9. ปาติโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธกํ

ปาติโมกฺขุทฺเทสยาจนกถา

[383] ปาติโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธเก – (นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ อรุณุฏฺฐิตกาเลปิ หิ นนฺทิมุขา วิย รตฺติ ขายติฯ เตนาห ‘‘นนฺทิมุขิยา รตฺติยา’’ติฯ อนฺโตปูตินฺติ อตฺตจิตฺตสนฺตาเน กิเลสปูติภาเวน อนฺโตปูติํฯ อวสฺสุตนฺติ กิเลสวสฺสนวเสน อวสฺสุตํฯ กสมฺพุกชาตนฺติ อากิณฺณโทสตาย สํกิลิฏฺฐชาตํฯ) ยาว พาหาคหณาปิ นามาติ ‘‘อปริสุทฺธา อานนฺท ปริสา’’ติ วจนํ สุตฺวาเยว หิ เตน ปกฺกมิตพฺพํ สิยา, เอวํ อปกฺกมิตฺวา ยาว พาหาคหณาปิ นาม โส โมฆปุริโส อาคเมสฺสติ, อจฺฉริยมิทนฺติ ทสฺเสติฯ

[384] น อายตเกเนว ปปาโตติ น ปฐมเมว คมฺภีโร; อนุปุพฺเพน คมฺภีโรติ อตฺโถฯ ฐิตธมฺโม เวลํ นาติวตฺตตีติ วีจีนํ โอสกฺกนกนฺทรํ มริยาทเวลํ นาติกฺกมติฯ ตีรํ วาเหตีติ ตีรโต อปฺเปติ; อุสฺสาเรตีติ อตฺโถฯ อญฺญาปฏิเวโธติ อรหตฺตปฺปตฺติฯ

[385] ฉนฺนมติวสฺสตีติ อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทนฺโต อญฺญํ นวํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ วิวฏํ นาติวสฺสตีติ อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา วิวรนฺโต อญฺญํ นาปชฺชติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

ปาติโมกฺขุทฺเทสยาจนกถา นิฏฺฐิตาฯ

ปาติโมกฺขสวนารหกถา

[386] ฐปิตํ โหติ ปาติโมกฺขนฺติ เอตฺถ ปุเร วา ปจฺฉา วา ฐปิตมฺปิ อฏฺฐปิตํ โหติ, เขตฺเต ฐปิตเมว ปน ฐปิตํ นาม โหติฯ ตสฺมา ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต สงฺโฆ, อชฺชุโปสโถ ปนฺนรโส, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุโปสถํ กเรยฺยา’’ติ เอตฺถ ยาว เร-การํ ภณติ, ตาว ฐเปตพฺพํ, อิทญฺหิ เขตฺตํฯ ยฺย-กาเร ปน วุตฺเต ฐเปนฺเตน ปจฺฉา ฐปิตํ นาม โหติฯ ‘‘สุณาตุ เม’’ติ อนารทฺเธเยว ฐเปนฺเตน ปุเร ฐปิตํ โหติฯ

ปาติโมกฺขสวนารหกถา นิฏฺฐิตาฯ

ธมฺมิกาธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา

[387] อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา ปาติโมกฺขํ ฐเปติ อกตายาติ เตน ปุคฺคเลน สา วิปตฺติ กตา วา โหตุ อกตา วา, ปาติโมกฺขฏฺฐปนกสฺส สญฺญาอมูลิกวเสน อมูลิกา โหติฯ กตากตายาติ กตญฺจ อกตญฺจ อุภยํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ

ธมฺมิกํ สามคฺคิํ น อุเปตีติ กมฺมํ โกเปตุกามตาย สงฺฆสฺส กมฺเม กรียมาเน เนว อาคจฺฉติ, น ฉนฺทํ เทติ, สมฺมุขีภูโตว ปฏิกฺโกสติ, เตน ทุกฺกฏํ อาปชฺชติฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว ปาติโมกฺขํ ฐปิตํ โหติฯ ปจฺจาทิยตีติ ‘‘ปุน กาตพฺพํ กมฺม’’นฺติ ปจฺจาทิยติ, เตน อุกฺโกฏนเกน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว ปาติโมกฺขํ ฐปิตํ โหติฯ

ธมฺมิกาธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา นิฏฺฐิตาฯ

ธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา

[388] เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหีติ เอตฺถ มคฺเคนมคฺคปฏิปาทนาทีสุ อาการาทิสญฺญา เวทิตพฺพาฯ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกายาติ เอตฺถ ทิฏฺฐญฺจ สุตญฺจ ปาฬิยํ อาคตเมวฯ สเจ ปน เตหิ ทิฏฺฐสุเตหิ ปริสงฺกํ อุปฺปาเทยฺย, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ตาย ปริสงฺกายา’’ติฯ

ธมฺมิกปาติโมกฺขฏฺฐปนกถา นิฏฺฐิตาฯ

อตฺตาทานองฺคกถา

[398] อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมนาติ เอตฺถ สาสนํ โสเธตุกาโม ภิกฺขุ ยํ อธิกรณํ อตฺตนา อาทิยติ, ตํ อตฺตาทานนฺติ วุจฺจติฯ อกาโล อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุนฺติ เอตฺถ ราชภยํ โจรภยํ ทุพฺภิกฺขภยํ วสฺสารตฺโตติ อยํ อกาโล, วิปรีโต กาโลฯ

อภูตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ อสนฺตมิทํ, มยา อธมฺโม วา ธมฺโมติ, ธมฺโม วา อธมฺโมติ, อวินโย วา วินโยติ, วินโย วา อวินโยติ, ทุสฺสีโล วา ปุคฺคโล สีลวาติ, สีลวา วา ทุสฺสีโลติ คหิโตติ อตฺโถ; วิปริยาเยน ภูตํ เวทิตพฺพํฯ