ปกติยา นิสฺสยคฺคหณฏฺฐานํ คเตน ตทเหว คเหตพฺโพ, เอกทิวสมฺปิ ปริหาโร นตฺถิฯ สเจ ปฐมยาเม อาจริยสฺส โอกาโส นตฺถิ, โอกาสํ อลภนฺโต ‘‘ปจฺจูสสมเย คเหสฺสามี’’ติ สยติ, อรุณํ อุคฺคตมฺปิ น ชานาติ, อนาปตฺติฯ สเจ ปน ‘‘คณฺหิสฺสามี’’ติ อาโภคํ อกตฺวา สยติ, อรุณุคฺคมเน ทุกฺกฏํฯ อคตปุพฺพํ ฐานํ คเตน ทฺเว ตีณิ ทิวสานิ วสิตฺวา คนฺตุกาเมน อนิสฺสิเตน วสิตพฺพํฯ ‘‘สตฺตาหํ วสิสฺสามี’’ติ อาลยํ กโรนฺเตน ปน นิสฺสโย คเหตพฺโพฯ สเจ เถโร ‘‘กิํ สตฺตาหํ วสนฺตสฺส นิสฺสเยนา’’ติ วทติ, ปฏิกฺขิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย ลทฺธปริหาโร โหติฯ

อลชฺชีนิสฺสยวตฺถุกถา นิฏฺฐิตาฯ

คมิกาทินิสฺสยวตฺถุกถา

[121] นิสฺสยกรณีโยติ กรณียนิสฺสโย, กรณีโย มยา นิสฺสโย; คเหตพฺโพติ อตฺโถฯ นิสฺสยํ อลภมาเนนาติ อตฺตนา สทฺธิํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺเนสุ นิสฺสยทายเก อสติ นิสฺสยํ น ลภติ นามฯ เอวํ อลภนฺเตน อนิสฺสิเตน พหูนิปิ ทิวสานิ คนฺตพฺพํฯ สเจ ปุพฺเพปิ นิสฺสยํ คเหตฺวา วุตฺถปุพฺพํ กญฺจิ อาวาสํ ปวิสติ, เอกรตฺตํ วสนฺเตนาปิ นิสฺสโย คเหตพฺโพฯ อนฺตรามคฺเค วิสฺสมนฺโต วา สตฺถํ ปริเยสนฺโต วา กติปาหํ วสติ, อนาปตฺติฯ อนฺโตวสฺเส ปน นิพทฺธวาสํ วสิตพฺพํ, นิสฺสโย จ คเหตพฺโพฯ นาวาย คจฺฉนฺตสฺส ปน วสฺสาเน อาคเตปิ นิสฺสยํ อลภนฺตสฺส อนาปตฺติฯ

ยาจิยมาเนนาติ เตน คิลาเนน ยาจิยมาเนน อนิสฺสิเตน วสิตพฺพํฯ สเจ ‘‘ยาจาหิ ม’’นฺติ วุจฺจมาโนปิ คิลาโน มาเนน น ยาจติ, คนฺตพฺพํฯ

ผาสุ โหตีติ สมถวิปสฺสนานํ ปฏิลาภวเสน ผาสุ โหติฯ อิมญฺหิ ปริหารํ เนว โสตาปนฺโน น สกทาคามี อนาคามี อรหนฺโต ลภนฺติ; น ถามคตสฺส สมาธิโน วา วิปสฺสนาย วา ลาภี, วิสฺสฏฺฐกมฺมฏฺฐาเน ปน พาลปุถุชฺชเน กถาว นตฺถิฯ ยสฺส โข ปน สมโถ วา วิปสฺสนา วา ตรุโณ โหติ, อยํ อิมํ ปริหารํ ลภติ, ปวารณสงฺคโหปิ เอตสฺเสว อนุญฺญาโตฯ