อุปสมฺปาเทตพฺพปญฺจกกถา

[84] อิทานิ ยํ ปุพฺเพ ‘‘อนุชานามิ ภิกฺขเว พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน ทสวสฺเสน วา อติเรกทสวสฺเสน วา อุปสมฺปาเทตุํ, นิสฺสยํ ทาตุ’’นฺติ สงฺเขปโต อุปชฺฌายาจริยานํ ลกฺขณํ วุตฺตํ, ตํ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคเตนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปญฺจหิ องฺเคหีติ ปญฺจหิ อคุณงฺเคหิฯ โส หิ สีลกฺขนฺธาทีหิ อสมนฺนาคตตฺตาว อคุณงฺเคหิ สมนฺนาคโต โหติฯ น อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติ อุปชฺฌาเยน หุตฺวา น อุปสมฺปาเทตพฺพํฯ น นิสฺสโย ทาตพฺโพติ อาจริเยน หุตฺวา นิสฺสโย น ทาตพฺโพฯ เอตฺถ จ น อเสกฺเขน สีลกฺขนฺเธนาติ จ อตฺตนา น อเสกฺเขนาติ จ อสฺสทฺโธติ จ อาทีสุ ตีสุ ปญฺจเกสุ อยุตฺตวเสน ปฏิกฺเขโป กโต, น อาปตฺติองฺควเสนฯ โย หิ อเสกฺเขหิ สีลกฺขนฺธาทีหิ อสมนฺนาคโต ปเร จ ตตฺถ สมาทเปตุํ อสกฺโกนฺโต อสฺสทฺธิยาทิโทสยุตฺโตว หุตฺวา ปริสํ ปริหรติ, ตสฺส ปริสา สีลาทีหิ ปริหายติเยว, น วฑฺฒติฯ ตสฺมา เตน น อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติอาทิ อยุตฺตวเสน วุตฺตํ, น อาปตฺติองฺควเสนฯ น หิ ขีณาสวสฺเสว อุปชฺฌายาจริยภาโว ภควตา อนุญฺญาโตฯ ยทิ ตสฺเสว อนุญฺญาโต อภวิสฺส, ‘‘สเจ อุปชฺฌายสฺส อนภิรติ อุปฺปนฺนา โหตี’’ติอาทิํ น วเทยฺยฯ ยสฺมา ปน ขีณาสวสฺส ปริสา สีลาทีหิ น ปริหายติ, ตสฺมา ‘‘ปญฺจหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา อุปสมฺปาเทตพฺพ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

อธิสีเล สีลวิปนฺโนติอาทีสุ ปาราชิกญฺจ สงฺฆาทิเสสญฺจ อาปนฺโน อธิสีเล สีลวิปนฺโน นามฯ อิตเร ปญฺจาปตฺติกฺขนฺเธ อาปนฺโน อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน นามฯ สมฺมาทิฏฺฐิํ ปหาย อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโต อติทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐิวิปนฺโน นามฯ ยตฺตกํ สุตํ ปริสํ ปริหรนฺตสฺส อิจฺฉิตพฺพํ, เตน วิรหิตตฺตา อปฺปสฺสุโตฯ ยํ เตน ชานิตพฺพํ อาปตฺตาทิ, ตสฺส อชานนโต ทุปฺปญฺโญฯ อิมสฺมิํ ปญฺจเก ปุริมานิ ตีณิ ปทานิ อยุตฺตวเสน วุตฺตานิ, ปจฺฉิมานิ ทฺเว อาปตฺติองฺควเสนฯ

อาปตฺติํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ นาม มยา กต’’นฺติ วุตฺเต ‘‘อิมํ นาม อาปตฺติํ อยํ อาปนฺโน’’ติ น ชานาติฯ วุฏฺฐานํ น ชานาตีติ วุฏฺฐานคามินิโต วา เทสนาคามินิโต วา อาปตฺติโต เอวํ นาม วุฏฺฐานํ โหตีติ น ชานาติฯ อิมสฺมิํ ปญฺจเก ปุริมานิ ทฺเว ปทานิ อยุตฺตวเสน วุตฺตานิ, ปจฺฉิมานิ ตีณิ อาปตฺติองฺควเสนฯ

อาภิสมาจาริกาย สิกฺขายาติ ขนฺธกวตฺเต วิเนตุํ น ปฏิพโล โหตีติ อตฺโถฯ อาทิพฺรหฺมจริยกายาติ เสกฺขปณฺณตฺติยํ วิเนตุํ น ปฏิพโลติ อตฺโถฯ อภิธมฺเมติ นามรูปปริจฺเฉเท วิเนตุํ น ปฏิพโลติ อตฺโถฯ อภิวินเยติ สกเล วินยปิฏเก วิเนตุํ น ปฏิพโลติ อตฺโถฯ