เยน สทฺธิํ อุโปสถาทิโก สํวาโส อตฺถิ, อยํ สมานสํวาสโก, อิตโร นานาสํวาสโก ฯ โส กมฺมนานาสํวาสโก ลทฺธินานาสํวาสโกติ ทุวิโธ โหติฯ ฐปนํ ชานิตพฺพนฺติ ‘‘เอกํ ภิกฺขเว อธมฺมิกํ ปาติโมกฺขฏฺฐปน’’นฺติอาทินา นเยน วุตฺตํ ปาติโมกฺขฏฺฐปนํ ชานิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

เอกกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุกวารวณฺณนา

[322] ทุเกสุ สจิตฺตกา อาปตฺติ สญฺญาวิโมกฺขา, อจิตฺตกา โนสญฺญาวิโมกฺขาฯ ลทฺธสมาปตฺติกสฺส อาปตฺติ นาม ภูตาโรจนาปตฺติ, อลทฺธสมาปตฺติกสฺส อาปตฺติ นาม อภูตาโรจนาปตฺติฯ สทฺธมฺมปฏิสญฺญุตฺตา นาม ปทโสธมฺมาทิกา, อสทฺธมฺมปฏิสญฺญุตฺตา นาม ทุฏฺฐุลฺลวาจาปตฺติฯ สปริกฺขารปฏิสญฺญุตฺตา นาม นิสฺสคฺคิยวตฺถุโน อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริโภเค, ปตฺตจีวรานํ นิทหเน, กิลิฏฺฐจีวรานํ อโธวเน, มลคฺคหิตปตฺตสฺส อปจเนติ เอวํ อยุตฺตปริโภเค อาปตฺติฯ ปรปริกฺขารปฏิสญฺญุตฺตา นาม สงฺฆิกมญฺจปีฐาทีนํ อชฺโฌกาเส สนฺถรณอนาปุจฺฉาคมนาทีสุ อาปชฺชิตพฺพา อาปตฺติฯ สปุคฺคลปฏิสญฺญุตฺตา นาม ‘‘มุทุปิฏฺฐิกสฺส ลมฺพิสฺส อูรุนา องฺคชาตํ ปีเฬนฺตสฺสา’’ติอาทินา นเยน วุตฺตาปตฺติฯ ปรปุคฺคลปฏิสญฺญุตฺตา นาม เมถุนธมฺมกายสํสคฺคปหารทานาทีสุ วุตฺตาปตฺติ, ‘‘สิขรณีสี’’ติ สจฺจํ ภณนฺโต ครุกํ อาปชฺชติ, ‘‘สมฺปชานมุสาวาเท ปาจิตฺติย’’นฺติ มุสา ภณนฺโต ลหุกํฯ อภูตาโรจเน มุสา ภณนฺโต ครุกํฯ ภูตาโรจเน สจฺจํ ภณนฺโต ลหุกํฯ

‘‘สงฺฆกมฺมํ วคฺคํ กริสฺสามี’’ติ อนฺโตสีมาย เอกมนฺเต นิสีทนฺโต ภูมิคโต อาปชฺชติ นามฯ สเจ ปน องฺคุลิมตฺตมฺปิ อากาเส ติฏฺเฐยฺย, น อาปชฺเชยฺย, เตน วุตฺตํ ‘‘โน เวหาสคโต’’ติฯ เวหาสกุฏิยา อาหจฺจปาทกํ มญฺจํ วา ปีฐํ วา อภินิสีทนฺโต เวหาสคโต อาปชฺชติ นามฯ สเจ ปน ตํ ภูมิยํ ปญฺญาเปตฺวา นิปชฺเชยฺย น อาปชฺเชยฺย, เตน วุตฺตํ – ‘‘โน ภูมิคโต’’ติฯ คมิโย คมิยวตฺตํ อปูเรตฺวา คจฺฉนฺโต นิกฺขมนฺโต อาปชฺชติ นาม, โน ปวิสนฺโตฯ อาคนฺตุโก อาคนฺตุกวตฺตํ อปูเรตฺวา สฉตฺตุปาหโน ปวิสนฺโต ปวิสนฺโต อาปชฺชติ นาม, โน นิกฺขมนฺโตฯ

อาทิยนฺโต อาปชฺชติ นาม ภิกฺขุนี อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยมานา; ทุพฺพณฺณกรณํ อนาทิยิตฺวา จีวรํ ปริภุญฺชนฺโต ปน อนาทิยนฺโต อาปชฺชติ นามฯ มูคพฺพตาทีนิ ติตฺถิยวตฺตานิ สมาทิยนฺโต สมาทิยนฺโต อาปชฺชติ นามฯ ปาริวาสิกาทโย ปน ตชฺชนียาทิกมฺมกตา วา อตฺตโน วตฺตํ อสมาทิยนฺตา อาปชฺชนฺติ, เต สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อตฺถาปตฺติ น สมาทิยนฺโต อาปชฺชตี’’ติฯ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรํ สิพฺพนฺโต เวชฺชกมฺมภณฺฑาคาริกกมฺมจิตฺตกมฺมาทีนิ วา กโรนฺโต กโรนฺโต อาปชฺชติ นามฯ อุปชฺฌายวตฺตาทีนิ อกโรนฺโต อกโรนฺโต อาปชฺชติ นามฯ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรํ ททมาโน เทนฺโต อาปชฺชติ นามฯ สทฺธิวิหาริกอนฺเตวาสิกานํ จีวราทีนิ อเทนฺโต อเทนฺโต อาปชฺชติ นามฯ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรํ คณฺหนฺโต ปฏิคฺคณฺหนฺโต อาปชฺชติ นามฯ ‘‘น ภิกฺขเว โอวาโท น คเหตพฺโพ’’ติ วจนโต โอวาทํ อคณฺหนฺโต น ปฏิคฺคณฺหนฺโต อาปชฺชติ นามฯ

นิสฺสคฺคิยวตฺถุํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺชนฺโต ปริโภเคน อาปชฺชติ นามฯ ปญฺจาหิกํ สงฺฆาฏิจารํ อติกฺกามยมานา อปริโภเคน อาปชฺชติ นามฯ สหคารเสยฺยํ รตฺติํ อาปชฺชติ นาม, โน ทิวา, ทฺวารํ อสํวริตฺวา ปฏิสลฺลียนฺโต ทิวา อาปชฺชติ, โน รตฺติํฯ เอกรตฺตฉารตฺตสตฺตาหทสาหมาสาติกฺกเมสุ วุตฺตอาปตฺติํ อาปชฺชนฺโต อรุณุคฺเค อาปชฺชติ นาม, ปวาเรตฺวา ภุญฺชนฺโต น อรุณุคฺเค อาปชฺชติ นามฯ

ภูตคามญฺเจว องฺคชาตญฺจ ฉินฺทนฺโต ฉินฺทนฺโต อาปชฺชติ นาม, เกเส วา นเข วา น ฉินฺทนฺโต น ฉินฺทนฺโต อาปชฺชติ นามฯ อาปตฺติํ ฉาเทนฺโต ฉาเทนฺโต อาปชฺชติ นาม, ‘‘ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อาคนฺตพฺพํ, นตฺเวว นคฺเคน อาคนฺตพฺพํ, โย อาคจฺเฉยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ อิมํ ปน อาปตฺติํ น ฉาเทนฺโต อาปชฺชติ นามฯ กุสจีราทีนิ ธาเรนฺโต ธาเรนฺโต อาปชฺชติ นาม, ‘‘อยํ เต ภิกฺขุ ปตฺโต ยาว เภทนาย ธาเรตพฺโพ’’ติ อิมํ อาปตฺติํ น ธาเรนฺโต อาปชฺชติ นามฯ

‘‘อตฺตนา วา อตฺตานํ นานาสํวาสกํ กโรตี’’ติ เอกสีมายํ ทฺวีสุ สงฺเฆสุ นิสินฺเนสุ เอกสฺมิํ ปกฺเข นิสีทิตฺวา ปรปกฺขสฺส ลทฺธิํ คณฺหนฺโต ยสฺมิํ ปกฺเข นิสินฺโน เตสํ อตฺตนาว อตฺตานํ นานาสํวาสกํ กโรติ นามฯ เยสํ สนฺติเก นิสินฺโน เตสํ คณปูรโก หุตฺวา กมฺมํ โกเปติ, อิตเรสํ หตฺถปาสํ อนาคตตฺตาฯ สมานสํวาสเกปิ เอเสว นโยฯ เยสญฺหิ โส ลทฺธิํ โรเจติ, เตสํ สมานสํวาสโก โหติ, อิตเรสํ นานาสํวาสโกฯ สตฺต อาปตฺติโย สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธาติ อาปชฺชิตพฺพโต อาปตฺติโย, ราสฏฺเฐน ขนฺธาติ เอวํ ทฺเวเยว นามานิ โหนฺตีติ นามวเสน ทุกํ ทสฺสิตํฯ กมฺเมน วา สลากคฺคาเหน วาติ เอตฺถ อุทฺเทโส เจว กมฺมญฺจ เอกํ, โวหาโร เจว อนุสฺสาวนา จ สลากคฺคาโห จ เอกํ, โวหารานุสฺสาวนสลากคฺคาหา ปุพฺพภาคา, กมฺมญฺเจว อุทฺเทโส จ ปมาณํฯ

อทฺธานหีโน นาม อูนวีสติวสฺโสฯ องฺคหีโน นาม หตฺถจฺฉินฺนาทิเภโทฯ วตฺถุวิปนฺโน นาม ปณฺฑโก ติรจฺฉานคโต อุภโตพฺยญฺชนโก จฯ อวเสสา เถยฺยสํวาสกาทโย อฏฺฐ อภพฺพปุคฺคลา กรณทุกฺกฏกา นามฯ ทุกฺกฏกิริยา ทุกฺกฏกมฺมา, อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว กเตน อตฺตโน กมฺเมน อภพฺพฏฺฐานํ ปตฺตาติ อตฺโถฯ อปริปูโร นาม อปริปุณฺณปตฺตจีวโรฯ โน จ ยาจติ นาม อุปสมฺปทํ น ยาจติฯ อลชฺชิสฺส จ พาลสฺส จาติ อลชฺชี สเจปิ เตปิฏโก โหติ, พาโล จ สเจปิ สฏฺฐิวสฺโส โหติ, อุโภปิ นิสฺสาย น วตฺถพฺพํฯ พาลสฺส จ ลชฺชิสฺส จาติ เอตฺถ พาลสฺส ‘‘ตฺวํ นิสฺสยํ คณฺหา’’ติ อาณายปิ นิสฺสโย ทาตพฺโพ, ลชฺชิสฺส ปน ยาจนฺตสฺเสวฯ สาติสารนฺติ สโทสํ; ยํ อชฺฌาจรนฺโต อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ

กาเยน ปฏิกฺโกสนา นาม หตฺถวิการาทีหิ ปฏิกฺโกสนาฯ กาเยน ปฏิชานาตีติ หตฺถวิการาทีหิ ปฏิชานาติฯ อุปฆาติกา นาม อุปฆาตาฯ สิกฺขูปฆาติกา นาม สิกฺขูปฆาโตฯ โภคูปฆาติกา นาม ปริโภคูปฆาโต, ตตฺถ ติสฺโส สิกฺขา อสิกฺขโต สิกฺขูปฆาติกาติ เวทิตพฺพาฯ สงฺฆิกํ วา ปุคฺคลิกํ วา ทุปฺปริโภคํ ภุญฺชโต โภคูปฆาติกาติ เวทิตพฺพาฯ ทฺเว เวนยิกาติ ทฺเว อตฺถา วินยสิทฺธาฯ ปญฺญตฺตํ นาม สกเล วินยปิฏเก กปฺปิยากปฺปิยวเสน ปญฺญตฺตํฯ ปญฺญตฺตานุโลมํ นาม จตูสุ มหาปเทเสสุ ทฏฺฐพฺพํฯ เสตุฆาโตติ ปจฺจยฆาโต; เยน จิตฺเตน อกปฺปิยํ กเรยฺย, ตสฺส จิตฺตสฺสาปิ อนุปฺปาทนนฺติ อตฺโถฯ

มตฺตการิตาติ มตฺตาย ปมาเณน กรณํ; ปมาเณ ฐานนฺติ อตฺโถฯ กาเยน อาปชฺชตีติ กายทฺวาริกํ กาเยน อาปชฺชติ; วจีทฺวาริกํ วาจายฯ กาเยน วุฏฺฐาตีติ ติณวตฺถารกสมเถ วินาปิ เทสนาย กาเยเนว วุฏฺฐาติ; เทเสตฺวา วุฏฺฐหนฺโต ปน วาจาย วุฏฺฐาติฯ อพฺภนฺตรปริโภโค นาม อชฺโฌหรณปริโภโคฯ พาหิรปริโภโค นาม สีสมกฺขนาทิฯ

อนาคตํ ภารํ วหตีติ อเถโรว สมาโน เถเรหิ วหิตพฺพํ พีชนคาหธมฺมชฺเฌสนาทิภารํ วหติ; ตํ นิตฺถริตุํ วีริยํ อารภติฯ อาคตํ ภารํ น วหตีติ เถโร เถรกิจฺจํ น กโรติ, ‘‘อนุชานามิ ภิกฺขเว เถเรน ภิกฺขุนา สามํ วา ธมฺมํ ภาสิตุํ, ปรํ วา อชฺเฌสิตุํ, อนุชานามิ ภิกฺขเว เถราเธยฺยํ ปาติโมกฺข’’นฺติ เอวมาทิ สพฺพํ ปริหาเปตีติ อตฺโถฯ น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ กุกฺกุจฺจายตีติ น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ กุกฺกุจฺจายิตฺวา กโรติฯ กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ น กุกฺกุจฺจายตีติ กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ น กุกฺกุจฺจายิตฺวา กโรติฯ เอเตสํ ทฺวินฺนํ ทิวา จ รตฺโต จ อาสวา วฑฺฒนฺตีติ อตฺโถฯ อนนฺตรทุเกปิ วุตฺตปฏิปกฺขวเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เสสํ ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมวาติฯ

ทุกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ติกวารวณฺณนา

[323] ติเกสุ อตฺถาปตฺติ ติฏฺฐนฺเต ภควติ อาปชฺชตีติ อตฺถิ อาปตฺติ, ยํ ติฏฺฐนฺเต ภควติ อาปชฺชตีติ อตฺโถฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถฯ ตตฺถ โลหิตุปฺปาทาปตฺติํ ติฏฺฐนฺเต อาปชฺชติฯ ‘‘เอตรหิ โข ปนานนฺท, ภิกฺขู อญฺญมญฺญํ อาวุโสวาเทน สมุทาจรนฺติ, น โว มมจฺจเยน เอวํ สมุทาจริตพฺพํ, นวเกน, อานนฺท, ภิกฺขุนา เถโร ภิกฺขู ‘ภนฺเต’ติ วา ‘อายสฺมา’ติ วา สมุทาจริตพฺโพ’’ติ วจนโต เถรํ อาวุโสวาเทน สมุทาจรณปจฺจยา อาปตฺติํ ปรินิพฺพุเต ภควติ อาปชฺชติ, โน ติฏฺฐนฺเตฯ อิมา ทฺเว อาปตฺติโย ฐเปตฺวา อวเสสา ธรนฺเตปิ ภควติ อาปชฺชติ, ปรินิพฺพุเตปิฯ

ปวาเรตฺวา อนติริตฺตํ ภุญฺชนฺโต อาปตฺติํ กาเล อาปชฺชติ โน วิกาเลฯ วิกาลโภชนาปตฺติํ ปน วิกาเล อาปชฺชติ โน กาเลฯ