ธมฺมิกาธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา

[387] อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา ปาติโมกฺขํ ฐเปติ อกตายาติ เตน ปุคฺคเลน สา วิปตฺติ กตา วา โหตุ อกตา วา, ปาติโมกฺขฏฺฐปนกสฺส สญฺญาอมูลิกวเสน อมูลิกา โหติฯ กตากตายาติ กตญฺจ อกตญฺจ อุภยํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ

ธมฺมิกํ สามคฺคิํ น อุเปตีติ กมฺมํ โกเปตุกามตาย สงฺฆสฺส กมฺเม กรียมาเน เนว อาคจฺฉติ, น ฉนฺทํ เทติ, สมฺมุขีภูโตว ปฏิกฺโกสติ, เตน ทุกฺกฏํ อาปชฺชติฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว ปาติโมกฺขํ ฐปิตํ โหติฯ ปจฺจาทิยตีติ ‘‘ปุน กาตพฺพํ กมฺม’’นฺติ ปจฺจาทิยติ, เตน อุกฺโกฏนเกน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว ปาติโมกฺขํ ฐปิตํ โหติฯ

ธมฺมิกาธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา นิฏฺฐิตาฯ

ธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา

[388] เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหีติ เอตฺถ มคฺเคนมคฺคปฏิปาทนาทีสุ อาการาทิสญฺญา เวทิตพฺพาฯ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกายาติ เอตฺถ ทิฏฺฐญฺจ สุตญฺจ ปาฬิยํ อาคตเมวฯ สเจ ปน เตหิ ทิฏฺฐสุเตหิ ปริสงฺกํ อุปฺปาเทยฺย, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ตาย ปริสงฺกายา’’ติฯ

ธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา นิฏฺฐิตาฯ

อตฺตาทานองฺคกถา

[398] อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมนาติ เอตฺถ สาสนํ โสเธตุกาโม ภิกฺขุ ยํ อธิกรณํ อตฺตนา อาทิยติ, ตํ อตฺตาทานนฺติ วุจฺจติฯ อกาโล อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุนฺติ เอตฺถ ราชภยํ โจรภยํ ทุพฺภิกฺขภยํ วสฺสารตฺโตติ อยํ อกาโล, วิปรีโต กาโลฯ

อภูตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ อสนฺตมิทํ, มยา อธมฺโม วา ธมฺโมติ, ธมฺโม วา อธมฺโมติ, อวินโย วา วินโยติ, วินโย วา อวินโยติ, ทุสฺสีโล วา ปุคฺคโล สีลวาติ, สีลวา วา ทุสฺสีโลติ คหิโตติ อตฺโถ; วิปริยาเยน ภูตํ เวทิตพฺพํฯ

อนตฺถสํหิตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ เอตฺถ ยํ ชีวิตนฺตรายาย วา พฺรหฺมจริยนฺตรายาย วา สํวตฺตติ, อิทํ อนตฺถสํหิตํ, วิปรีตํ อตฺถสํหิตํ นามฯ

น ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขูติ อปฺเปกทา หิ ราชภยาทีสุ เอวรูปา อตฺตโน ปกฺขสฺส อุปตฺถมฺภกา ภิกฺขู ลทฺธุํ น สกฺกา โหนฺติ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘น ลภิสฺสามี’’ติ ฯ อปฺเปกทา ปน เขมสุภิกฺขาทีสุ ลทฺธุํ สกฺกา โหนฺติ, ตํ สนฺธาย ‘‘ลภิสฺสามี’’ติ วุตฺตํฯ

ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนนฺติ โกสมฺพกานํ วิย ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท จ ภวิสฺสตีติฯ ปจฺฉาปิ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวิสฺสตีติ สุภทฺทํ วุฑฺฒปพฺพชิตํ นิคฺคเหตฺวา ปญฺจสติกสงฺคีติํ กโรนฺตสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺเสว, ทสวตฺถุเก อธิกรเณ ทสภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สตฺตสติกสงฺคีติํ กโรนฺตสฺส อายสฺมโต ยสสฺเสว, สฏฺฐิภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สหสฺสิกสงฺคีติํ กโรนฺตสฺส โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถรสฺเสว จ ปจฺฉา สมนุสฺสรณกรณํ โหติ, สาสนสฺส จ วิคตุปกฺกิเลสจนฺทิมสูริยสสฺสิริกตาย สํวตฺตติฯ

อตฺตาทานองฺคกถา นิฏฺฐิตาฯ

โจทเกนปจฺจเวกฺขิตพฺพธมฺมกถา

[399] อจฺฉิทฺเทน อปฺปฏิมํเสนาติอาทีสุ เยน คหฏฺฐปพฺพชิเตสุ โย โกจิ ปหโฏ วา โหติ, คิหีนํ คณฺฑผาลนาทีนิ เวชฺชกมฺมานิ วา กตานิ, ตสฺส กายสมาจาโร อุปจิกาหิ ขายิตตาลปณฺณมิว ฉิทฺโท จ ปฏิมาสิตุํ ยตฺถ กตฺถจิ คเหตฺวา อากฑฺฒิตุํ สกฺกุเณยฺยตาย สปฺปฏิมํโส จ โหติ, วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโสติ เวทิตพฺโพติฯ วจีสมาจาโร ปน มุสาวาทโอมสวาทเปสุญฺญอมูลกานุทฺธํสนาทีหิ ฉิทฺโท จ สปฺปฏิมํโส จ โหติ, วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโสฯ

เมตฺตํ นุ โข เม จิตฺตนฺติ ปลิโพเธ ฉินฺทิตฺวา กมฺมฏฺฐานภาวนานุโยเคน อธิคตํ เมตฺตจิตฺตํฯ อนาฆาตนฺติ อาฆาตวิรหิตํ, วิกฺขมฺภนวเสน วิหตาฆาตนฺติ อตฺโถฯ อิทํ ปนาวุโส กตฺถ วุตฺตํ ภควตาติ อิทํ สิกฺขาปทํ กตรสฺมิํ นคเร วุตฺตนฺติ อตฺโถฯ

โจทเกนปจฺจเวกฺขิตพฺพธมฺมกถา นิฏฺฐิตาฯ