ปฐมสนฺทิฏฺฐิกสามญฺญผลวณฺณนา

[182] โสหํ , ภนฺเตติ โส อหํ ภนฺเต, วาลุกํ ปีเฬตฺวา เตลํ อลภมาโน วิย ติตฺถิยวาเทสุ สารํ อลภนฺโต ภควนฺตํ ปุจฺฉามีติ อตฺโถฯ

[183] ยถา เต ขเมยฺยาติ ยถา เต รุจฺเจยฺยฯ ทาโสติ อนฺโตชาตธนกฺกีตกรมรานีตสามํทาสพฺโยปคตานํ อญฺญตโรฯ กมฺมกาโรติ อนลโส กมฺมกรณสีโลเยวฯ ทูรโต ทิสฺวา ปฐมเมว อุฏฺฐหตีติ ปุพฺพุฏฺฐายีฯ เอวํ อุฏฺฐิโต สามิโน อาสนํ ปญฺญเปตฺวา ปาทโธวนาทิกตฺตพฺพกิจฺจํ กตฺวา ปจฺฉา นิปตติ นิสีทตีติ ปจฺฉานิปาตีฯ สามิกมฺหิ วา สยนโต อวุฏฺฐิเต ปุพฺเพเยว วุฏฺฐาตีติ ปุพฺพุฏฺฐายีฯ ปจฺจูสกาลโต ปฏฺฐาย ยาว สามิโน รตฺติํ นิทฺโทกฺกมนํ, ตาว สพฺพกิจฺจานิ กตฺวา ปจฺฉา นิปตติ, เสยฺยํ กปฺเปตีติ ปจฺฉานิปาตีฯ กิํ กโรมิ, กิํ กโรมีติ เอวํ กิํการเมว ปฏิสุณนฺโต วิจรตีติ กิํ การปฏิสฺสาวีฯ มนาปเมว กิริยํ กโรตีติ มนาปจารีฯ ปิยเมว วทตีติ ปิยวาทีฯ สามิโน ตุฏฺฐปหฏฺฐํ มุขํ อุลฺโลกยมาโน วิจรตีติ มุขุลฺโลกโกฯ

เทโว มญฺเญติ เทโว วิยฯ โส วตสฺสาหํ ปุญฺญานิ กเรยฺยนฺติ โส วต อหํ เอวรูโป อสฺสํ, ยทิ ปุญฺญานิ กเรยฺยนฺติ อตฺโถฯ ‘‘โส วตสฺส’สฺส’’นฺติปิ ปาโฐ, อยเมวตฺโถฯ ยํนูนาหนฺติ สเจ ทานํ ทสฺสามิ, ยํ ราชา เอกทิวสํ เทติ, ตโต สตภาคมฺปิ ยาวชีวํ น สกฺขิสฺสามิ ทาตุนฺติ ปพฺพชฺชายํ อุสฺสาหํ กตฺวา เอวํ จินฺตนภาวํ ทสฺเสติฯ

กาเยน สํวุโตติ กาเยน ปิหิโต หุตฺวา อกุสลสฺส ปเวสนทฺวารํ ถเกตฺวาติ อตฺโถฯ เอเสว นโย เสสปททฺวเยปิฯ ฆาสจฺฉาทนปรมตายาติ ฆาสจฺฉาทเนน ปรมตาย อุตฺตมตาย, เอตทตฺถมฺปิ อเนสนํ ปหาย อคฺคสลฺเลเขน สนฺตุฏฺโฐติ อตฺโถฯ

อภิรโต ปวิเวเกติ ‘‘กายวิเวโก จ วิเวกฏฺฐกายานํ, จิตฺตวิเวโก จ เนกฺขมฺมาภิรตานํ, ปรมโวทานปฺปตฺตานํ อุปธิวิเวโก จ นิรุปธีนํ ปุคฺคลานํ วิสงฺขารคตาน’’นฺติ เอวํ วุตฺเต ติวิเธปิ วิเวเก รโต; คณสงฺคณิกํ ปหาย กาเยน เอโก วิหรติ, จิตฺตกิเลสสงฺคณิกํ ปหาย อฏฺฐสมาปตฺติวเสน เอโก วิหรติ, ผลสมาปตฺติํ วา นิโรธสมาปตฺติํ วา ปวิสิตฺวา นิพฺพานํ ปตฺวา วิหรตีติ อตฺโถฯ ยคฺเฆติ โจทนตฺเถ นิปาโตฯ

[184] อาสเนนปิ นิมนฺเตยฺยามาติ นิสินฺนาสนํ ปปฺโผเฏตฺวา อิธ นิสีทถาติ วเทยฺยามฯ อภินิมนฺเตยฺยามปิ นนฺติ อภิหริตฺวาปิ นํ นิมนฺเตยฺยามฯ ตตฺถ ทุวิโธ อภิหาโร – วาจาย เจว กาเยน จฯ ตุมฺหากํ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ อมฺหากํ จีวราทีหิ วเทยฺยาถ เยนตฺโถติ วทนฺโต หิ วาจาย อภิหริตฺวา นิมนฺเตติ นามฯ จีวราทิเวกลฺลํ สลฺลกฺเขตฺวา อิทํ คณฺหาถาติ ตานิ เทนฺโต ปน กาเยน อภิหริตฺวา นิมนฺเตติ นามฯ ตทุภยมฺปิ สนฺธาย อภินิมนฺเตยฺยามปิ นนฺติ อาหฯ เอตฺถ จ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโรติ ยํ กิญฺจิ คิลานสฺส สปฺปายํ โอสธํฯ วจนตฺโถ ปน วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺโตฯ รกฺขาวรณคุตฺตินฺติ รกฺขาสงฺขาตญฺเจว อาวรณสงฺขาตญฺจ คุตฺติํฯ สา ปเนสา น อาวุธหตฺเถ ปุริเส ฐเปนฺเตน ธมฺมิกา นาม สํวิทหิตา โหติฯ ยถา ปน อเวลาย กฏฺฐหาริกปณฺณหาริกาทโย วิหารํ น ปวิสนฺติ, มิคลุทฺทกาทโย วิหารสีมาย มิเค วา มจฺเฉ วา น คณฺหนฺติ, เอวํ สํวิทหนฺเตน ธมฺมิกา นาม รกฺขา สํวิหิตา โหติ, ตํ สนฺธายาห – ‘‘ธมฺมิก’’นฺติฯ

[185] ยทิ เอวํ สนฺเตติ ยทิ ตว ทาโส ตุยฺหํ สนฺติกา อภิวาทนาทีนิ ลเภยฺยฯ เอวํ สนฺเตฯ อทฺธาติ เอกํสวจนเมตํฯ ปฐมนฺติ ภณนฺโต อญฺญสฺสาปิ อตฺถิตํ ทีเปติฯ เตเนว จ ราชา สกฺกา ปน, ภนฺเต, อญฺญมฺปีติอาทิมาหฯ

ทุติยสนฺทิฏฺฐิกสามญฺญผลวณฺณนา

[186-188] กสตีติ กสฺสโกฯ เคหสฺส ปติ, เอกเคหมตฺเต เชฏฺฐโกติ คหปติโกฯ พลิสงฺขาตํ กรํ กโรตีติ กรการโกฯ ธญฺญราสิํ ธนราสิญฺจ วฑฺเฒตีติ ราสิวฑฺฒโกฯ