กถินาทิชานิตพฺพวิภาควณฺณนา

[412] กถินํ ชานิตพฺพนฺติอาทิปุจฺฉาย วิสฺสชฺชเน – เตสญฺเญว ธมฺมานนฺติ เยสุ รูปาทิธมฺเมสุ สติ กถินํ นาม โหติ, เตสํ สโมธานํ มิสฺสีภาโวฯ นามํ นามกมฺมนฺติอาทินา ปน ‘‘กถิน’’นฺติ อิทํ พหูสุ ธมฺเมสุ นามมตฺตํ, น ปรมตฺถโต เอโก ธมฺโม อตฺถีติ ทสฺเสติฯ

จตุวีสติยา อากาเรหีติ ‘‘น อุลฺลิขิตมตฺเตนา’’ติอาทีหิ ปุพฺเพ วุตฺตการเณหิฯ สตฺตรสหิ อากาเรหีติ ‘‘อหเตน อตฺถตํ โหติ กถิน’’นฺติอาทีหิ ปุพฺเพ วุตฺตการเณหิฯ นิมิตฺตกมฺมาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ สพฺพํ กถินกฺขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตํฯ

[416] เอกุปฺปาทา เอกนิโรธาติ อุปฺปชฺชมานาปิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ, นิรุชฺฌมานาปิ เอกโต นิรุชฺฌนฺติฯ เอกุปฺปาทา นานานิโรธาติ อุปฺปชฺชมานา เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ, นิรุชฺฌมานา นานา นิรุชฺฌนฺติฯ กิํ วุตฺตํ โหติ ? สพฺเพปิ อตฺถาเรน สทฺธิํ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ, อตฺถาเร หิ สติ อุทฺธาโร นามฯ นิรุชฺฌมานา ปเนตฺถ ปุริมา ทฺเว อตฺถาเรน สทฺธิํ เอกโต นิรุชฺฌนฺติ, อุทฺธารภาวํ ปาปุณนฺติฯ อตฺถารสฺส หิ นิโรโธ เอเตสญฺจ อุทฺธารภาโว เอกกฺขเณ โหติ, อิตเร นานา นิรุชฺฌนฺติฯ เตสุ อุทฺธารภาวํ ปตฺเตสุปิ อตฺถาโร ติฏฺฐติเยวฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

กถินเภทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺญตฺติวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปาลิปญฺจกํ

อนิสฺสิตวคฺควณฺณนา

[417] อุปาลิปญฺเหสุ กติหิ นุ โข ภนฺเตติ ปุจฺฉาย อยํ สมฺพนฺโธฯ เถโร กิร รโหคโต สพฺพานิ อิมานิ ปญฺจกานิ อาวชฺเชตฺวา ‘‘ภควนฺตํ ทานิ ปุจฺฉิตฺวา อิเมสํ นิสฺสาย วสนกาทีนํ อตฺถาย ตนฺติํ ฐเปสฺสามี’’ติ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘กติหิ นุ โข ภนฺเต’’ติอาทินา นเยน ปญฺเห ปุจฺฉิฯ เตสํ วิสฺสชฺชเน อุโปสถํ น ชานาตีติ นววิธํ อุโปสถํ น ชานาติฯ อุโปสถกมฺมํ น ชานาตีติ อธมฺเมนวคฺคาทิเภทํ จตุพฺพิธํ อุโปสถกมฺมํ น ชานาติฯ ปาติโมกฺขํ น ชานาตีติ ทฺเว มาติกา น ชานาติฯ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาตีติ ภิกฺขูนํ ปญฺจวิธํ ภิกฺขุนีนํ จตุพฺพิธนฺติ นววิธํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาติฯ

ปวารณํ น ชานาตีติ นววิธํ ปวารณํ น ชานาติฯ ปวารณากมฺมํ น ชานาตีติ อธมฺเมนวคฺคาทิเภทํ จตุพฺพิธํ ปวารณากมฺมํ น ชานาติฯ

อาปตฺตานาปตฺติํ น ชานาตีติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ สิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐํ อาปตฺติญฺจ อนาปตฺติญฺจ น ชานาติฯ

อาปนฺโน กมฺมกโตติ อาปตฺติํ อาปนฺโน ตปฺปจฺจยาว สงฺเฆน กมฺมํ กตํ โหติฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา

[420] กมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพนฺติ อยํ ยสฺมา อนุโลมวตฺเต น วตฺตติ, ตสฺมา นาสฺส กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ; สรชฺชุโกว วิสฺสชฺเชตพฺโพติ อตฺโถฯ

[421] สเจ อุปาลิ สงฺโฆ สมคฺคกรณียานิ กมฺมานิ กโรตีติ สเจ สมคฺเคหิ กรณียานิ อุโปสถาทีนิ กมฺมานิ กโรติ, อุโปสถปวารณาทีสุ หิ ฐิตาสุ อุปตฺถมฺโภ น ทาตพฺโพฯ สเจ หิ สงฺโฆ อจฺจยํ เทสาเปตฺวา สงฺฆสามคฺคิํ กโรติ, ติณวตฺถารกสมถํ วา กตฺวา อุโปสถปวารณํ กโรติ , เอวรูปํ สมคฺคกรณียํ นาม กมฺมํ โหติฯ