เมนู

4. สมถกฺขนฺธกํ

สมฺมุขาวินยกถา

[186-187] สมถกฺขนฺธเก – ‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล’’ติอาทีนิ ฉ มาติกาปทานิ นิกฺขิปิตฺวา ‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาทิํ ปุคฺคลํ สญฺญาเปตี’’ติอาทินา นเยน วิตฺถาโร วุตฺโตฯ ตตฺถ สญฺญาเปตีติ การณปติรูปกานิ วตฺวา ปริโตเสตฺวา ชานาเปติฯ นิชฺฌาเปตีติ ยถา โส ตํ อตฺถํ นิชฺฌายติ, โอโลเกติ; เอวํ กโรติฯ เปกฺขติ อนุเปกฺขตีติ ยถา โส ตํ อตฺถํ เปกฺขติ เจว ปุนปฺปุนญฺจ เปกฺขติ; เอวํ กโรติฯ ทสฺเสติ อนุทสฺเสตีติ เตสญฺเญว ปริยายวจนานิฯ อธมฺเมน วูปสมฺมตีติ ยสฺมา โส อธมฺมเมว ‘‘อยํ ธมฺโม’’ติอาทินา นเยน โมเหตฺวา ทสฺเสติ, ตสฺมา อธมฺเมน วูปสมฺมติ นามฯ

[188] ธมฺเมน วูปสมฺมตีติ ยสฺมา ธมฺมวาที ธมฺมเมว ‘‘อยํ ธมฺโม’’ติอาทินา นเยน อโมเหตฺวา ทสฺเสติ, ตสฺมา ธมฺเมน วูปสมฺมติ นามฯ

สมฺมุขาวินยกถา นิฏฺฐิตาฯ

สติวินยกถา

[195] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว ธมฺมิกานิ สติวินยสฺส ทานานีติ เอตฺถ สุทฺธสฺส อนาปตฺติกสฺส ทานํ เอกํ, อนุวทิตสฺส ทานํ เอกํ, ยาจิตสฺส ทานํ เอกํ, สงฺเฆน ทานํ เอกํ, ธมฺเมน สมคฺคทานํ เอกนฺติ เอวํ ปญฺจฯ เอตานิ ปน เอเกกองฺควเสน น ลพฺภนฺติ, ตสฺมา เทสนามตฺตเมเวตํ, ปญฺจงฺคสมนฺนาคตํ ปน สติวินยทานํ ธมฺมิกนฺติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ ตตฺถ จ อนุวทนฺตีติ โจเทนฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ อยํ ปน สติวินโย ขีณาสวสฺเสว ทาตพฺโพ น อญฺญสฺส, อนฺตมโส อนาคามิโนปิฯ โส จ โข อญฺเญน โจทิยมานสฺเสว, น อโจทิยมานสฺสฯ ทินฺเน จ ปน ตสฺมิํ โจทกสฺส กถา น รุหติฯ โจเทนฺโตปิ ‘‘อยํ ขีณาสโว สติวินยลทฺโธ, โก ตุยฺหํ กถํ คเหสฺสตี’’ติ อปสาเทตพฺพตํ อาปชฺชติฯ

สติวินยกถา นิฏฺฐิตาฯ

อมูฬฺหวินยกถา

[196] ภาสิตปริกฺกนฺตนฺติ วาจาย ภาสิตํ กาเยน ปริกฺกนฺตํ; ปริกฺกมิตฺวา กตนฺติ อตฺโถฯ สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตาติ เอตฺถ สรตุ อายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา; อายสฺมา เอวรูปิยา อาปตฺติยาติ อยมตฺโถฯ อาปชฺชิตฺวาติ วา ปาโฐ, ตสฺสตฺโถ – ปฐมํ อาปชฺชิตฺวา ปจฺฉา ตํ อาปตฺติํ สรตุ อายสฺมาติฯ

อมูฬฺหวินยกถา นิฏฺฐิตาฯ

เยภุยฺยสิกากถา

[202] เยภุยฺยสิกาย วูปสเมตุนฺติ เอตฺถ ยสฺสา กิริยาย ธมฺมวาทิโน พหุตรา, เอสา เยภุยฺยสิกา นามฯ

[204] อธมฺมิกสลากคฺคาเหสุ โอรมตฺตกนฺติ ปริตฺตํ อปฺปมตฺตกํ ภณฺฑนมตฺตเมวฯ น จ คติคตนฺติ ทฺเว ตโย อาวาเส น คตํ, ตตฺถ ตตฺเถว วา ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ อวินิจฺฉิตํฯ น จ สริตสาริตนฺติ ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ เตหิ ภิกฺขูหิ สยํ สริตํ วา อญฺเญหิ สาริตํ วา น โหติฯ ชานาตีติ สลากํ คาเหนฺโต ชานาติ ‘‘อธมฺมวาที พหุตรา’’ติฯ อปฺเปว นามาติ อิมินา นีหาเรน สลากาย คาหิยมานาย ‘‘อปิ นาม อธมฺมวาทิโน พหุตรา อสฺสู’’ติ อยมสฺส อชฺฌาสโย โหติฯ อปเรสุปิ ทฺวีสุ เอเสว นโยฯ

อธมฺเมน คณฺหนฺตีติ อธมฺมวาทิโน ‘‘เอวํ มยํ พหู ภวิสฺสามา’’ติ ทฺเว ทฺเว สลากาโย คณฺหนฺติฯ วคฺคา คณฺหนฺตีติ ทฺเว ธมฺมวาทิโน เอกํ ธมฺมวาทิสลากํ คณฺหนฺติ ‘‘เอวํ ธมฺมวาทิโน น พหู ภวิสฺสนฺตี’’ติ มญฺญมานาฯ น จ ยถาทิฏฺฐิยา คณฺหนฺตีติ ธมฺมวาทิโน หุตฺวา ‘‘พลวปกฺขํ ภชิสฺสามา’’ติ อธมฺมวาทิสลากํ คณฺหนฺติฯ ธมฺมิกสลากคฺคาเหสุ อยเมวตฺโถ ปริวตฺเตตฺวา เวทิตพฺโพฯ เอวํ สลากํ คาเหตฺวา สเจ พหุตรา ธมฺมวาทิโน โหนฺติ; ยถา เต วทนฺติ, เอวํ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตพฺพํ, เอวํ เยภุยฺยสิกาย วูปสนฺตํ โหติฯ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ วิตฺถาโร ปน ปรโตปิ อาคมิสฺสติฯ

เยภุยฺยสิกากถา นิฏฺฐิตาฯ