คิลานวตฺถุกถา

[365] มญฺจเก นิปาเตสุนฺติ เอวํ โธวิตฺวา อญฺญํ กาสาวํ นิวาเสตฺวา มญฺจเก นิปชฺชาเปสุํ; นิปชฺชาเปตฺวา จ ปนายสฺมา อานนฺโท มุตฺตกรีสกิลิฏฺฐํ กาสาวํ โธวิตฺวา ภูมิยํ ปริภณฺฑํ อกาสิฯ โย ภิกฺขเว มํ อุปฏฺฐเหยฺย, โส คิลานํ อุปฏฺฐเหยฺยาติ โย มํ โอวาทานุสาสนีกรเณน อุปฏฺฐเหยฺย, โส คิลานํ อุปฏฺฐเหยฺย; มม โอวาทการเกน คิลาโน อุปฏฺฐาตพฺโพติ อยเมเวตฺถ อตฺโถฯ ภควโต จ คิลานสฺส จ อุปฏฺฐานํ เอกสทิสนฺติ เอวํ ปเนตฺถ อตฺโถ น คเหตพฺโพฯ สงฺเฆน อุปฏฺฐาตพฺโพติ ยสฺเสเต อุปชฺฌาทโย ตสฺมิํ วิหาเร นตฺถิ, อาคนฺตุโก โหติ เอกจาริโก ภิกฺขุ, โส สงฺฆสฺส ภาโร, ตสฺมา สงฺเฆน อุปฏฺฐาตพฺโพฯ โน เจ อุปฏฺฐเหยฺย, สกลสฺส สงฺฆสฺส อาปตฺติฯ วารํ ฐเปตฺวา ชคฺคนฺเตสุ ปน โย อตฺตโน วาเร น ชคฺคติ, ตสฺเสว อาปตฺติฯ สงฺฆตฺเถโรปิ วารโก น มุจฺจติฯ สเจ สกโล สงฺโฆ เอกสฺส ภารํ กโรติ, เอโก วา วตฺตสมฺปนฺโน ภิกฺขุ อหเมว ชคฺคิสฺสามีติ ปฏิชคฺคติ, สงฺโฆ อาปตฺติโต มุจฺจติฯ

[366] อภิกฺกมนฺตํ วา อภิกฺกมตีติอาทีสุ วฑฺฒนฺตํ วา อาพาธํ ‘‘อิทํ นาม เม ปริภุญฺชนฺตสฺส วฑฺฒติ, อิทํ ปริภุญฺชนฺตสฺส ปริหายติ, อิทํ ปริภุญฺชนฺตสฺส ติฏฺฐตี’’ติ ยถาภูตํ นาวิกโรตีติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ นาลนฺติ น ปติรูโป, น ยุตฺโต อุปฏฺฐาตุํฯ เภสชฺชํ สํวิธาตุนฺติ เภสชฺชํ โยเชตุํ อสมตฺโถ โหติฯ อามิสนฺตโรติ อามิสํ อสฺส อนฺตรนฺติ อามิสนฺตโรฯ อนฺตรนฺติ การณํ วุจฺจติ; อามิสการณา ยาคุภตฺตปตฺตจีวรานิ ปตฺเถนฺโต อุปฏฺฐาตีติ อตฺโถฯ

มตสนฺตกกถา

[367] กาลงฺกเตติ กาลกิริยายฯ คิลานุปฏฺฐากานํ ทาตุนฺติ เอตฺถ อนนฺตรํ วุตฺตาย กมฺมวาจาย ทินฺนมฺปิ อปโลเกตฺวา ทินฺนมฺปิ ทินฺนเมว โหติ, วฏฺฏติฯ

[369] ยํ ตตฺถ ลหุภณฺฑํ ยํ ตตฺถ ครุภณฺฑนฺติ เอตฺถ ลหุภณฺฑครุภณฺฑานํ นานากรณํ ปรโต วณฺณยิสฺสามฯ คิลานุปฏฺฐากลาเภ ปน อยํ อาทิโต ปฏฺฐาย วินิจฺฉโย –

สเจ สกเล ภิกฺขุสงฺเฆ อุปฏฺฐหนฺเต กาลํ กโรติ, สพฺเพปิ สามิกาฯ อถ เอกจฺเจหิ วาเร กเต เอกจฺเจหิ อกเตเยว กาลํ กโรติ, ตตฺถ เอกจฺเจ อาจริยา วทนฺติ – ‘‘สพฺเพปิ อตฺตโน วาเร สมฺปตฺเต กเรยฺยุํ, ตสฺมา สพฺเพปิ สามิโน’’ติฯ เอกจฺเจ วทนฺติ – ‘‘เยหิ ชคฺคิโต เต เอว ลภนฺติ, อิตเร น ลภนฺตี’’ติฯ สามเณเร กาลงฺกเต สเจ จีวรํ อตฺถิ, คิลานุปฏฺฐากานํ ทาตพฺพํฯ โน เจ อตฺถิ ยํ อตฺถิ, ตํ ทาตพฺพํฯ อญฺญสฺมิํ ปริกฺขาเร สติ จีวรภาคํ กตฺวา ทาตพฺพํฯ

ภิกฺขุ จ สามเณโร จ สเจ สมํ อุปฏฺฐหิํสุ, สมโก ภาโค ทาตพฺโพฯ อถ สามเณโรว อุปฏฺฐหติ, ภิกฺขุสฺส สํวิทหนมตฺตเมว โหติ, สามเณรสฺส เชฏฺฐกภาโค ทาตพฺโพฯ สเจ สามเณโร ภิกฺขุนา อานีตอุทเกน ยาคุํ ปจิตฺวา ปฏิคฺคาหาปนมตฺตเมว กโรติ, ภิกฺขุ อุปฏฺฐหติ, ภิกฺขุสฺส เชฏฺฐกภาโค ทาตพฺโพฯ

พหู ภิกฺขู สมคฺคา หุตฺวา อุปฏฺฐหนฺติ, สพฺเพสํ สมโก ภาโค ทาตพฺโพฯ โย ปเนตฺถ วิเสเสน อุปฏฺฐหติ, ตสฺส วิเสโส กาตพฺโพฯ เยน ปน เอกทิวสมฺปิ คิลานุปฏฺฐากวเสน ยาคุภตฺตํ วา ปจิตฺวา ทินฺนํ, นหานํ วา ปฏิยาทิตํ, โสปิ คิลานุปฏฺฐาโกวฯ โย สมีปํ อนาคนฺตฺวา เภสชฺชตณฺฑุลาทีนิ เปเสติ, อยํ คิลานุปฏฺฐาโก น โหติฯ โย ปริเยสิตฺวา คาหาเปตฺวา อาคจฺฉติ, อยํ คิลานุปฏฺฐาโกวฯ

เอโก วตฺตสีเสน ชคฺคติ; เอโก ปจฺจาสาย, มตกาเล อุโภปิ ปจฺจาสีสนฺติ, อุภินฺนมฺปิ ทาตพฺพํฯ เอโก อุปฏฺฐหิตฺวา คิลานสฺส วา กมฺเมน อตฺตโน วา กมฺเมน กตฺถจิ คโต ‘‘ปุน อาคนฺตฺวา ชคฺคิสฺสามี’’ติ, เอตสฺสปิ ทาตพฺพํฯ เอโก จิรํ อุปฏฺฐหิตฺวา ‘‘อิทานิ น สกฺโกมี’’ติ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา คจฺฉติ, สเจปิ ตํทิวสเมว คิลาโน กาลํกโรติ, อุปฏฺฐากภาโค น ทาตพฺโพฯ

คิลานุปฏฺฐาโก นาม คิหิ วา โหตุ ปพฺพชิโต วา, อนฺตมโส มาตุคาโมปิ, สพฺเพ ภาคํ ลภนฺติฯ สเจ ตสฺส ภิกฺขุโน ปตฺตจีวรมตฺตเมว โหติ, อญฺญํ นตฺถิ; สพฺพํ คิลานุปฏฺฐากานํเยว ทาตพฺพํฯ สเจปิ สหสฺสํ อคฺฆติ, อญฺญํ ปน พหุมฺปิ ปริกฺขารํ เต น ลภนฺติ; สงฺฆสฺเสว โหติฯ อวเสสํ ภณฺฑํ พหุกญฺเจว มหคฺฆญฺจ, ติจีวรํ อปฺปคฺฆํ; ตโต คเหตฺวา ติจีวรปริกฺขาโร ทาตพฺโพฯ สพฺพญฺเจตํ สงฺฆิกโตว ลพฺภติฯ

สเจ ปน โส ชีวมาโนเยว สพฺพํ อตฺตโน ปริกฺขารํ นิสฺสชฺชิตฺวา กสฺสจิ อทาสิ, โกจิ วา วิสฺสาสํ อคฺคเหสิ, ยสฺส ทินฺนํ, เยน จ คหิตํ, ตสฺเสว โหติฯ ตสฺส รุจิยา เอว คิลานุปฏฺฐากา ลภนฺติ, อญฺเญสํ อทตฺวา ทูเร ฐปิตปริกฺขาราปิ ตตฺถ ตตฺถ สงฺฆสฺเสว โหนฺติฯ

ทฺวินฺนํ สนฺตกํ โหติ อวิภตฺตํ, เอกสฺมิํ กาลงฺกเต อิตโร สามี ฯ พหูนมฺปิ สนฺตเก เอเสว นโยฯ สพฺเพสุ มเตสุ สงฺฆิกํ โหติฯ สเจปิ อวิภชิตฺวา สทฺธิวิหาริกาทีนํ เทนฺติ อทินฺนเมว โหติฯ วิภชิตฺวา ทินฺนํ ปน สุทินฺนํฯ ตํ เตสุ มเตสุปิ สทฺธิวิหาริกาทีนํเยว โหติ, น สงฺฆสฺสฯ

กุสจีราทิปฏิกฺเขปกถา

[371] กุสจีราทีสุ อกฺกนาฬนฺติ อกฺกนาฬมยํฯ โปตฺถโกติ มกจิมโย วุจฺจติฯ เสสานิ ปฐมปาราชิกวณฺณนายํ วุตฺตานิฯ เตสุ โปตฺถเก เอว ทุกฺกฏํฯ เสเสสุ ถุลฺลจฺจยานีติฯ อกฺกทุสฺสกทลิทุสฺสเอรกทุสฺสานิ ปน โปตฺถกคติกาเนวฯ

[372] สพฺพนีลกาทีนิ รชนํ โธวิตฺวา ปุน รชิตฺวา ธาเรตพฺพานิฯ น สกฺกา เจ โหนฺติ โธวิตุํ, ปจฺจตฺถรณานิ วา กาตพฺพานิฯ ทุปฏฺฏจีวรสฺส วา มชฺเฌ ทาตพฺพานิฯ เตสํ วณฺณนานตฺตํ อุปาหนาสุ วุตฺตนยเมวฯ อจฺฉินฺนทสทีฆทสานิ ทสา ฉินฺทิตฺวา ธาเรตพฺพานิฯ กญฺจุกํ ลภิตฺวา ผาเลตฺวา รชิตฺวา ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ เวฐเนปิ เอเสว นโยฯ ติรีฏกํ ปน รุกฺขฉลฺลิมยํ; ตํ ปาทปุญฺฉนํ กาตุํ วฏฺฏติฯ

[374] ปติรูเป คาหเกติ สเจ โกจิ ภิกฺขุ ‘‘อหํ ตสฺส คณฺหามี’’ติ คณฺหาติ, ทาตพฺพนฺติ อตฺโถฯ เอวเมเตสุ เตวีสติยา ปุคฺคเลสุ โสฬส ชนา น ลภนฺติ, สตฺต ชนา ลภนฺตีติฯ