เมนู

[3] อิทานิ ยาย ปรมฺปราย อานีตํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อุปาลิ ทาสโก เจวา’’ติอาทินา นเยน โปราณเกหิ มหาเถเรหิ คาถาโย ฐปิตา ฯ ตตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ นิทานวณฺณนายเมว วุตฺตํฯ อิมินา นเยน ทุติยปาราชิกาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชเนสุปิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติฯ

มหาวิภงฺเค ปญฺญตฺติวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กตาปตฺติวาราทิวณฺณนา

[157] อิโต ปรํ ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺโต กติ อาปตฺติโย อาปชฺชตี’’ติ อาทิปฺปเภโท กตาปตฺติวาโร, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺตี’’ติ อาทิปฺปเภโท วิปตฺติวาโร, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติโย สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา’’ติ อาทิปฺปเภโท สงฺคหวาโร, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติโย ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐหนฺตี’’ติ อาทิปฺปเภโท สมุฏฺฐานวาโร, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติโย จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณ’’นฺติ อาทิปฺปเภโท อธิกรณวาโร, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติโย สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺตี’’ติ อาทิปฺปเภโท สมถวาโร, ตทนนฺตโร สมุจฺจยวาโร จาติ อิเม สตฺต วารา อุตฺตานตฺถา เอวฯ

[188] ตโต ปรํ ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนปจฺจยา ปาราชิกํ กตฺถ ปญฺญตฺต’’นฺติอาทินา นเยน ปุน ปจฺจยวเสน เอโก ปญฺญตฺติวาโร, ตสฺส วเสน ปุริมสทิสา เอว กตาปตฺติวาราทโย สตฺต วาราติ เอวํ อปเรปิ อฏฺฐ วารา วุตฺตา, เตปิ อุตฺตานตฺถา เอวฯ อิติ อิเม อฏฺฐ, ปุริมา อฏฺฐาติ มหาวิภงฺเค โสฬส วารา ทสฺสิตาฯ ตโต ปรํ เตเนว นเยน ภิกฺขุนิวิภงฺเคปิ โสฬส วารา อาคตาติ เอวมิเม อุภโตวิภงฺเค ทฺวตฺติํส วารา ปาฬินเยเนว เวทิตพฺพาฯ น เหตฺถ กิญฺจิ ปุพฺเพ อวินิจฺฉิตํ นาม อตฺถิฯ

มหาวิภงฺเค จ ภิกฺขุนิวิภงฺเค จ

โสฬสมหาวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานสีสวณฺณนา

[257] ตทนนฺตราย ปน สมุฏฺฐานกถาย อนตฺตา อิติ นิจฺฉยาติ อนตฺตา อิติ นิจฺฉิตาฯ สภาคธมฺมานนฺติ อนิจฺจาการาทีหิ สภาคานํ สงฺขตธมฺมานํฯ นามมตฺตํ น นายตีติ นามมตฺตมฺปิ น ปญฺญายติฯ ทุกฺขหานินฺติ ทุกฺขฆาตนํฯ ขนฺธกา ยา จ มาติกาติ ขนฺธกา ยา จ มาติกาติ อตฺโถฯ อยเมว วา ปาโฐฯ สมุฏฺฐานํ นิยโต กตนฺติ สมุฏฺฐานํ นิยโตกตํ นิยตกตํ; นิยตสมุฏฺฐานนฺติ อตฺโถฯ เอเตน ภูตาโรจนโจริวุฏฺฐาปนอนนุญฺญาตสิกฺขาปทตฺตยสฺส สงฺคโห ปจฺเจตพฺโพฯ เอตาเนว หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ นิยตสมุฏฺฐานานิ, อญฺเญหิ สทฺธิํ อสมฺภินฺนสมุฏฺฐานานิฯ

สมฺเภทํ นิทานญฺจญฺญนฺติ อญฺญมฺปิ สมฺเภทญฺจ นิทานญฺจฯ ตตฺถ สมฺเภทวจเนน สมุฏฺฐานสมฺเภทสฺส คหณํ ปจฺเจตพฺพํ, ตานิ หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวา เสสานิ สมฺภินฺนสมุฏฺฐานานิฯ นิทานวจเนน สิกฺขาปทานํ ปญฺญตฺติเทสสงฺขาตํ นิทานํ ปจฺเจตพฺพํฯ สุตฺเต ทิสฺสนฺติ อุปรีติ สิกฺขาปทานํ สมุฏฺฐานนิยโม สมฺเภโท นิทานนฺติ อิมานิ ตีณิ สุตฺตมฺหิ เอว ทิสฺสนฺติ; ปญฺญายนฺตีติ อตฺโถฯ ตตฺถ ‘‘เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ, กายโต จ จิตฺตโต จา’’ติอาทิมฺหิ ตาว ปุริมนเย สมุฏฺฐานนิยโม จ สมฺเภโท จ ทิสฺสนฺติฯ อิตรํ ปน นิทานํ นาม –

‘‘เวสาลิยา ราชคเห, สาวตฺถิยา จ อาฬวี;

โกสมฺพิยา จ สกฺเกสุ, ภคฺเคสุ เจว ปญฺญตฺตา’’ติฯ

เอวํ อุปริ ทิสฺสติ, ปรโต อาคเต สุตฺเต ทิสฺสตีติ เวทิตพฺพํฯ

‘‘วิภงฺเค ทฺวีสู’’ติ คาถาย อยมตฺโถ – ยํ สิกฺขาปทํ ทฺวีสุ วิภงฺเคสุ ปญฺญตฺตํ อุโปสถทิวเส ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ อุทฺทิสนฺติ, ตสฺส ยถาญายํ สมุฏฺฐานํ ปวกฺขามิ, ตํ เม สุณาถาติฯ

สญฺจริตฺตานุภาสนญฺจาติ สญฺจริตฺตญฺจ สมนุภาสนญฺจฯ อติเรกญฺจ จีวรนฺติ อติเรกจีวรํ ; กถินนฺติ อตฺโถฯ