เมนู

สเจ มานตฺตํ จรมานา อนฺตราปตฺติํ อาปชฺชติ, มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ตสฺสา อาปตฺติยา มานตฺตํ ทาตพฺพนฺติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํฯ อิทํ ‘‘ปกฺขมานตฺตํ’’ นามฯ

‘‘สโมธานมานตฺตํ’’ ปน ติวิธํ โหติ – โอธานสโมธานํ, อคฺฆสโมธานํ, มิสฺสกสโมธานนฺติฯ ตตฺถ ยเทตํ ปรโต อุทายิตฺเถรสฺส ปญฺจาหปฏิจฺฉนฺนาย อาปตฺติยา ปริวาสํ ปริวสนฺตสฺส ปริวาเส จ มานตฺตารหฏฺฐาเน จ อนฺตราปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา มูลายปฏิกสฺสิตสฺส ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตู’’ติ มานตฺตํ อนุญฺญาตํ, อิทํ ‘‘โอธานสโมธานํ’’ นามฯ อิทญฺหิ ปุนปฺปุนํ มูลายปฏิกสฺสเนน ปริวุตฺถทิวเส โอธุนิตฺวา ปุริมาปตฺตีหิ สทฺธิํ สโมธาย ทินฺนํ, ตสฺมา โอธานสโมธานนฺติ วุจฺจติฯ กุรุนฺทิยํ ปน ‘‘สโมธานปริวาสํ วุตฺถสฺส ทาตพฺพํ มานตฺตํ สโมธานมานตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ตมฺปิ เตน ปริยาเยน ยุชฺชติฯ

อคฺฆสโมธานํ ปน มิสฺสกสโมธานญฺจ อคฺฆสโมธานมิสฺสกสโมธานปริวาสาวสาเน ทาตพฺพมานตฺตเมว วุจฺจติ, ตํ ปริวาสกมฺมวาจานุสาเรน โยเชตฺวา ทาตพฺพํฯ เอตฺตาวตา ยํ วุตฺตํ ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สญฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺฐิยา เอกาหปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ เทตูติอาทินา นเยน ปาฬิยํ อเนเกหิ อากาเรหิ ปริวาโส จ มานตฺตญฺจ วุตฺตํ, ตสฺส ยสฺมา อาคตาคตฐาเน วินิจฺฉโย วุจฺจมาโน ปาฬิ วิย อติวิตฺถารํ อาปชฺชติ, น จ สกฺกา โหติ สุเขน ปริคฺคเหตุํ, ตสฺมา นํ สโมธาเนตฺวา อิเธว ทสฺเสสฺสามา’’ติ, ตทิทํ อตฺถโต สมฺปาทิตํ โหติฯ

ปฏิจฺฉนฺนปริวาสกถา

[102] อิทานิ ยา ตาว อยํ ปฏิจฺฉนฺนาย เอกิสฺสา อาปตฺติยา วเสน ปาฬิ วุตฺตา, สา อุตฺตานตฺถาวฯ

[108] ตโต ปรํ ทฺวีหตีหจตูหปญฺจาหปฏิจฺฉนฺนานํ วเสน ปาฬิํ วตฺวา ปญฺจาหปฏิจฺฉนฺนาย ปริวาสโต ปฏฺฐาย อนฺตราปตฺติ ทสฺสิตาฯ

ยสฺมา ปน ตํ อาปตฺติํ อาปนฺโน มูลายปฏิกสฺสนารโห นาม โหติ, ตสฺมาสฺส ตตฺถ มูลายปฏิกสฺสนํ อนุญฺญาตํฯ สเจ ปน นิกฺขิตฺตวตฺโต อาปชฺชติ, มูลายปฏิกสฺสนารโห น โหติฯ กสฺมา? ยสฺมา น โส ปริวสนฺโต อาปนฺโน, ปกตตฺตฏฺฐาเน ฐิโต อาปนฺโน, ตสฺมา ตสฺสา อาปตฺติยา วิสุํ มานตฺตํ จริตพฺพํฯ สเจ ปฏิจฺฉนฺนา โหติ ปริวาโสปิ วสิตพฺโพฯ ยญฺเจตํ มูลายปฏิกสฺสนํ วุตฺตํ, ตสฺมิมฺปิ กเต ปริวุตฺถทิวสา มกฺขิตา โหนฺติฯ อิติ ปริวาเส อนฺตราปตฺติํ ทสฺเสตฺวา ปุน มานตฺตารหสฺส อนฺตราปตฺติํ ทสฺเสตฺวา มูลายปฏิกสฺสนํ วุตฺตํ, ตสฺมิมฺปิ กเต ปริวุตฺถทิวสา มกฺขิตาว โหนฺติฯ ตโต ปริวุตฺถปริวาสสฺส ตาสํ ติสฺสนฺนมฺปิ อาปตฺตีนํ สโมธานมานตฺตํ ทสฺสิตํฯ ตโต มานตฺตจาริกสฺส อนฺตราปตฺติํ ทสฺเสตฺวา มูลายปฏิกสฺสนํ วุตฺตํฯ ตสฺมิํ ปน ปฏิกสฺสเน กเต มานตฺตจิณฺณทิวสาปิ ปริวุตฺถทิวสาปิ มกฺขิตาว โหนฺติฯ ตโต อพฺภานารหสฺส อนฺตราปตฺติํ ทสฺเสตฺวา มูลายปฏิกสฺสนํ วุตฺตํฯ ตสฺมิมฺปิ กเต สพฺเพ เต มกฺขิตาว โหนฺติฯ ตโต ปรํ สพฺพา อนฺตราปตฺติโย โยเชตฺวา อพฺภานกมฺมํ ทสฺสิตํฯ เอวํ ปฏิจฺฉนฺนวาเร เอกาหปฏิจฺฉนฺนาทิวเสน ปญฺจ, อนฺตราปตฺติวเสน จตสฺโสติ นว กมฺมวาจา ทสฺสิตา โหนฺติฯ

ปฏิจฺฉนฺนปริวาสกถา นิฏฺฐิตาฯ

สโมธานปริวาสกถา

[125] ตโต ปรํ ปกฺขปฏิจฺฉนฺนาย อาปตฺติยา อนฺโตปริวาสโต ปฏฺฐาย ปญฺจาหปฏิจฺฉนฺนาย อนฺตราปตฺติยา วเสน สโมธานปริวาโส จ, สโมธานมานตฺตญฺจ ทสฺสิตํฯ เอตฺถ จ มานตฺตจาริกมานตฺตารหกาเลปิ อาปนฺนาย อาปตฺติยา มูลายปฏิกสฺสเน กเต มานตฺตจิณฺณทิวสาปิ ปริวาสปริวุตฺถทิวสาปิ สพฺเพ มกฺขิตาว โหนฺติฯ กสฺมา? ยสฺมา ปฏิจฺฉนฺนา อนฺตราปตฺติฯ เตเนว วุตฺตํ – ‘‘มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ทตฺวา ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตู’’ติฯ ตโต ปรํ สพฺพา อนฺตราปตฺติโย โยเชตฺวา อพฺภานกมฺมํ ทสฺเสตฺวา สุกฺกวิสฺสฏฺฐิวตฺถุ นิฏฺฐาปิตํฯ

สโมธานปริวาสกถา นิฏฺฐิตาฯ

สุกฺกวิสฺสฏฺฐิกถา จ นิฏฺฐิตาฯ

อคฺฆสโมธานปริวาสกถา

[134] ตโต เอกาปตฺติมูลกญฺจ อาปตฺติวฑฺฒนกญฺจาติ ทฺเว นเย ทสฺเสตฺวา อคฺฆสโมธานปริวาโส ทสฺสิโตฯ