เมนู

นวกวารวณฺณนา

[329] นวเกสุ – นว อาฆาตวตฺถูนีติ ‘‘อนตฺถํ เม อจรี’’ติอาทีนิ นวฯ นว อาฆาตปฏิวินยาติ ‘‘อนตฺถํ เม อจริ, ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ อาฆาตํ ปฏิวิเนตี’’ติอาทีนิ นวฯ นว วินีตวตฺถูนีติ นวหิ อาฆาตวตฺถูหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เสตุฆาโตฯ นวหิ สงฺโฆ ภิชฺชตีติ ‘‘นวนฺนํ วา, อุปาลิ, อติเรกนวนฺนํ วา สงฺฆราชิ เจว โหติ สงฺฆเภโท จา’’ติฯ นว ปรมานีติ ปุพฺเพ วุตฺตปรมาเนว นวกวเสน โยเชตฺวา เวทิตพฺพานิฯ นว ตณฺหามูลกา นาม ตณฺหํ ปฏิจฺจ ปริเยสนา, ปริเยสนํ ปฏิจฺจ ลาโภ, ลาภํ ปฏิจฺจ วินิจฺฉโย, วินิจฺฉยํ ปฏิจฺจ ฉนฺทราโค, ฉนฺทราคํ ปฏิจฺจ อชฺโฌสานํ, อชฺโฌสานํ ปฏิจฺจ ปริคฺคโห, ปริคฺคหํ ปฏิจฺจ มจฺฉริยํ, มจฺฉริยํ ปฏิจฺจ อารกฺขา, อารกฺขาธิกรณํ ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุวํเปสุญฺญมุสาวาทาฯ นว วิธมานาติ ‘‘เสยฺยสฺส เสยฺโยหมสฺมี’’ติมานาทโยฯ นว จีวรานีติ ติจีวรนฺติ วา วสฺสิกสาฏิกาติ วาติอาทินา นเยน วุตฺตานิฯ น วิกปฺเปตพฺพานีติ อธิฏฺฐิตกาลโต ปฏฺฐาย น วิกปฺเปตพฺพานิ นว อธมฺมิกานิ ทานานีติ สงฺฆสฺส ปริณตํ อญฺญสงฺฆสฺส วา เจติยสฺส วา ปุคฺคลสฺส วา ปริณาเมติ, เจติยสฺส ปริณตํ อญฺญเจติยสฺส วา สงฺฆสฺส วา ปุคฺคลสฺส วา ปริณาเมติ , ปุคฺคลสฺส ปริณตํ อญฺญปุคฺคลสฺส วา สงฺฆสฺส วา เจติยสฺส วา ปริณาเมตีติ เอวํ วุตฺตานิฯ

นว ปฏิคฺคหปริโภคาติ เอเตสํเยว ทานานํ ปฏิคฺคหา จ ปริโภคา จฯ ตีณิ ธมฺมิกานิ ทานานีติ สงฺฆสฺส นินฺนํ สงฺฆสฺเสว เทติ, เจติยสฺส นินฺนํ เจติยสฺเสว, ปุคฺคลสฺส นินฺนํ ปุคฺคลสฺเสว เทตีติ อิมานิ ตีณิฯ ปฏิคฺคหปฏิโภคาปิ เตสํเยว ปฏิคฺคหา จ ปริโภคา จฯ นว อธมฺมิกา สญฺญตฺติโยติ อธมฺมวาทิปุคฺคโล, อธมฺมวาทิสมฺพหุลา, อธมฺมวาทิสงฺโฆติ เอวํ ตีณิ ติกานิ สมถกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐานิฯ ธมฺมิกา สญฺญตฺติโยปิ ธมฺมวาที ปุคฺคโลติอาทินา นเยน ตตฺเถว นิทฺทิฏฺฐาฯ อธมฺมกมฺเม ทฺเว นวกานิ โอวาทวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปทนิทฺเทเส ปาจิตฺติยวเสน วุตฺตานิฯ ธมฺมกมฺเม ทฺเว นวกานิ ตตฺเถว ทุกฺกฏวเสน วุตฺตานิฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

นวกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทสกวารวณฺณนา

[330] ทสเกสุ – ทส อาฆาตวตฺถูนีติ นวเกสุ วุตฺตานิ นว ‘‘อฏฺฐาเน วา ปน อาฆาโต ชายตี’’ติ อิมินา สทฺธิํ ทส โหนฺติฯ อาฆาตปฏิวินยาปิ ตตฺถ วุตฺตา นว ‘‘อฏฺฐาเน วา ปน อาฆาโต ชายติ, ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ อาฆาตํ ปฏิวิเนตี’’ติ อิมินา สทฺธิํ ทส เวทิตพฺพาฯ ทส วินีตวตฺถูนีติ ทสหิ อาฆาตวตฺถูหิ วิรติสงฺขาตานิ ทสฯ ทสวตฺถุกา มิจฺฉาทิฏฺฐีติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิวเสน เวทิตพฺพา, ‘‘อตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิวเสน สมฺมาทิฏฺฐิ, ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติอาทินา วเสน ปน อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิ เวทิตพฺพาฯ ทส มิจฺฉตฺตาติ มิจฺฉาทิฏฺฐิอาทโย มิจฺฉาวิมุตฺติปริโยสานา, วิปรีตา สมฺมตฺตาสลากคฺคาหา สมถกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐาฯ

ทสหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อุพฺพาหิกาย สมฺมนฺนิตพฺโพติ ‘‘สีลวา โหตี’’ติอาทินา นเยน สมถกฺขนฺธเก วุตฺเตหิ ทสหิฯ ทส อาทีนวา ราชนฺเตปุรปฺปเวสเน ราชสิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐาฯ ทส ทานวตฺถูนีติ อนฺนํ ปานํ วตฺถํ ยานํ มาลา คนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํฯ ทส รตนานีติ มุตฺตามณิเวฬุริยาทีนิฯ

ทส ปํสุกูลานีติ โสสานิกํ, ปาปณิกํ , อุนฺทูรกฺขายิตํ, อุปจิกกฺขายิตํ, อคฺคิทฑฺฒํ, โคขายิตํ, อชิกกฺขายิตํ, ถูปจีวรํ, อาภิเสกิยํ, ภตปฏิยาภตนฺติ เอเตสุ อุปสมฺปนฺเนน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํฯ ทส จีวรธารณาติ ‘‘สพฺพนีลกานิ จีวรานิ ธาเรนฺตี’’ติ วุตฺตวเสน ทสาติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน ‘‘นวสุ กปฺปิยจีวเรสุ อุทกสาฏิกํ วา สงฺกจฺจิกํ วา ปกฺขิปิตฺวา ทสา’’ติ วุตฺตํฯ

อวนฺทนียปุคฺคลา เสนาสนกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐาฯ ทส อกฺโกสวตฺถูนิ โอมสวาเท นิทฺทิฏฺฐานิฯ ทส อาการา เปสุญฺญสิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐาฯ ทส เสนาสนานีติ มญฺโจ, ปีฐํ, ภิสิ, พิมฺโพหนํ, จิมิลิกา, อุตฺตรตฺถรณํ, ตฏฺฏิกา, จมฺมขณฺโฑ, นิสีทนํ, ติณสนฺถาโร, ปณฺณสนฺถาโรติฯ ทส วรานิ ยาจิํสูติ วิสาขา อฏฺฐ, สุทฺโธทนมหาราชา เอกํ, ชีวโก เอกํฯ ยาคุอานิสํสาอกปฺปิยมํสานิ จ เภสชฺชกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐานิฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ทสกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกาทสกวารวณฺณนา

[331] เอกาทสเกสุ – เอกาทสาติ ปณฺฑกาทโย เอกาทสฯ เอกาทส ปาทุกาติ ทส รตนมยา, เอกา กฏฺฐปาทุกาฯ ติณปาทุกมุญฺชปาทุกปพฺพชปาทุกาทโย ปน กฏฺฐปาทุกสงฺคหเมว คจฺฉนฺติฯ เอกาทส ปตฺตาติ ตมฺพโลหมเยน วา ทารุมเยน วา สทฺธิํ ทส รตนมยาฯ เอกาทส จีวรานีติ สพฺพนีลกาทีนิ เอกาทสฯ ยาวตติยกาติ อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา ภิกฺขุนี, สงฺฆาทิเสสา อฏฺฐ, อริฏฺโฐ, จณฺฑกาฬีติฯ เอกาทส อนฺตรายิกา นาม ‘‘นสิ อนิมิตฺตา’’ติ อาทโยฯ เอกาทส จีวรานิ อธิฏฺฐาตพฺพานีติ ติจีวรํ, วสฺสิกสาฏิกา, นิสีทนํ, ปจฺจตฺถรณํ, กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ, มุขปุญฺฉนโจฬํ, ปริกฺขารโจฬํ, อุทกสาฏิกา, สงฺกจฺจิกาติฯ น วิกปฺเปตพฺพานีติ เอตาเนว อธิฏฺฐิตกาลโต ปฏฺฐาย น วิกปฺเปตพฺพานิฯ คณฺฐิกา วิธา จ สุตฺตมเยน สทฺธิํ เอกาทส โหนฺติ, เต สพฺเพ ขุทฺทกกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐาฯ ปถวิโย ปถวิสิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐาฯ นิสฺสยปฏิปสฺสทฺธิโย อุปชฺฌายมฺหา ปญฺจ, อาจริยมฺหา ฉ; เอวํ เอกาทสฯ อวนฺทิยปุคฺคลา นคฺเคน สทฺธิํ เอกาทส, เต สพฺเพ เสนาสนกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐา เอกาทส ปรมานิ ปุพฺเพ วุตฺเตสุ จุทฺทสสุ เอกาทสกวเสน โยเชตฺวา เวทิตพฺพานิฯ เอกาทส วรานีติ มหาปชาปติยา ยาจิตวเรน สทฺธิํ ปุพฺเพ วุตฺตานิ ทสฯ เอกาทส สีมาโทสาติ ‘‘อติขุทฺทกํ สีมํ สมฺมนฺนนฺตี’’ติอาทินา นเยน กมฺมวคฺเค อาคมิสฺสนฺติฯ

อกฺโกสกปริภาสเก ปุคฺคเล เอกาทสาทีนวา นาม ‘‘โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อกฺโกสโก ปริภาสโก อริยูปวาที, สพฺรหฺมจารีนํ อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ โส เอกาทสนฺนํ พฺยสนานํ อญฺญตรํ พฺยสนํ น นิคจฺเฉยฺยฯ กตเมสํ เอกาทสนฺนํ? อนธิคตํ นาธิคจฺฉติ, อธิคตา ปริหายติ, สทฺธมฺมสฺส น โวทายนฺติ, สทฺธมฺเมสุ วา อธิมานิโก โหติ, อนภิรโต วา พฺรหฺมจริยํ จรติ, อญฺญตรํ วา สํกิลิฏฺฐํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, สิกฺขํ วา ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ, คาฬฺหํ วา โรคาตงฺกํ ผุสติ, อุมฺมาทํ วา ปาปุณาติ จิตฺตกฺเขปํ วา, สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรติ, กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชตี’’ติ (อ. นิ. 11.6)ฯ เอตฺถ จ สทฺธมฺโมติ พุทฺธวจนํ อธิปฺเปตํฯ

อาเสวิตายาติ อาทิโต ปฏฺฐาย เสวิตายฯ ภาวิตายาติ นิปฺผาทิตาย วฑฺฒิตาย

วาฯ พหุลีกตายาติ ปุนปฺปุนํ กตายฯ ยานีกตายาติ สุยุตฺตยานสทิสาย กตายฯ วตฺถุกตายาติ ยถา ปติฏฺฐา โหติ; เอวํ กตายฯ อนุฏฺฐิตายาติ อนุ อนุ ปวตฺติตาย; นิจฺจาธิฏฺฐิตายาติ อตฺโถฯ ปริจิตายาติ สมนฺตโต จิตาย; สพฺพทิสาสุ จิตาย อาจิตาย ภาวิตาย อภิวฑฺฒิตายาติ อตฺโถฯ สุสมารทฺธายาติ สุฏฺฐุ สมารทฺธาย; วสีภาวํ อุปนีตายาติ อตฺโถฯ น ปาปกํ สุปินนฺติ ปาปกเมว น ปสฺสติ, ภทฺรกํ ปน วุฑฺฒิการณภูตํ ปสฺสติฯ เทวตา รกฺขนฺตีติ อารกฺขเทวตา ธมฺมิกํ รกฺขํ ปจฺจุปฏฺฐาเปนฺติฯ ตุวฏํ จิตฺตํ สมาธิยตีติ ขิปฺปํ จิตฺตํ สมาธิยติฯ อุตฺตริ อปฺปฏิวิชฺฌนฺโตติ เมตฺตาฌานโต อุตฺตริํ อรหตฺตํ อสจฺฉิกโรนฺโต เสโข วา ปุถุชฺชโน วา หุตฺวา กาลํ กโรนฺโต พฺรหฺมโลกูปโค โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

เอกาทสกวารวณฺณนา ปริโยสานา

เอกุตฺตริกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ