิเตน เสฏฺฐินา กเต อาราเมฯ ปุพฺเพ กิร อลฺลกปฺปรฏฺฐํ นาม อโหสิฯ ตโต โกตูหลิโก นาม ทลิทฺโท ฉาตกภเยน สปุตฺตทาโร อวนฺติรฏฺฐํ คจฺฉนฺโต ปุตฺตํ วหิตุํ อสกฺโกนฺโต ฉฑฺเฑตฺวา อคมาสิ, มาตา นิวตฺติตฺวา ตํ คเหตฺวา คตา, เต เอกํ โคปาลกคามํ ปวิสิํสุฯ โคปาลเกน จ ตทา พหุปายาโส ปฏิยตฺโต โหติ, เต ตโต ปายาสํ ลภิตฺวา ภุญฺชิํสุฯ อถ โส ปุริโส พลวปายาสํ ภุตฺโต ชีราเปตุํ อสกฺโกนฺโต รตฺติภาเค กาลํ กตฺวา ตตฺเถว สุนขิยา กุจฺฉิสฺมิํ ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา กุกฺกุโร ชาโต, โส โคปาลกสฺส ปิโย อโหสิฯ โคปาลโก จ ปจฺเจกพุทฺธํ อุปฏฺฐหติฯ ปจฺเจกพุทฺโธปิ ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน กุกฺกุรสฺส เอเกกํ ปิณฺฑํ เทติ, โส ปจฺเจกพุทฺเธ สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา โคปาลเกน สทฺธิํ ปณฺณสาลมฺปิ คจฺฉติฯ โคปาลเก อสนฺนิหิเต ภตฺตเวลายํ สยเมว คนฺตฺวา กาลาโรจนตฺถํ ปณฺณสาลทฺวาเร ภุสฺสติ, อนฺตรามคฺเคปิ จณฺฑมิเค ทิสฺวา ภุสฺสิตฺวา ปลาเปติฯ โส ปจฺเจกพุทฺเธ มุทุเกน จิตฺเตน กาลํกตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติ ฯ ตตฺรสฺส โฆสกเทวปุตฺโต ตฺเวว นามํ อโหสิฯ โส เทวโลกโต จวิตฺวา โกสมฺพิยํ เอกสฺส กุลสฺส ฆเร นิพฺพตฺติฯ ตํ อปุตฺตโก เสฏฺฐิ ตสฺส มาตาปิตูนํ ธนํ ทตฺวา ปุตฺตํ กตฺวา อคฺคเหสิฯ อถ อตฺตโน ปุตฺเต ชาเต สตฺตกฺขตฺตุํ ฆาตาเปตุํ อุปกฺกมิฯ โส ปุญฺญวนฺตตาย สตฺตสุปิ ฐาเนสุ มรณํ อปฺปตฺวา อวสาเน เอกาย เสฏฺฐิธีตาย เวยฺยตฺติเยน ลทฺธชีวิโต อปรภาเค ปิตุอจฺจเยน เสฏฺฐิฏฺฐานํ ปตฺวา โฆสกเสฏฺฐิ นาม ชาโตฯ อญฺเญปิ โกสมฺพิยํ กุกฺกุฏเสฏฺฐิ , ปาวาริยเสฏฺฐีติ ทฺเว เสฏฺฐิโน อตฺถิ, อิมินา สทฺธิํ ตโย อเหสุํฯ

เตน จ สมเยน หิมวนฺตโต ปญฺจสตตาปสา สรีรสนฺตปฺปนตฺถํ อนฺตรนฺตราโกสมฺพิํ อาคจฺฉนฺติ , เตสํ เอเต ตโย เสฏฺฐี อตฺตโน อตฺตโน อุยฺยาเนสุ ปณฺณกุฏิโย กตฺวา อุปฏฺฐานํ กโรนฺติฯ อเถกทิวสํ เต ตาปสา หิมวนฺตโต อาคจฺฉนฺตา มหากนฺตาเร ตสิตา กิลนฺตา เอกํ มหนฺตํ วฏรุกฺขํ ปตฺวา ตตฺถ อธิวตฺถาย เทวตาย สนฺติกา สงฺคหํ ปจฺจาสิสนฺตา นิสีทิํสุฯ เทวตา สพฺพาลงฺการวิภูสิตํ หตฺถํ ปสาเรตฺวา เตสํ ปานียปานกาทีนิ ทตฺวา กิลมถํ ปฏิวิโนเทสิ, เอเต เทวตายานุภาเวน วิมฺหิตา ปุจฺฉิํสุ – ‘‘กิํ นุ โข, เทวเต, กมฺมํ กตฺวา ตยา อยํ สมฺปตฺติ ลทฺธา’’ติ? เทวตา อาห – ‘‘โลเก พุทฺโธ นาม ภควา อุปฺปนฺโน, โส เอตรหิ สาวตฺถิยํ วิหรติ, อนาถปิณฺฑิโก คหปติ ตํ อุปฏฺฐหติฯ โส อุโปสถทิวเสสุ อตฺตโน ภตกานํ ปกติภตฺตเวตนเมว ทตฺวา อุโปสถํ การาเปสิฯ อถาหํ เอกทิวสํ มชฺฌนฺหิเก ปาตราสตฺถาย อาคโต กญฺจิ ภตกกมฺมํ อกโรนฺตํ ทิสฺวา – ‘อชฺช มนุสฺสา กสฺมา กมฺมํ น กโรนฺตี’ติ ปุจฺฉิํฯ ตสฺส เม ตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อถาหํ เอตทโวจํ – ‘อิทานิ อุปฑฺฒทิวโส คโต, สกฺกา นุ โข อุปฑฺฒุโปสถํ กาตุ’นฺติฯ ตโต เสฏฺฐิสฺส ปฏิเวเทตฺวา ‘‘สกฺกา กาตุ’’นฺติ อาหฯ สฺวาหํ อุปฑฺฒทิวสํ อุปฑฺฒุโปสถํ สมาทิยิตฺวา ตทเหว กาลํ กตฺวา อิมํ สมฺปตฺติํ ปฏิลภิ’’นฺติฯ

อถ เต ตาปสา ‘‘พุทฺโธ กิร อุปฺปนฺโน’’ติ สญฺชาตปีติปาโมชฺชา ตโตว สาวตฺถิํ คนฺตุกามา หุตฺวาปิ – ‘‘พหุการา โน อุปฏฺฐากเสฏฺฐิโน เตสมฺปิ อิมมตฺถมาโรเจสฺสามา’’ติ โกสมฺพิํ คนฺตฺวา เสฏฺฐีหิ กตสกฺการพหุมานา ‘‘ตทเหว มยํ คจฺฉามา’’ติ อาหํสุฯ ‘‘กิํ, ภนฺเต, ตุริตาตฺถ, นนุ ตุมฺเห ปุพฺเพ จตฺตาโร ปญฺจ มาเส วสิตฺวา คจฺฉถา’’ติ จ วุตฺเต ตํ ปวตฺติํ อาโรเจสุํฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, สเหว คจฺฉามา’’ติ จ วุตฺเต ‘‘คจฺฉาม มยํ, ตุมฺเห สณิกํ อาคจฺฉถา’’ติ สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภควโต สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิํสุฯ