ราชคหเสฏฺฐิวตฺถุกถา

[332] สกฺขิสฺสสิ ปน ตฺวํ คหปตีติ กสฺมา อาห? อิริยาปถสมฺปริวตฺตเนน กิร มตฺถลุงฺคํ น สณฺฐาติ, อสฺส จ ตีหิ สตฺตาเหหิ นิจฺจลสฺส นิปนฺนสฺส มตฺถลุงฺคํ สณฺฐหิสฺสตีติ ญตฺวา อปฺเปว นาม สตฺตสตฺตมาเส ปฏิชานิตฺวา สตฺตสตฺตทิวเสปิ นิปชฺเชยฺยาติ นํ เอวมาหฯ เตเนว ปรโต วุตฺตํ ‘‘อปิ จ ปฏิกจฺเจว มยา ญาโต’’ติฯ สีสจฺฉวิํ อุปฺปาเฏตฺวาติ สีสจมฺมํ อปเนตฺวาฯ สิพฺพินิํ วินาเมตฺวาติ สิพฺพินิํ วิวริตฺวาฯ นาหํ อาจริย สกฺโกมีติ ตสฺส กิร สรีเร มหาฑาโห อุปฺปชฺชิ, ตสฺมา เอวมาหฯ ตีหิ สตฺตาเหหีติ ตีหิ ปสฺเสหิ เอเกเกน สตฺตาเหนฯ

[333] ชนํ อุสฺสาเรตฺวาติ ชนํ นีหราเปตฺวาฯ

ปชฺโชตราชวตฺถุกถา

[334] เชคุจฺฉํ เม สปฺปีติ อยํ กิร ราชา วิจฺฉิกสฺส ชาโต, วิจฺฉิกวิสปฏิฆาตาย จ สปฺปิ เภสชฺชํ โหติ วิจฺฉิกานํ ปฏิกูลํ, ตสฺมา เอวมาหฯ อุทฺเทกํ ทสฺสตีติ อุคฺคารํ ทสฺสติฯ ปญฺญาส โยชนิกา โหตีติ ปญฺญาส โยชนานิ คนฺตุํ สมตฺถา โหติฯ น เกวลญฺจสฺส รญฺโญ หตฺถินีเยว, นาฬาคิริ นาม หตฺถี โยชนสตํ คจฺฉติ, เจลกณฺโณ จ มุญฺจเกโส จาติ ทฺเว อสฺสา วีสโยชนสตํ คจฺฉนฺติ, กาโก ทาโส สฏฺฐิโยชนานิ คจฺฉติฯ

เอกสฺส กิร กุลปุตฺตสฺส อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ เอกทิวสํ ภุญฺชิตุํ นิสินฺนสฺส ปจฺเจกพุทฺโธ ทฺวาเร ฐตฺวา อคมาสิ, ตสฺเสโก ปุริโส ‘‘ปจฺเจกพุทฺโธ อาคนฺตฺวา คโต’’ติ อาโรเจสิฯ โส สุตฺวา ‘‘คจฺฉ, เวเคน ปตฺตํ อาหรา’’ติ อาหราเปตฺวา อตฺตโน สชฺชิตํ ภตฺตํ สพฺพํ ทตฺวา เปเสสิฯ อิตโร ตํ อาหริตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส หตฺเถ ฐเปตฺวา ‘‘อหํ ภนฺเต ตุมฺหากํ กเตน อิมินา กายเวยฺยาวติเกน ยตฺถ ยตฺถ นิพฺพตฺโตปิ วาหนสมฺปนฺโน โหมี’’ติ ปตฺถนํ อกาสิฯ โส อยํ เอตรหิ ปชฺโชโต นาม ราชา ชาโต, ตาย ปตฺถนาย อยํ วาหนสมฺปตฺติฯ

สปฺปิํ ปาเยตฺวาติ สปฺปิญฺจ ปาเยตฺวา; ปริจาริกานญฺจ อาหาราจาเร วิธิํ อาจิกฺขิตฺวาฯ นเขน เภสชฺชํ โอลุมฺเปตฺวาติ นเขน เภสชฺชํ โอทหิตฺวา; ปกฺขิปิตฺวาติ อตฺโถฯ นิจฺฉาเรสีติ วิเรเจสิฯ