อธิกรณเภทํ

อุกฺโกฏนเภทาทิวณฺณนา

[340] อธิกรณเภเท อิเม ทส อุกฺโกฏาติ อธิกรณานํ อุกฺโกเฏตฺวา ปุน อธิกรณอุกฺโกเฏน สมถานํ อุกฺโกฏํ ทสฺเสตุํ ‘‘วิวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏตี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ วิวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต ทฺเว สมเถ อุกฺโกเฏตีติ สมฺมุขาวินยญฺจ เยภุยฺยสิกญฺจ อิเม ทฺเว อุกฺโกเฏติ, ปฏิเสเธติ; ปฏิกฺโกสตีติ อตฺโถฯ อนุวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต จตฺตาโรติ สมฺมุขาวินยํ, สติวินยํ, อมูฬฺหวินยํ, ตสฺสปาปิยสิกนฺติ อิเม จตฺตาโร สมเถ อุกฺโกเฏติฯ อาปตฺตาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต ตโยติ สมฺมุขาวินยํ, ปฏิญฺญาตกรณํ, ติณวตฺถารกนฺติ อิเม ตโย สมเถ อุกฺโกเฏติฯ กิจฺจาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต เอกนฺติ สมฺมุขาวินยํ อิมํ เอกํ สมถํ อุกฺโกเฏติฯ

[341] กติ อุกฺโกฏาติอาทิปุจฺฉานํ วิสฺสชฺชเน ปน ทฺวาทสสุ อุกฺโกเฏสุ อกตํ กมฺมนฺติอาทโย ตาว ตโย อุกฺโกฏา วิเสสโต ทุติเย อนุวาทาธิกรเณ ลพฺภนฺติฯ อนิหตํ กมฺมนฺติอาทโย ตโย ปฐเม วิวาทาธิกรเณ ลพฺภนฺติฯ อวินิจฺฉิตนฺติอาทโย ตโย ตติเย อาปตฺตาธิกรเณ ลพฺภนฺติฯ อวูปสนฺตนฺติอาทโย ตโย จตุตฺเถ กิจฺจาธิกรเณ ลพฺภนฺติ; อปิจ ทฺวาทสาปิ จ เอเกกสฺมิํ อธิกรเณ ลพฺภนฺติเยวฯ

ตตฺถชาตกํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏตีติ ยสฺมิํ วิหาเร ‘‘มยฺหํ อิมินา ปตฺโต คหิโต, จีวรํ คหิต’’นฺติอาทินา นเยน ปตฺตจีวราทีนํ อตฺถาย อธิกรณํ อุปฺปนฺนํ โหติ, ตสฺมิํเยว จ นํ วิหาเร อาวาสิกา สนฺนิปติตฺวา ‘‘อลํ อาวุโส’’ติ อตฺตปจฺจตฺถิเก สญฺญาเปตฺวา ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉเยเนว วูปสเมนฺติ, อิทํ ตตฺถชาตกํ อธิกรณํ นามฯ เยนาปิ วินิจฺฉเยน สมิตํ, โสปิ เอโก สมโถเยวฯ อิมํ อุกฺโกเฏนฺตสฺสาปิ ปาจิตฺติยํฯ