อตฺถวสวคฺคาทิวณฺณนา

[498] อิทานิ ยานิ ตานิ เตสํ กมฺมานํ วตฺถุภูตานิ สิกฺขาปทานิ, เตสํ ปญฺญตฺติยํ อานิสํสํ ทสฺเสตุํ ‘‘ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ เวรานํ สํวรายาติ ปาณาติปาตาทีนํ ปญฺจนฺนํ ทิฏฺฐธมฺมิกเวรานํ สํวรตฺถาย ปิทหนตฺถายฯ สมฺปรายิกานํ เวรานํ ปฏิฆาตายาติ วิปากทุกฺขสงฺขาตานํ สมฺปรายิกเวรานํ ปฏิฆาตตฺถาย, สมุจฺเฉทนตฺถาย อนุปฺปชฺชนตฺถายฯ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ วชฺชานํ สํวรายาติ เตสํเยว ปญฺจนฺนํ เวรานํ สํวรตฺถายฯ สมฺปรายิกานํ วชฺชานนฺติ เตสํเยว วิปากทุกฺขานํฯ วิปากทุกฺขาเนว หิ อิธ วชฺชนียภาวโต วชฺชานีติ วุตฺตานิฯ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ ภยานนฺติ ครหา อุปวาโท ตชฺชนียาทีนิ กมฺมานิ อุโปสถปวารณานํ ฐปนํ อกิตฺติปกาสนียกมฺมนฺติ เอตานิ ทิฏฺฐธมฺมิกภยานิ นาม, เอเตสํ สํวรตฺถายฯ สมฺปรายิกภยานิ ปน วิปากทุกฺขานิเยว , เตสํ ปฏิฆาตตฺถายฯ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อกุสลานนฺติ ปญฺจเวรทสอกุสลกมฺมปถปฺปเภทานํ อกุสลานํ สํวรตฺถายฯ วิปากทุกฺขาเนว ปน อกฺขมฏฺเฐน สมฺปรายิกอกุสลานีติ วุจฺจนฺติ, เตสํ ปฏิฆาตตฺถายฯ คิหีนํ อนุกมฺปายาติ อคาริกานํ สทฺธารกฺขณวเสน อนุกมฺปนตฺถายฯ ปาปิจฺฉานํ ปกฺขุปจฺเฉทายาติ ปาปิจฺฉปุคฺคลานํ คณพนฺธเภทนตฺถาย คณโภชนสิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวฯ ยญฺเหตฺถ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ ปฐมปาราชิกวณฺณนายเมว วุตฺตนฺติฯ

สิกฺขาปเทสุ อตฺถวเสน วณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[499] ปาติโมกฺขาทีสุ ปาติโมกฺขุทฺเทโสติ ภิกฺขูนํ ปญฺจวิโธ ภิกฺขุนีนํ จตุพฺพิโธฯ ปริวาสทานาทีสุ โอสารณียํ ปญฺญตฺตนฺติ อฏฺฐารสสุ วา เตจตฺตาลีสาย วา วตฺเตสุ วตฺตมานสฺส โอสารณียํ ปญฺญตฺตํฯ เยน กมฺเมน โอสารียติ, ตํ กมฺมํ ปญฺญตฺตนฺติ อตฺโถฯ นิสฺสารณียํ ปญฺญตฺตนฺติ ภณฺฑนการกาทโย เยน กมฺเมน นิสฺสารียนฺติ, ตํ กมฺมํ ปญฺญตฺตนฺติ อตฺโถฯ

[500] อปญฺญตฺเตติอาทีสุ อปญฺญตฺเต ปญฺญตฺตนฺติ สตฺตาปตฺติกฺขนฺธา กกุสนฺธญฺจ สมฺมาสมฺพุทฺธํ โกณาคมนญฺจ กสฺสปญฺจ สมฺมาสมฺพุทฺธํ ฐเปตฺวา อนฺตรา เกนจิ อปญฺญตฺเต สิกฺขาปเท ปญฺญตฺตํ นามฯ มกฺกฏิวตฺถุอาทิวินีตกถา สิกฺขาปเท ปญฺญตฺเต อนุปญฺญตฺตํ นามฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อานิสํสวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[501] อิทานิ สพฺพสิกฺขาปทานํ เอเกเกน อากาเรน นวธา สงฺคหํ ทสฺเสตุํ ‘‘นว สงฺคหา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ วตฺถุสงฺคโหติ วตฺถุนา สงฺคโหฯ เอวํ เสเสสุปิ ปทตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อยํ ปเนตฺถ อตฺถโยชนา – ยสฺมา หิ เอกสิกฺขาปทมฺปิ อวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ นตฺถิ, ตสฺมา สพฺพานิ วตฺถุนา สงฺคหิตานีติ เอวํ ตาว วตฺถุสงฺคโห เวทิตพฺโพฯ