จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา

[128] ตาวเทวาติ อุปสมฺปนฺนสมนนฺตรเมวฯ ฉายา เมตพฺพาติ เอกโปริสา วา ทฺวิโปริสา วาติ ฉายา เมตพฺพาฯ อุตุปฺปมาณํ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ ‘‘วสฺสาโน เหมนฺโต คิมฺโห’’ติ เอวํ อุตุปฺปมาณํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ เอตฺถ จ อุตุเยว อุตุปฺปมาณํฯ สเจ วสฺสานาทโย อปริปุณฺณา โหนฺติ, ยตฺตเกหิ ทิวเสหิ ยสฺส โย อุตุ อปริปุณฺโณ, เต ทิวเส สลฺลกฺเขตฺวา โส ทิวสภาโค อาจิกฺขิตพฺโพฯ อถ วา ‘‘อยํ นาม อุตุ, โส จ โข ปริปุณฺโณ วา อปริปุณฺโณ วา’’ติ เอวํ อุตุปฺปมาณํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ ‘‘ปุพฺพณฺโห วา สายนฺโห วา’’ติ เอวํ ทิวสภาโค อาจิกฺขิตพฺโพฯ สงฺคีตีติ อิทเมว สพฺพํ เอกโต กตฺวา ‘‘ตฺวํ กิํ ลภสิ, กา เต ฉายา, กิํ อุตุปฺปมาณํ, โก ทิวสภาโค’’ติ ปุฏฺโฐ ‘‘อิทํ นาม ลภามิ – วสฺสํ วา เหมนฺตํ วา คิมฺหํ วา, อยํ เม ฉายา, อิทํ อุตุปฺปมาณํ, อยํ ทิวสภาโคติ วเทยฺยาสี’’ติ เอวํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ

[129] โอหายาติ ฉฑฺเฑตฺวาฯ ทุติยํ ทาตุนฺติ อุปสมฺปทมาฬกโต ปริเวณํ คจฺฉนฺตสฺส ทุติยกํ ทาตุํ อนุชานามิ, จตฺตาริ จ อกรณียานิ อาจิกฺขิตุนฺติ อตฺโถฯ ปณฺฑุปลาโสติ ปณฺฑุวณฺโณ ปตฺโตฯ พนฺธนา ปวุตฺโตติ วณฺฏโต ปติโตฯ อภพฺโพ หริตตฺถายาติ ปุน หริโต ภวิตุํ อภพฺโพฯ ปุถุสิลาติ มหาสิลาฯ

[130] อลพฺภมานาย สามคฺคิยา อนาปตฺติ สมฺโภเค สํวาเสติ ยาว ตสฺส อุกฺเขปนียกมฺมกรณตฺถาย สามคฺคี น ลพฺภติ, ตาว เตน สทฺธิํ สมฺโภเค จ อุโปสถปวารณาทิกรณเภเท สํวาเส จ อนาปตฺตีติฯ เสสํ สพฺพตฺถ มหาวิภงฺเค วุตฺตานุสาเรน สุวิญฺเญยฺยตฺตา ปากฏเมวาติฯ

จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา นิฏฺฐิตาฯ

สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ทฺวาสตฺตติอธิกวตฺถุสตปฏิมณฺฑิตสฺส มหาขนฺธกสฺส

อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มหาขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุโปสถกฺขนฺธกํ

สนฺนิปาตานุชานนาทิกถา

[132] อุโปสถกฺขนฺธเก – อญฺญติตฺถิยาติ เอตฺถ ติตฺถํ วุจฺจติ ลทฺธิ; อญฺญํ ติตฺถํ อญฺญติตฺถํ; อญฺญติตฺถํ เอเตสํ อตฺถีติ อญฺญติตฺถิยา; อิโต อญฺญลทฺธิกาติ วุตฺตํ โหติฯ ธมฺมํ ภาสนฺตีติ ยํ เตสํ กตฺตพฺพากตฺตพฺพํ, ตํ กเถนฺติฯ เต ลภนฺตีติ เต มนุสฺสา ลภนฺติฯ มูคสูกราติ ถูลสรีรสูกราฯ

[135] อนชฺฌาปนฺโน วา โหติ อาปชฺชิตฺวา วา วุฏฺฐิโตติ เอตฺถ ยํ อาปตฺติํ ภิกฺขุ อนชฺฌาปนฺโน วา โหติ, อาปชฺชิตฺวา วา วุฏฺฐิโต, อยํ อสนฺตี นาม อาปตฺตีติ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สมฺปชานมุสาวาเท กิํ โหตีติ ยฺวายํ สมฺปชานมุสาวาโท อสฺส โหตีติ วุตฺโต, โส อาปตฺติโต กิํ โหติ, กตรา อาปตฺติ โหตีติ อตฺโถฯ ทุกฺกฏํ โหตีติ ทุกฺกฏาปตฺติ โหติ; สา จ โข น มุสาวาทลกฺขเณน; ภควโต ปน วจเนน วจีทฺวาเร อกิริยสมุฏฺฐานา อาปตฺติ โหตีติ เวทิตพฺพาฯ วกฺขติ หิ –

‘‘อนาลปนฺโต มนุเชน เกนจิ,

วาจาคิรํ โน จ ปเร ภเณยฺย;

อาปชฺเชยฺย วาจสิกํ น กายิกํ,

ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. 479);

อนฺตรายิโกติ อนฺตรายกโรฯ กิสฺส ผาสุ โหตีติ กิมตฺถาย ผาสุ โหติฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส อธิคมายาติ ปฐมสฺส ฌานสฺส อธิคมนตฺถาย ตสฺส ภิกฺขุโน ผาสุ โหติ สุขํ โหติฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ อิติ ภควา อุทฺเทสโต จ นิทฺเทสโต จ ปฐมํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ ทสฺเสสิฯ

[136] เทวสิกนฺติ ทิวเส ทิวเสฯ จาตุทฺทเส วา ปนฺนรเส วาติ เอกสฺส อุตุโน ตติเย จ สตฺตเม จ ปกฺเข ทฺวิกฺขตฺตุํ จาตุทฺทเส อวเสเส ฉกฺขตฺตุํ ปนฺนรเส; อยํ ตาว เอโก อตฺโถฯ