โกมารภจฺจชีวกกถาวณฺณนา

[157] อถ โข ราชาติ ราชา กิร เตสํ วจนํ สุตฺวา จินฺเตสิ – ‘‘อหํ ยสฺส ยสฺส วจนํ น โสตุกาโม, โส โส เอว กเถสิฯ ยสฺส ปนมฺหิ วจนํ โสตุกาโม, เอส นาควสํ ปิวิตฺวา ฐิโต สุปณฺโณ วิย ตุณฺหีภูโต, อนตฺโถ วต เม’’ติฯ อถสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ชีวโก อุปสนฺตสฺส พุทฺธสฺส ภควโต อุปฏฺฐาโก, สยมฺปิ อุปสนฺโต, ตสฺมา วตฺตสมฺปนฺโน ภิกฺขุ วิย ตุณฺหีภูโตว นิสินฺโน, น เอส มยิ อกเถนฺเต กเถสฺสติ, หตฺถิมฺหิ โข ปน มทฺทนฺเต หตฺถิสฺเสว ปาโท คเหตพฺโพ’’ติ เตน สทฺธิํ สยํ มนฺเตตุมารทฺโธฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อถ โข ราชา’’ติฯ ตตฺถ กิํ ตุณฺหีติ เกน การเณน ตุณฺหีฯ อิเมสํ อมจฺจานํ อตฺตโน อตฺตโน กุลูปกสมณสฺส วณฺณํ กเถนฺตานํ มุขํ นปฺปโหติ ฯ กิํ ยถา เอเตสํ, เอวํ ตว กุลูปกสมโณ นตฺถิ, กิํ ตฺวํ ทลิทฺโท, น เต มม ปิตรา อิสฺสริยํ ทินฺนํ, อุทาหุ อสฺสทฺโธติ ปุจฺฉติฯ

ตโต ชีวกสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อยํ ราชา มํ กุลูปกสมณสฺส คุณํ กถาเปติ, น ทานิ เม ตุณฺหีภาวสฺส กาโล, ยถา โข ปนิเม ราชานํ วนฺทิตฺวา นิสินฺนาว อตฺตโน กุลูปกสมณานํ คุณํ กถยิํสุ, น มยฺหํ เอวํ สตฺถุคุเณ กเถตุํ ยุตฺต’’นฺติ อุฏฺฐายาสนา ภควโต วิหาราภิมุโข ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา ทสนขสโมธานสมุชฺชลํ อญฺชลิํ สิรสิ ปคฺคเหตฺวา – ‘‘มหาราช, มา มํ เอวํ จินฺตยิตฺถ, ‘อยํ ยํ วา ตํ วา สมณํ อุปสงฺกมตี’ติ, มม สตฺถุโน หิ มาตุกุจฺฉิโอกฺกมเน, มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมเน, มหาภินิกฺขมเน, สมฺโพธิยํ, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเน จ, ทสสหสฺสิโลกธาตุ กมฺปิตฺถ, เอวํ ยมกปาฏิหาริยํ อกาสิ, เอวํ เทโวโรหณํ, อหํ สตฺถุโน คุเณ กถยิสฺสามิ, เอกคฺคจิตฺโต สุณ, มหาราชา’’ติ วตฺวา – ‘‘อยํ เทว, ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตํ โข ปน ภควนฺตนฺติ อิตฺถมฺภูตาขฺยานตฺเถ อุปโยควจนํ, ตสฺส โข ปน ภควโตติ อตฺโถฯ กลฺยาโณติ กลฺยาณคุณสมนฺนาคโต, เสฏฺโฐติ วุตฺตํ โหติฯ กิตฺติสทฺโทติ กิตฺติเยวฯ ถุติโฆโส วาฯ อพฺภุคฺคโตติ สเทวกํ โลกํ อชฺโฌตฺถริตฺวา อุคฺคโตฯ กินฺติ? ‘‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ…เป.… ภควา’’ติฯ

ตตฺรายํ ปทสมฺพนฺโธ – โส ภควา อิติปิ อรหํ อิติปิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ…เป.… อิติปิ ภควาติฯ อิมินา จ อิมินา จ การเณนาติ วุตฺตํ โหติฯ ตตฺถ อารกตฺตา อรีนํ, อรานญฺจ หตตฺตา, ปจฺจยาทีนํ อรหตฺตา, ปาปกรเณ รหาภาวาติ, อิเมหิ ตาว การเณหิ โส ภควา อรหนฺติ เวทิตพฺโพติอาทินา นเยน มาติกํ นิกฺขิปิตฺวา สพฺพาเนว เจตานิ ปทานิ วิสุทฺธิมคฺเค พุทฺธานุสฺสตินิทฺเทเส วิตฺถาริตานีติ ตโต เนสํ วิตฺถาโร คเหตพฺโพฯ

ชีวโก ปน เอกเมกสฺส ปทสฺส อตฺถํ นิฏฺฐาเปตฺวา – ‘‘เอวํ, มหาราช, อรหํ มยฺหํ สตฺถา, เอวํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ…เป.… เอวํ ภควา’’ติ วตฺวา – ‘‘ตํ, เทโว, ภควนฺตํ ปยิรุปาสตุ, อปฺเปว นาม เทวสฺส ตํ ภควนฺตํ ปยิรุปาสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺยา’’ติ อาหฯ

เอตฺถ จ ตํ เทโว ปยิรุปาสตูติ วทนฺโต ‘‘มหาราช, ตุมฺหาทิสานญฺหิ สเตนปิ สหสฺเสนปิ สตสหสฺเสนปิ ปุฏฺฐสฺส มยฺหํ สตฺถุโน สพฺเพสํ จิตฺตํ คเหตฺวา กเถตุํ ถาโม จ พลญฺจ อตฺถิ, วิสฺสตฺโถ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาสิ มหาราชา’’ติ อาหฯ

รญฺโญปิ ภควโต คุณกถํ สุณนฺตสฺส สกลสรีรํ ปญฺจวณฺณาย ปีติยา นิรนฺตรํ ผุฏํ อโหสิฯ โส ตงฺขณญฺเญว คนฺตุกาโม หุตฺวา – ‘‘อิมาย โข ปน เวลาย มยฺหํ ทสพลสฺส สนฺติกํ คจฺฉโต น อญฺโญ โกจิ ขิปฺปํ ยานานิ โยเชตุํ สกฺขิสฺสติ อญฺญตฺร ชีวกา’’ติ จินฺเตตฺวา – ‘‘เตน หิ, สมฺม ชีวก, หตฺถิยานานิ กปฺปาเปหี’’ติ อาหฯ

[158] ตตฺถ เตน หีติ อุยฺโยชนตฺเถ นิปาโตฯ คจฺฉ, สมฺม ชีวกาติ วุตฺตํ โหติฯ หตฺถิยานานีติ อเนเกสุ อสฺสรถาทีสุ ยาเนสุ วิชฺชมาเนสุปิ หตฺถิยานํ อุตฺตมํ; อุตฺตมสฺส สนฺติกํ อุตฺตมยาเนเนว คนฺตพฺพนฺติ จ, อสฺสยานรถยานานิ สสทฺทานิ, ทูรโตว เตสํ สทฺโท สุยฺยติ, หตฺถิยานสฺส ปทานุปทํ คจฺฉนฺตาปิ สทฺทํ น สุณนฺติฯ นิพฺพุตสฺส ปน โข ภควโต สนฺติเก นิพฺพุเตเหว ยาเนหิ คนฺตพฺพนฺติ จ จินฺตยิตฺวา หตฺถิยานานีติ อาหฯ

ปญฺจมตฺตานิ หตฺถินิกาสตานีติ ปญฺจ กเรณุสตานิฯ กปฺปาเปตฺวาติ อาโรหณสชฺชานิ กาเรตฺวาฯ อาโรหณียนฺติ อาโรหณโยคฺคํ, โอปคุยฺหนฺติ อตฺโถฯ กิํ ปเนส รญฺญา วุตฺตํ อกาสิ อวุตฺตนฺติ? อวุตฺตํฯ กสฺมา? ปณฺฑิตตายฯ เอวํ กิรสฺส อโหสิ – ราชา อิมาย เวลาย คจฺฉามีติ วทติ, ราชาโน จ นาม พหุปจฺจตฺถิกาฯ สเจ อนฺตรามคฺเค โกจิ อนฺตราโย โหติ, มมฺปิ ครหิสฺสนฺติ – ‘‘ชีวโก ราชา เม กถํ คณฺหาตีติ อกาเลปิ ราชานํ คเหตฺวา นิกฺขมตี’’ติฯ ภควนฺตมฺปิ ครหิสฺสนฺติ ‘‘สมโณ โคตโม, ‘มยฺหํ กถา วตฺตตี’ติ กาลํ อสลฺลกฺเขตฺวาว ธมฺมํ กเถตี’’ติฯ ตสฺมา ยถา เนว มยฺหํ, น ภควโต, ครหา อุปฺปชฺชติ; รญฺโญ จ รกฺขา สุสํวิหิตา โหติ, ตถา กริสฺสามี’’ติฯ

ตโต อิตฺถิโย นิสฺสาย ปุริสานํ ภยํ นาม นตฺถิ, ‘สุขํ อิตฺถิปริวุโต คมิสฺสามี’ติ ปญฺจ หตฺถินิกาสตานิ กปฺปาเปตฺวา ปญฺจ อิตฺถิสตานิ ปุริสเวสํ คาหาเปตฺวา – ‘‘อสิโตมรหตฺถา ราชานํ ปริวาเรยฺยาถา’’ติ วตฺวา ปุน จินฺเตสิ – ‘‘อิมสฺส รญฺโญ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว มคฺคผลานํ อุปนิสฺสโย นตฺถิ, พุทฺธา จ นาม อุปนิสฺสยํ ทิสฺวาว ธมฺมํ กเถนฺติฯ หนฺทาหํ, มหาชนํ สนฺนิปาตาเปมิ, เอวญฺหิ สติ สตฺถา กสฺสจิเทว อุปนิสฺสเยน ธมฺมํ เทเสสฺสติ, สา มหาชนสฺส อุปการาย ภวิสฺสตี’’ติฯ โส ตตฺถ ตตฺถ สาสนํ เปเสสิ, เภริํ จราเปสิ – ‘‘อชฺช ราชา ภควโต สนฺติกํ คจฺฉติ, สพฺเพ อตฺตโน วิภวานุรูเปน รญฺโญ อารกฺขํ คณฺหนฺตู’’ติฯ

ตโต มหาชโน จินฺเตสิ – ‘‘ราชา กิร สตฺถุทสฺสนตฺถํ คจฺฉติ, กีทิสี วต โภ ธมฺมเทสนา ภวิสฺสติ, กิํ โน นกฺขตฺตกีฬาย, ตตฺเถว คมิสฺสามา’’ติฯ สพฺเพ คนฺธมาลาทีนิ คเหตฺวา รญฺโญ อาคมนํ อากงฺขมานา มคฺเค อฏฺฐํสุฯ ชีวโกปิ รญฺโญ ปฏิเวเทสิ – ‘‘กปฺปิตานิ โข เต, เทว, หตฺถิยานานิ, ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญสี’’ติฯ ตตฺถ ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญสีติ อุปจารวจนเมตํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ‘‘ยํ ตยา อาณตฺตํ, ตํ มยา กตํ, อิทานิ ตฺวํ ยสฺส คมนสฺส วา อคมนสฺส วา กาลํ มญฺญสิ, ตเทว อตฺตโน รุจิยา กโรหี’’ติฯ

[159] ปจฺเจกา อิตฺถิโยติ ปาฏิเยกฺกา อิตฺถิโย, เอเกกิสฺสา หตฺถินิยา เอเกกํ อิตฺถินฺติ วุตฺตํ โหติฯ อุกฺกาสุ ธาริยมานาสูติ ทณฺฑทีปิกาสุ ธาริยมานาสุฯ มหจฺจ ราชานุภาเวนาติ มหตา ราชานุภาเวนฯ มหจฺจาติปิ ปาฬิ, มหติยาติ อตฺโถ, ลิงฺควิปริยาโย เอสฯ ราชานุภาโว วุจฺจติ ราชิทฺธิฯ กา ปนสฺส ราชิทฺธิ? ติโยชนสตานํ ทฺวินฺนํ มหารฏฺฐานํ อิสฺสริยสิรีฯ ตสฺส หิ อสุกทิวสํ ราชา ตถาคตํ อุปสงฺกมิสฺสตีติ ปฐมตรํ สํวิทหเน อสติปิ ตงฺขณญฺเญว ปญฺจ อิตฺถิสตานิ ปุริสเวสํ คเหตฺวา ปฏิมุกฺกเวฐนานิ อํเส อาสตฺตขคฺคานิ มณิทณฺฑโตมเร คเหตฺวา นิกฺขมิํสุฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘ปจฺเจกา อิตฺถิโย อาโรเปตฺวา’’ติฯ

อปราปิ โสฬสสหสฺสขตฺติยนาฏกิตฺถิโย ราชานํ ปริวาเรสุํฯ ตาสํ ปริยนฺเต ขุชฺชวามนกกิราตาทโยฯ ตาสํ ปริยนฺเต อนฺเตปุรปาลกา วิสฺสาสิกปุริสาฯ เตสํ ปริยนฺเต วิจิตฺรเวสวิลาสิโน สฏฺฐิสหสฺสมตฺตา มหามตฺตาฯ

เตสํ ปริยนฺเต วิวิธาลงฺการปฏิมณฺฑิตา นานปฺปการอาวุธหตฺถา วิชฺชาธรตรุณา วิย นวุติสหสฺสมตฺตา รฏฺฐิยปุตฺตาฯ เตสํ ปริยนฺเต สตคฺฆนิกานิ นิวาเสตฺวา ปญฺจสตคฺฆนิกานิ เอกํสํ กตฺวา สุนฺหาตา สุวิลิตฺตา กญฺจนมาลาทินานาภรณโสภิตา ทสสหสฺสมตฺตา พฺราหฺมณา ทกฺขิณหตฺถํ อุสฺสาเปตฺวา ชยสทฺทํ โฆสนฺตา คจฺฉนฺติฯ เตสํ ปริยนฺเต ปญฺจงฺคิกานิ ตูริยานิฯ เตสํ ปริยนฺเต ธนุปนฺติปริกฺเขโปฯ ตสฺส ปริยนฺเต หตฺถิฆฏาฯ หตฺถีนํ ปริยนฺเต คีวาย คีวํ ปหรมานา อสฺสปนฺติฯ อสฺสปริยนฺเต อญฺญมญฺญํ สงฺฆฏฺฏนรถาฯ รถปริยนฺเต พาหาย พาหํ ปหรยมานา โยธาฯ เตสํ ปริยนฺเต อตฺตโน อตฺตโน อนุรูปาย อาภรณสมฺปตฺติยา วิโรจมานา อฏฺฐารส เสนิโยฯ อิติ ยถา ปริยนฺเต ฐตฺวา ขิตฺโต สโร ราชานํ น ปาปุณาติ, เอวํ ชีวโก โกมารภจฺโจ รญฺโญ ปริสํ สํวิทหิตฺวา อตฺตนา รญฺโญ อวิทูเรเนว คจฺฉติ – ‘‘สเจ โกจิ อุปทฺทโว โหติ, ปฐมตร รญฺโญ ชีวิตทานํ ทสฺสามี’’ติฯ อุกฺกานํ ปน เอตฺตกานิ สตานิ วา สหสฺสานิ วาติ ปริจฺเฉโท นตฺถีติ เอวรูปิํ ราชิทฺธิํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘มหจฺจราชานุภาเวน เยน ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส อมฺพวนํ, เตน ปายาสี’’ติฯ

อหุเทว ภยนฺติ เอตฺถ จิตฺตุตฺราสภยํ, ญาณภยํ, อารมฺมณภยํ, โอตฺตปฺปภยนฺติ จตุพฺพิธํ ภยํ, ตตฺถ ‘‘ชาติํ ปฏิจฺจ ภยํ ภยานก’’นฺติอาทินา นเยน วุตฺตํ จิตฺตุตฺราสภยํ นามฯ ‘‘เตปิ ตถาคตสฺส ธมฺมเทสนํ สุตฺวา เยภุยฺเยน ภยํ สํเวคํ สนฺตาสํ อาปชฺชนฺตี’’ติ (สํ. นิ. 3.78) เอวมาคตํ ญาณภยํ นามฯ ‘‘เอตํ นูน ตํ ภยเภรวํ อาคจฺฉตี’’ติ (ม. นิ. 1.49) เอตฺถ วุตฺตํ อารมฺมณภยํ นามฯ

‘‘ภีรุํ ปสํสนฺติ, น หิ ตตฺถ สูรํ;

ภยา หิ สนฺโต, น กโรนฺติ ปาป’’นฺติ ฯ (สํ. นิ. 1.33);

อิทํ โอตฺตปฺปภยํ นามฯ เตสุ อิธ จิตฺตุตฺราสภยํ, อหุ อโหสีติ อตฺโถฯ ฉมฺภิตตฺตนฺติ ฉมฺภิตสฺส ภาโวฯ สกลสรีรจลนนฺติ อตฺโถฯ โลมหํโสติ โลมหํสนํ, อุทฺธํ ฐิตโลมตาติ อตฺโถฯ

โส ปนายํ โลมหํโส ธมฺมสฺสวนาทีสุ ปีติอุปฺปตฺติกาเล ปีติยาปิ โหติ ฯ ภีรุกชาติกานํ สมฺปหารปิสาจาทิทสฺสเนสุ ภเยนาปิฯ อิธ ภยโลมหํโสติ เวทิตพฺโพฯ

กสฺมา ปเนส ภีโตติ? อนฺธกาเรนาติ เอเก วทนฺติฯ ราชคเห กิร ทฺวตฺติํส มหาทฺวารานิ, จตุสฏฺฐิ ขุทฺทกทฺวารานิฯ ชีวกสฺส อมฺพวนํ ปาการสฺส จ คิชฺฌกูฏสฺส จ อนฺตรา โหติฯ โส ปาจีนทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา ปพฺพตจฺฉายาย ปาวิสิ, ตตฺถ ปพฺพตกูเฏน จนฺโท ฉาทิโต, ปพฺพตจฺฉายาย จ รุกฺขจฺฉายาย จ อนฺธการํ อโหสีติ, ตมฺปิ อการณํฯ ตทา หิ อุกฺกานํ สตสหสฺสานมฺปิ ปริจฺเฉโท นตฺถิฯ

อยํ ปน อปฺปสทฺทตํ นิสฺสาย ชีวเก อาสงฺกาย ภีโตฯ ชีวโก กิรสฺส อุปริปาสาเทเยว อาโรเจสิ – ‘‘มหาราช อปฺปสทฺทกาโม ภควา, อปฺปสทฺเทเนว อุปสงฺกมิตพฺโพ’’ติฯ ตสฺมา ราชา ตูริยสทฺทํ นิวาเรสิฯ ตูริยานิ เกวลํ คหิตมตฺตาเนว โหนฺติ, วาจมฺปิ อุจฺจํ อนิจฺฉารยมานา อจฺฉราสญฺญาย คจฺฉนฺติฯ อมฺพวเนปิ กสฺสจิ ขิปิตสทฺโทปิ น สุยฺยติฯ ราชาโน จ นาม สทฺทาภิรตา โหนฺติฯ โส ตํ อปฺปสทฺทตํ นิสฺสาย อุกฺกณฺฐิโต ชีวเกปิ อาสงฺกํ อุปฺปาเทสิฯ ‘‘อยํ ชีวโก มยฺหํ อมฺพวเน อฑฺฒเตฬสานิ ภิกฺขุสตานี’’ติ อาหฯ เอตฺถ จ ขิปิตสทฺทมตฺตมฺปิ น สุยฺยติ, อภูตํ มญฺเญ, เอส วญฺเจตฺวา มํ นครโต นีหริตฺวา ปุรโต พลกายํ อุปฏฺฐเปตฺวา มํ คณฺหิตฺวา อตฺตนา ฉตฺตํ อุสฺสาเปตุกาโมฯ อยญฺหิ ปญฺจนฺนํ หตฺถีนํ พลํ ธาเรติฯ มม จ อวิทูเรเนว คจฺฉติ, สนฺติเก จ เม อาวุธหตฺโถ เอกปุริโสปิ นตฺถิฯ อโห วต เม อนตฺโถ’’ติฯ เอวํ ภายิตฺวา จ ปน อภีโต วิย สนฺธาเรตุมฺปิ นาสกฺขิฯ อตฺตโน ภีตภาวํ ตสฺส อาวิ อกาสิฯ เตน วุตฺตํฯ ‘‘อถ โข ราชา…เป.… น นิคฺโฆโส’’ติฯ ตตฺถ สมฺมาติ วยสฺสาภิลาโป เอส, กจฺจิ มํ วยสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ น ปลมฺเภสีติ ยํ นตฺถิ ตํ อตฺถีติ วตฺวา กจฺจิ มํ น วิปฺปลมฺภยสิฯ นิคฺโฆโสติ กถาสลฺลาปนิคฺโฆโสฯ

มา ภายิ, มหาราชาติ ชีวโก – ‘‘อยํ ราชา มํ น ชานาติ ‘นายํ ปรํ ชีวิตา โวโรเปตี’ติ; สเจ โข ปน นํ น อสฺสาเสสฺสามิ, วินสฺเสยฺยา’’ติ จินฺตยิตฺวา ทฬฺหํ กตฺวา สมสฺสาเสนฺโต ‘‘มา ภายิ มหาราชา’’ติ วตฺวา ‘‘น ตํ เทวา’’ติอาทิมาหฯ อภิกฺกมาติ อภิมุโข กม คจฺฉ, ปวิสาติ อตฺโถฯ สกิํ วุตฺเต ปน ทฬฺหํ น โหตีติ ตรมาโนว ทฺวิกฺขตฺตุํ อาหฯ เอเต มณฺฑลมาเฬ ทีปา ฌายนฺตีติ มหาราช, โจรพลํ นาม น ทีเป ชาเลตฺวา ติฏฺฐติ, เอเต จ มณฺฑลมาเฬ ทีปา ชลนฺติฯ เอตาย ทีปสญฺญาย ยาหิ มหาราชาติ วทติฯ

สามญฺญผลปุจฺฉาวณฺณนา

[160] นาคสฺส ภูมีติ ยตฺถ สกฺกา หตฺถิํ อภิรูฬฺเหน คนฺตุํ, อยํ นาคสฺส ภูมิ นามฯ นาคา ปจฺโจโรหิตฺวาติ วิหารสฺส พหิทฺวารโกฏฺฐเก หตฺถิโต โอโรหิตฺวาฯ ภูมิยํ ปติฏฺฐิตสมกาลเมว ปน ภควโต เตโช รญฺโญ สรีรํ ผริฯ อถสฺส ตาวเทว สกลสรีรโต เสทา มุจฺจิํสุ, สาฏกา ปีเฬตฺวา อปเนตพฺพา วิย อเหสุํฯ อตฺตโน อปราธํ สริตฺวา มหาภยํ อุปฺปชฺชิฯ โส อุชุกํ ภควโต สนฺติกํ คนฺตุํ อสกฺโกนฺโต ชีวกํ หตฺเถ คเหตฺวา อารามจาริกํ จรมาโน วิย ‘‘อิทํ เต สมฺม ชีวก สุฏฺฐุ การิตํ อิทํ สุฏฺฐุ การิต’’นฺติ วิหารสฺส วณฺณํ ภณมาโน อนุกฺกเมน เยน มณฺฑลมาฬสฺส ทฺวารํ เตนุปสงฺกมิ, สมฺปตฺโตติ อตฺโถฯ

กหํ ปน สมฺมาติ กสฺมา ปุจฺฉีติฯ เอเก ตาว ‘‘อชานนฺโต’’ติ วทนฺติฯ อิมินา กิร ทหรกาเล ปิตรา สทฺธิํ อาคมฺม ภควา ทิฏฺฐปุพฺโพ, ปจฺฉา ปน ปาปมิตฺตสํสคฺเคน ปิตุฆาตํ กตฺวา อภิมาเร เปเสตฺวา ธนปาลํ มุญฺจาเปตฺวา มหาปราโธ หุตฺวา ภควโต สมฺมุขีภาวํ น อุปคตปุพฺโพติ อสญฺชานนฺโต ปุจฺฉตีติฯ ตํ อการณํ, ภควา หิ อากิณฺณวรลกฺขโณ อนุพฺยญฺชนปฏิมณฺฑิโต ฉพฺพณฺณาหิ รสฺมีหิ สกลํ อารามํ โอภาเสตฺวา ตาราคณปริวุโต วิย ปุณฺณจนฺโท ภิกฺขุคณปริวุโต มณฺฑลมาฬมชฺเฌ นิสินฺโน, ตํ โก น ชาเนยฺยฯ อยํ ปน อตฺตโน อิสฺสริยลีลาย ปุจฺฉติฯ ปกติ เหสา ราชกุลานํ, ยํ ชานนฺตาปิ อชานนฺตา วิย ปุจฺฉนฺติฯ