เมนู

น หิ ปริยตฺติยา อสติ ปฏิเวโธ อตฺถิ, นาปิ ปริยตฺติยา สติ ปฏิเวโธ น โหติ; ลิงฺคํ ปน ปริยตฺติยา อนฺตรหิตายปิ จิรํ ปวตฺติสฺสตีติฯ

มหาปชาปติโคตมีวตฺถุกถา นิฏฺฐิตาฯ

ภิกฺขุนีอุปสมฺปทานุชานนกถา

[404] อนุชานามิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนิโย อุปสมฺปาเทตุนฺติ อิมาย อนุปญฺญตฺติยา ภิกฺขู ปญฺจสตา สากิยานิโย มหาปชาปติยา สทฺธิวิหารินิโย กตฺวา อุปสมฺปาเทสุํฯ อิติ ตา สพฺพาปิ เอกโตอุปสมฺปนฺนา นาม อเหสุํฯ เย โข ตฺวํ โคตมีติ อิมินา โอวาเทน โคตมี อรหตฺตํ ปตฺตาฯ

[409] กมฺมํ น กรียตีติ ตชฺชนียาทิ สตฺตวิธมฺปิ กมฺมํ น กรียติฯ ขมาเปนฺตีติ น ปุน เอวํ กริสฺสามีติ ขมาเปนฺติฯ

[410] อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีนํ กมฺมํ โรเปตฺวา นิยฺยาเทตุนฺติ เอตฺถ ตชฺชนียาทีสุ ‘‘อิทํ นาม กมฺมํ เอติสฺสา กาตพฺพ’’นฺติ เอวํ โรเปตฺวา ‘‘ตํ ทานิ ตุมฺเหว กโรถา’’ติ นิยฺยาเทตพฺพํฯ สเจ ปน อญฺญสฺมิํ โรปิเต อญฺญํ กโรนฺติ, ‘‘ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรตี’’ติ เอตฺถ วุตฺตนเยน กาเรตพฺพตํ อาปชฺชนฺติฯ

[411] กทฺทโมทเกนาติ เอตฺถ น เกวลํ กทฺทโมทเกน, วิปฺปสนฺนอุทกรชนกทฺทมาทีสุปิ เยน เกนจิ โอสิญฺจนฺตสฺส ทุกฺกฏเมวฯ อวนฺทิโย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภิกฺขุนิสงฺเฆน กาตพฺโพติ ภิกฺขุนุปสฺสเย สนฺนิปติตฺวา ‘‘อสุโก นาม อยฺโย ภิกฺขุนีนํ อปสาทนียํ ทสฺเสติ, เอตสฺส อยฺยสฺส อวนฺทิยกรณํ รุจฺจตี’’ติ เอวํ ติกฺขตฺตุํ สาเวตพฺพํฯ เอตฺตาวตา อวนฺทิโย กโต โหติฯ ตโต ปฏฺฐาย ยถา สามเณเร ทิสฺวา น วนฺทนฺติ; เอวเมว ทิสฺวาปิ น วนฺทิตพฺโพฯ เตน ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺตนฺเตน ภิกฺขุนุปสฺสยํ อาคนฺตฺวา วิหาเรเยว สงฺฆํ วา คณํ วา เอกปุคฺคลํ วา อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา ‘‘ภิกฺขุนิสงฺโฆ มยฺหํ ขมตู’’ติ ขมาเปตพฺพํฯ เตน ภิกฺขุนา ภิกฺขุนีนํ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา ‘‘เอโส ภิกฺขุ ตุมฺเห ขมาเปตี’’ติ วตฺตพฺพํฯ ตโต ปฏฺฐาย โส วนฺทิตพฺโพฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารํ ปน กมฺมวิภงฺเค วกฺขามฯ

โอภาเสนฺตีติ อสทฺธมฺเมน โอภาเสนฺติฯ ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ สมฺปโยเชนฺตีติ ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ ปุริเส อสทฺธมฺเมน สมฺปโยเชนฺติฯ อวนฺทิยกรณํ วุตฺตนยเมวฯ อาวรณนฺติ วิหารปฺปเวสเน นิวารณํ โอวาทํ ฐเปตุนฺติ เอตฺถ น ภิกฺขุนุปสฺสยํ คนฺตฺวา ฐเปตพฺโพฯ โอวาทตฺถาย ปน อาคตา ภิกฺขุนิโย วตฺตพฺพา ‘‘อสุกา นาม ภิกฺขุนี สาปตฺติกา, ตสฺสา โอวาทํ ฐเปมิ, มา ตาย สทฺธิํ อุโปสถํ กริตฺถา’’ติฯ กายวิวรณาทีสุปิ ทณฺฑกมฺมํ วุตฺตนยเมวฯ

[413] น ภิกฺขเว ภิกฺขุนิยา โอวาโท น คนฺตพฺโพติอาทิ ภิกฺขุนิวิภงฺควณฺณนายํ วุตฺตเมวฯ

[416] ผาสุกา นเมนฺตีติ คิหิทาริกาโย วิย ฆนปฏฺฏเกน กายพนฺธเนน ผาสุกา นมนตฺถาย พนฺธนฺติฯ เอกปริยากตนฺติ เอกวารํ ปริกฺขิปนกํฯ

วิลีเวน ปฏฺเฏนาติ สณฺเหหิ เวฬุวิลีเวหิ กตปฏฺเฏนฯ ทุสฺสปฏฺเฏนาติ เสตวตฺถปฏฺเฏนฯ ทุสฺสเวณิยาติ ทุสฺเสน กตเวณิยาฯ ทุสฺสวฏฺฏิยาติ ทุสฺเสน กตวฏฺฏิยาฯ โจฬปฏฺฏาทีสุ โจฬกาสาวํ โจฬนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อฏฺฐิลฺเลนาติ โคชงฺฆฏฺฐิเกนฯ ชฆนนฺติ กฏิปฺปเทโส วุจฺจติฯ หตฺถํ โกฏฺฏาเปนฺตีติ อคฺคพาหํ โกฏฺฏาเปตฺวา โมรปตฺตาทีหิ จิตฺตาลงฺการํ กโรนฺติฯ หตฺถโกจฺฉนฺติ ปิฏฺฐิหตฺถํฯ ปาทนฺติ ชงฺฆํฯ ปาทโกจฺฉนฺติ ปิฏฺฐิปาทํฯ

[417] มุขลิมฺปนาทีนิ วุตฺตนยาเนวฯ อวงฺคํ กโรนฺตีติ อกฺขี อญฺชนฺติโย อวงฺคเทเส อโธมุขํ เลขํ กโรนฺติฯ วิเสสกนฺติ คณฺฑปฺปเทเส วิจิตฺรสณฺฐานํ วิเสสกํ กโรนฺติฯ โอโลเกนฺตีติ วาตปานํ วิวริตฺวา วีถิํ โอโลเกนฺติฯ สาโลเก ติฏฺฐนฺตีติ ทฺวารํ วิวริตฺวา อุปฑฺฒกายํ ทสฺเสนฺติโย ติฏฺฐนฺติฯ นจฺจนฺติ นฏสมชฺชํ กาเรนฺติฯ เวสิํ วุฏฺฐาเปนฺตีติ คณิกํ วุฏฺฐาเปนฺติฯ ปานาคารํ ฐเปนฺตีติ สุรํ วิกฺกิณนฺติฯ สูนํ ฐเปนฺตีติ มํสํ วิกฺกิณนฺติฯ อาปณนฺติ นานาภณฺฑานํ อเนกวิธํ อาปณํ ปสาเรนฺติฯ ทาสํ อุปฏฺฐาเปนฺตีติ ทาสํ คเหตฺวา เตน อตฺตโน เวยฺยาวจฺจํ กาเรนฺติฯ ทาสีอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

หริตกปกฺกิกํ ปกิณนฺตีติ หริตกญฺเจว ปกฺกญฺจ ปกิณนฺติ; ปกิณฺณกาปณํ ปสาเรนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ

[418] สพฺพนีลกาทิกถา กถิตาเยวฯ

[419] ภิกฺขุนี เจ, ภิกฺขเว, กาลํ กโรนฺตีติอาทีสุ อยํ ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉโย – สเจ หิ ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสุ โย โกจิ กาลํ กโรนฺโต ‘‘มมจฺจเยน มยฺหํ ปริกฺขาโร อุปชฺฌายสฺส โหตุ, อาจริยสฺส โหตุ, สทฺธิวิหาริกสฺส โหตุ, อนฺเตวาสิกสฺส โหตุ, มาตุ โหตุ, ปิตุ โหตุ, อญฺญสฺส วา ยสฺส กสฺสจิ โหตู’’ติ วทติ เตสํ น โหติ, สงฺฆสฺเสว โหติฯ น หิ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํ อจฺจยทานํ รุหติ, คิหีนํ ปน รุหติฯ ภิกฺขุ หิ ภิกฺขุนิวิหาเร กาลํ กโรติ, ตสฺส ปริกฺขาโร ภิกฺขูนํเยว โหติฯ ภิกฺขุนี ภิกฺขุวิหาเร กาลํ กโรติ, ตสฺสา ปริกฺขาโร ภิกฺขุนีนํเยว โหติฯ

[420] ปุราณมลฺลีติ ปุราเณ คิหิกาเล มลฺลกสฺส ภริยาฯ ปุริสพฺยญฺชนนฺติ ปุริสนิมิตฺตํ, ฉินฺนํ วา โหตุ อจฺฉินฺนํ วา, ปฏิจฺฉนฺนํ วา อปฺปฏิจฺฉนฺนํ วาฯ สเจ เอตสฺมิํ ฐาเน ปุริสพฺยญฺชนนฺติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา อุปนิชฺฌายติ, ทุกฺกฏํฯ

[421] อตฺตโน ปริโภคตฺถาย ทินฺนํ นาม ยํ ‘‘ตุมฺเหเยว ปริภุญฺชถา’’ติ วตฺวา ทินฺนํ, ตํ อญฺญสฺส ททโต ทุกฺกฏํฯ อคฺคํ คเหตฺวา ปน ทาตุํ วฏฺฏติฯ สเจ อสปฺปายํ, สพฺพํ อปเนตุํ วฏฺฏติฯ จีวรํ เอกาหํ วา ทฺวีหํ วา ปริภุญฺชิตฺวา ทาตุํ วฏฺฏติฯ ปตฺตาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

ภิกฺขูนํ สนฺนิธิํ ภิกฺขุนีหิ ปฏิคฺคาหาเปตฺวาติ หิยฺโย ปฏิคฺคเหตฺวา ฐปิตมํสํ อชฺช อญฺญสฺมิํ อนุปสมฺปนฺเน อสติ ภิกฺขูหิ ปฏิคฺคาหาเปตฺวา ภิกฺขุนีหิ ปริภุญฺชิตพฺพํฯ ภิกฺขูหิ ปฏิคฺคหิตญฺหิ ภิกฺขุนีนํ อปฺปฏิคฺคหิตกฏฺฐาเน ติฏฺฐติ, ภิกฺขุนีนํ ปฏิคฺคหิตมฺปิ ภิกฺขูสุ เอเสว นโยฯ

[426] อาสนํ สํกสายนฺติโย กาลํ วีตินาเมสุนฺติ อญฺญํ วุฏฺฐาเปตฺวา อญฺญํ นิสีทาเปนฺติโย โภชนกาลํ อติกฺกาเมสุํฯ

อฏฺฐนฺนํ ภิกฺขุนีนํ ยถาวุฑฺฒนฺติ เอตฺถ สเจ ปุเร อฏฺฐสุ นิสินฺนาสุ ตาสํ อพฺภนฺตริมา อญฺญา อาคจฺฉติ, สา อตฺตโน นวกํ อุฏฺฐาเปตฺวา นิสีทิตุํ ลภติฯ ยา ปน อฏฺฐหิปิ นวกตรา, สา สเจปิ สฏฺฐิวสฺสา โหติ, อาคตปฏิปาฏิยาว นิสีทิตุํ ลภติฯ อญฺญตฺถ สพฺพตฺถ ยถาวุฑฺฒํ น ปฏิพาหิตพฺพนฺติ ฐเปตฺวา ภตฺตคฺคํ อญฺญสฺมิํ จตุปจฺจยภาชนียฏฺฐาเน ‘‘อหํ ปุพฺเพ อาคตา’’ติ วุฑฺฒํ ปฏิพาหิตฺวา กิญฺจิ น คเหตพฺพํ; ยถาวุฑฺฒเมว วฏฺฏติฯ ปวารณากถา กถิตาเยวฯ

[429] อิตฺถิยุตฺตนฺติอาทีหิ สพฺพยานานิ อนุญฺญาตานิฯ ปาฏงฺกินฺติ ปฏโปฏฺฏลิกํฯ

[430] ทูเตน อุปสมฺปทา ทสนฺนํ อนฺตรายานํ เยน เกนจิ วฏฺฏติฯ กมฺมวาจาปริโยสาเน สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนุปสฺสเย ฐิตา วา โหตุ นิปนฺนา วา ชาครา วา นิทฺทํ โอกฺกนฺตา วา, อุปสมฺปนฺนาว โหติฯ ตาวเทว ฉายาทีนิ อาคตาย ทูตภิกฺขุนิยา อาจิกฺขิตพฺพานิฯ

[431] อุโทสิโตติ ภณฺฑสาลาฯ น สมฺมตีติ นปฺปโหติฯ อุปสฺสยนฺติ ฆรํฯ นวกมฺมนฺติ สงฺฆสฺสตฺถาย ภิกฺขุนิยา นวกมฺมมฺปิ กาตุํ อนุชานามีติ อตฺโถฯ

[432] ตสฺสา ปพฺพชิตายาติ ตสฺสา ปพฺพชิตกาเลฯ ยาว โส ทารโก วิญฺญุตํ ปาปุณาตีติ ยาว ขาทิตุํ ภุญฺชิตุํ นหายิตุญฺจ มณฺฑิตุญฺจ อตฺตโน ธมฺมตาย สกฺโกตีติ อตฺโถฯ

ฐเปตฺวา สาคารนฺติ สหคารเสยฺยมตฺตํ ฐเปตฺวาฯ ยถา อญฺญสฺมิํ ปุริเส; เอวํ ทุติยิกาย ภิกฺขุนิยา ตสฺมิํ ทารเก ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ มาตา ปน นหาเปตุํ ปาเยตุํ โภเชตุํ มณฺเฑตุํ อุเร กตฺวา สยิตุญฺจ ลภติฯ

[434] ยเทว สา วิพฺภนฺตาติ ยสฺมา สา วิพฺภนฺตา อตฺตโน รุจิยา ขนฺติยา โอทาตานิ วตฺถานิ นิวตฺถา, ตสฺมาเยว สา อภิกฺขุนี, น สิกฺขาปจฺจกฺขาเนนาติ ทสฺเสติฯ สา ปุน อุปสมฺปทํ น ลภติฯ

สา อาคตา น อุปสมฺปาเทตพฺพาติ น เกวลํ น อุปสมฺปาเทตพฺพา, ปพฺพชฺชมฺปิ น ลภติฯ โอทาตานิ คเหตฺวา วิพฺภนฺตา ปน ปพฺพชฺชามตฺตํ ลภติฯ

อภิวาทนนฺติอาทีสุ ปุริสา ปาเท สมฺพาหนฺตา วนฺทนฺติ, เกเส ฉินฺทนฺติ, นเข ฉินฺทนฺติ, วณปฏิกมฺมํ กโรนฺติ, ตํ สพฺพํ กุกฺกุจฺจายนฺตา น สาทิยนฺตีติ อตฺโถฯ ตตฺเรเก อาจริยา ‘‘สเจ เอกโต วา อุภโต วา อวสฺสุตา โหนฺติ สารตฺตา, ยถาวตฺถุกเมว’’ฯ เอเก อาจริยา ‘‘นตฺถิ เอตฺถ อาปตฺตี’’ติ วทนฺติฯ เอวํ อาจริยวาทํ ทสฺเสตฺวา อิทํ โอทิสฺส อนุญฺญาตํ วฏฺฏตีติ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํฯ ตํ ปมาณํฯ ‘‘อนุชานามิ ภิกฺขเว สาทิตุ’’นฺติ หิ วจเนเนว ตํ กปฺปิยํฯ

[435] ปลฺลงฺเกน นิสีทนฺตีติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิสีทนฺติฯ อฑฺฒปลฺลงฺกนฺติ เอกํ ปาทํ อาภุชิตฺวา กตปลฺลงฺกํฯ เหฏฺฐา วิวเฏ อุปริ ปฏิจฺฉนฺเนติ เอตฺถ สเจ กูโป ขโต โหติ, อุปริ ปน ปทรมตฺตเมว สพฺพทิสาสุ ปญฺญายติ, เอวรูเปปิ วฏฺฏติฯ

[436] กุกฺกุสํ มตฺติกนฺติ กุณฺฑกญฺเจว มตฺติกญฺจฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ภิกฺขุนีอุปสมฺปทานุชานนกถา นิฏฺฐิตาฯ

ภิกฺขุนิกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ปญฺจสติกกฺขนฺธกํ

ขุทฺทานุขุทฺทกสิกฺขาปทกถา

[441] ปญฺจสติกกฺขนฺธเก จตฺตาริ ปาราชิกานิ ฐเปตฺวา อวเสสานิ ขุทฺทานุขุทฺทกานีติ เอวมาทิ เอกสิกฺขาปทมฺปิ อปริจฺจชิตฺวา สพฺเพสํ สงฺคเหตพฺพภาวทสฺสนตฺถํ ปริยาเยน วุตฺตํฯ อิทํ โว สมณานนฺติ อิทํ สมณานํฯ ปทปูรณมตฺเต โวกาโรฯ

[443] อิทมฺปิ เต อาวุโส อานนฺท ทุกฺกฏนฺติ ‘‘อิทํ ตยา ทุฏฺฐุ กต’’นฺติ เกวลํ ครหนฺเตหิ เถเรหิ วุตฺตํ , น อาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ น หิ เต อาปตฺตานาปตฺติํ น ชานนฺติฯ อิทาเนว เจตํ อนุสฺสาวิตํ – ‘‘สงฺโฆ อปญฺญตฺตํ น ปญฺญเปติ, ปญฺญตฺตํ น สมุจฺฉินฺทตี’’ติฯ เทเสหิ ตํ ทุกฺกฏนฺติ อิทมฺปิ จ ‘‘อาม, ภนฺเต, ทุฏฺฐุ มยา กต’’นฺติ เอวํ ปฏิชานาหิ, ตํ ทุกฺกฏนฺติ อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ, น อาปตฺติเทสนํฯ เถโร ปน ยสฺมา อสติยา น ปุจฺฉิ น อนาทเรน, ตสฺมา ตตฺถ ทุฏฺฐุกตภาวมฺปิ อสลฺลกฺเขนฺโต ‘‘นาหํ ตํ ทุกฺกฏํ ปสฺสามี’’ติ วตฺวา เถเรสุ คารวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อปิจายสฺมนฺตานํ สนฺธาย เทเสมิ ตํ ทุกฺกฏ’’นฺติ อาหฯ ยถา ตุมฺเห วทถ, ตถา ปฏิชานามีติ วุตฺตํ โหติฯ เอเสว นโย อวเสเสสุ จตูสุ ฐาเนสุฯ เสสเมตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ นิทานวณฺณนายเมว วุตฺตํฯ

ขุทฺทานุขุทฺทกสิกฺขาปทกถา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจสติกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ