เมนู

สิเวยฺยกทุสฺสยุคกถา

[335] สิเวยฺยกํ นาม อุตฺตรกุรูสุ สิวถิกํ อวมงฺคลวตฺถํฯ ตตฺถ กิร มนุสฺสา มตํ เตน วตฺเถน เวเฐตฺวา นิกฺขิปนฺติ, ตํ ‘‘มํสเปสี’’ติ สลฺลกฺเขตฺวา หตฺถิโสณฺฑกสกุณา อุกฺขิปิตฺวา หิมวนฺตกูเฏ ฐเปตฺวา วตฺถํ อปเนตฺวา ขาทนฺติฯ อถ วนจรกา วตฺถํ ทิสฺวา รญฺโญ อาหรนฺติฯ เอวมิทํ ปชฺโชเตน ลทฺธํฯ สิวิรฏฺเฐ กุสลา อิตฺถิโย ตีหิ อํสูหิ สุตฺตํ กนฺตนฺติ, เตน สุตฺเตน วายิตวตฺถํ เอตนฺติปิ วทนฺติฯ

สมตฺติํสวิเรจนกถา

[336] สิเนเหถาติ กิํ ปน ภควโต กาโย ลูโขติ น ลูโข? ภควโต หิ อาหาเร สทา เทวตา ทิพฺโพชํ ปกฺขิปนฺติ, สิเนหปานํ ปน สพฺพตฺถ โทเส เตเมติ, สิรา มุทุกา กโรติ, เตนายํ เอวมาหฯ ตีณิ อุปฺปลหตฺถานีติ เอกํ โอฬาริกโทสหรณตฺถํ, เอกํ มชฺฌิมโทสหรณตฺถํ, เอกํ สุขุมโทสหรณตฺถํฯ นจิรสฺเสว ปกตตฺโต อโหสีติ เอวํ ปกตตฺเต ปน กาเย นาครา ทานํ สมฺปาเทสุํฯ ชีวโก อาคนฺตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ภควา อชฺช นาครา ตุมฺหากํ ทานํ ทาตุกามา, มา อนฺโตคามํ ปิณฺฑาย ปวิสถา’’ติฯ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร จินฺเตสิ – ‘‘กุโต นุ โข อชฺช ภควโต ปฐมํ ปิณฺฑปาโต ลทฺธุํ วฏฺฏตี’’ติฯ ตโต จินฺเตสิ – ‘‘โสโณ เสฏฺฐิปุตฺโต เขตฺตปริกมฺมโต ปฏฺฐาย อญฺเญหิ อสาธารณานํ ขีโรทกเสจนสํวทฺธานํ คนฺธสาลีนํ โอทนํ ภุญฺชติ, ตโต ภควโต ปิณฺฑปาตํ อาหริสฺสามี’’ติ อิทฺธิยา คนฺตฺวา ตสฺส ปาสาทตเล อตฺตานํ ทสฺเสสิฯ โส เถรสฺส ปตฺตํ คเหตฺวา ปณีตํ ปิณฺฑปาตํ อทาสิฯ เถรสฺส จ คมนาการํ ทิสฺวา ‘‘ภุญฺชถ ภนฺเต’’ติ อาหฯ เถโร ตมตฺถํ อาโรเจสิ ‘‘ภุญฺชถ ภนฺเต, อหํ อญฺญํ ภควโต ทสฺสามี’’ติ เถรํ โภเชตฺวา คนฺเธหิ ปตฺตํ อุพฺพฏฺเฏตฺวา ปิณฺฑปาตสฺส ปูเรตฺวา อทาสิ, ตํ เถโร อาหริตฺวา ภควโต อทาสิฯ

ราชาปิ โข พิมฺพิสาโร ‘‘อชฺช ภควา กิํ ภุญฺชิสฺสตี’’ติ วิหารํ อาคนฺตฺวา ปวิสมาโนว ปิณฺฑปาตคนฺธํ ฆายิตฺวา ภุญฺชิตุกาโม อโหสิ

ภควโต ทฺวีสุเยว ปิณฺฑปาเตสุ ภาชนคเตสุ เทวตา โอชํ ปกฺขิปิํสุ – ยญฺจ สุชาตา อทาสิ; ยญฺจ ปรินิพฺพานกาเล จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต; อญฺเญสุ กพเฬ กพเฬ ปกฺขิปิํสุ, ตสฺมา ภควา รญฺโญ อิจฺฉํ ชานิตฺวา อปกฺขิตฺโตชเมว โถกํ ปิณฺฑปาตํ รญฺโญ ทาเปสิฯ โส ปริภุญฺชิตฺวา ปุจฺฉิ – ‘‘กิํ ภนฺเต, อุตฺตรกุรุโต อาภตํ โภชน’’นฺติ? ‘‘น มหาราช, อุตฺตรกุรุโต; อปิจ โข ตเวว รฏฺฐวาสิโน คหปติปุตฺตสฺส โภชนํ เอต’’นฺติ วตฺวา โสณสฺส สมฺปตฺติํ อาจิกฺขิฯ ตํ สุตฺวา ราชา โสณํ ทฏฺฐุกาโม หุตฺวา จมฺมกฺขนฺธเก วุตฺตนเยน อสีติยา กุลปุตฺตสหสฺเสหิ สทฺธิํ โสณสฺส อาคมนํ อกาสิฯ เต ภควโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา โสตาปนฺนา ชาตาฯ โสโณ ปน ปพฺพชิตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺฐิโตฯ ภควาปิ เอตทตฺถเมว รญฺโญ ปิณฺฑปาตํ ทาเปสิฯ

วรยาจนกถา

[337] เอวํ กตภตฺตกิจฺเจ ภควติ อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตํ สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ อาทาย…เป.… เอตทโวจฯ อติกฺกนฺตวราติ เอตฺถ วินิจฺฉโย มหาขนฺธเก วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ ภควา ภนฺเต ปํสุกูลิโก ภิกฺขุสงฺโฆ จาติ ภควโต หิ พุทฺธตฺตํ ปตฺตโต ปฏฺฐาย ยาว อิทํ วตฺถํ, เอตฺถนฺตเร วีสติ วสฺสานิ น โกจิ คหปติจีวรํ สาทิยิ, สพฺเพ ปํสุกูลิกาว อเหสุํฯ เตนายํ เอวมาหฯ คหปติจีวรนฺติ คหปตีหิ ทินฺนจีวรํฯ ธมฺมิยา กถายาติ วตฺถทานานิสํสปฏิสํยุตฺตาย กถายฯ อิตรีตเรนาปีติ อปฺปคฺเฆนปิ มหคฺเฆนปิ; เยน เกนจีติ อตฺโถฯ ปาวาโรติ สโลมโก กปฺปาสาทิเภโทฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว โกชวนฺติ เอตฺถ ปกติโกชวเมว วฏฺฏติ, มหาปิฏฺฐิยโกชวํ น วฏฺฏติฯ มหาปิฏฺฐิยโกชวนฺติ อุณฺณามโย ปาวารสทิโส โกชโวฯ