7. กถินกฺขนฺธกํ

กถินานุชานนกถา

[306] กถินกฺขนฺธเก – ปาเวยฺยกาติ ปาเวยฺยรฏฺฐวาสิโนฯ ปาเวยฺยํ นาม โกสเลสุ ปจฺฉิมทิสาภาเค รฏฺฐํ; ตตฺถ วาสิโนติ วุตฺตํ โหติฯ โกสลรญฺโญ เอกปิตุกภาตูนํ ภทฺทวคฺคิยตฺเถรานํ เอตํ อธิวจนํฯ เตสุ สพฺพเชฏฺฐโก อนาคามี, สพฺพปจฺฉิมโก โสตาปนฺโน, เอโกปิ อรหา วา ปุถุชฺชโน วา นตฺถิฯ อารญฺญิกาติ ธุตงฺคสมาทานวเสน อารญฺญิกา; น อรญฺญวาสมตฺเตนฯ ปิณฺฑปาติกาทิภาเวปิ เตสํ เอเสว นโยฯ สีสวเสน เจตํ วุตฺตํฯ อิเม ปน เตรสาปิ ธุตงฺคานิ สมาทาเยว วตฺตนฺติฯ อุทกสงฺคเหติ อุทเกน สงฺคหิเต ฆฏิเต สํสฏฺเฐ; ถเล จ นินฺเน จ เอโกทกีภูเตติ อตฺโถฯ

อุทกจิกฺขลฺเลติ อกฺกนฺตอกฺกนฺตฏฺฐาเน อุทกจิกฺขลฺโล อุฏฺฐหิตฺวา ยาว อานิสทา ปหรติ, อีทิเส จิกฺขลฺเลติ อตฺโถฯ โอกปุณฺเณหีติ อุทกปุณฺเณหิฯ เตสํ กิร จีวรานิ ฆนานิ, เตสุ ปติตํ อุทกํ น ปคฺฆรติ ฆนตฺตา ปุฏพทฺธํ วิย ติฏฺฐติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘โอกปุณฺเณหิ จีวเรหี’’ติฯ ‘‘โอฆปุณฺเณหี’’ติปิ ปาโฐฯ

อวิวทมานา วสฺสํ วสิมฺหาติ เอตฺถ อาคนฺตุกฏฺฐาเน เสนาสนผาสุตาย อภาเวน จ ภควโต ทสฺสนาลาเภน อุกฺกณฺฐิตตาย จ เต ภิกฺขู ผาสุํ น วสิํสุ, ตสฺมา ‘‘อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิมฺหา’’ติ นาโวจุํฯ ธมฺมิํ กถํ กตฺวาติ ภควา เตสํ ภิกฺขูนํ อนมตคฺคิยกถํ กเถสิฯ เต สพฺเพปิ กถาปริโยสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา นิสินฺนฏฺฐานโตเยว อากาเส อุปฺปติตฺวา อคมํสุ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘ธมฺมิํ กถํ กตฺวา’’ติฯ ตโต ภควา ‘‘สเจ กถินตฺถาโร ปญฺญตฺโต อภวิสฺส, เอเต ภิกฺขู เอกํ จีวรํ ฐเปตฺวา สนฺตรุตฺตเรน อาคจฺฉนฺตา น เอวํ กิลนฺตา อสฺสุ, กถินตฺถาโร จ นาเมส สพฺพพุทฺเธหิ อนุญฺญาโต’’ติ จินฺเตตฺวา กถินตฺถารํ อนุชานิตุกาโม ภิกฺขู อามนฺเตสิ, อามนฺเตตฺวา จ ปน ‘‘อนุชานามิ ภิกฺขเว’’ติอาทิมาหฯ

ตตฺถ อตฺถตกถินานํ โวติ นิปาตมตฺตํ โวกาโร; อตฺถตกถินานนฺติ อตฺโถฯ เอวญฺหิ สติ ปรโต ‘‘โส เนสํ ภวิสฺสตี’’ติ ยุชฺชติฯ อถ วา โวติ สามิวจนเมเวตํฯ โส เนสนฺติ เอตฺถ ปน โส จีวรุปฺปาโท เย อตฺถตกถินา, เตสํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ

ตตฺถ อนามนฺตจาโรติ ยาว กถินํ น อุทฺธริยติ, ตาว อนามนฺเตตฺวา จรณํ กปฺปิสฺสติ , จาริตฺตสิกฺขาปเทน อนาปตฺติ ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ อสมาทานจาโรติ ติจีวรํ อสมาทาย จรณํ; จีวรวิปฺปวาโส กปฺปิสฺสตีติ อตฺโถฯ คณโภชนนฺติ คณโภชนมฺปิ กปฺปิสฺสติฯ ยาวทตฺถจีวรนฺติ ยาวตฺตเกน จีวเรน อตฺโถ, ตาวตฺตกํ อนธิฏฺฐิตํ อวิกปฺปิตํ กปฺปิสฺสตีติ อตฺโถฯ โย จ ตตฺถ จีวรุปฺปาโทติ ตตฺถ กถินตฺถตสีมายํ มตกจีวรํ วา โหตุ สงฺฆํ อุทฺทิสฺส ทินฺนํ วา สงฺฆิเกน ตตฺรุปฺปาเทน อาภตํ วา, เยน เกนจิ อากาเรน ยํ สงฺฆิกจีวรํ อุปฺปชฺชติ, ตํ เตสํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ

เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว กถินํ อตฺถริตพฺพนฺติ เอตฺถ กถินตฺถารํ เก ลภนฺติ, เก น ลภนฺตีติ? คณนวเสน ตาว ปจฺฉิมโกฏิยา ปญฺจ ชนา ลภนฺติ, อุทฺธํ สตสหสฺสมฺปิ, ปญฺจนฺนํ เหฏฺฐา น ลภนฺติฯ วุตฺถวสฺสวเสน ปุริมิกาย วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ปฐมปวารณาย ปวาริตา ลภนฺติ, ฉินฺนวสฺสา วา ปจฺฉิมิกาย อุปคตา วา น ลภนฺติ, อญฺญสฺมิํ วิหาเร วุตฺถวสฺสาปิ น ลภนฺตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํฯ ปุริมิกาย อุปคตานํ ปน สพฺเพ คณปูรกา โหนฺติ, อานิสํสํ น ลภนฺติ, อานิสํโส อิตเรสํเยว โหติฯ สเจ ปุริมิกาย อุปคตา จตฺตาโร วา โหนฺติ ตโย วา ทฺเว วา เอโก วา, อิตเร คณปูรเก กตฺวา กถินํ อตฺถริตพฺพํฯ อถ จตฺตาโร ภิกฺขู อุปคตา, เอโก ปริปุณฺณวสฺโส สามเณโร, โส เจ ปจฺฉิมิกาย อุปสมฺปชฺชติ, คณปูรโก เจว โหติ, อานิสํสญฺจ ลภติฯ ตโย ภิกฺขู ทฺเว สามเณรา, ทฺเว ภิกฺขู ตโย สามเณรา, เอโก ภิกฺขุ จตฺตาโร สามเณราติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปุริมิกาย อุปคตา กถินตฺถารกุสลา น โหนฺติ, อตฺถารกุสลา ขนฺธกภาณกเถรา ปริเยสิตฺวา อาเนตพฺพาฯ กมฺมวาจํ สาเวตฺวา กถินํ อตฺถราเปตฺวา ทานญฺจ ภุญฺชิตฺวา คมิสฺสนฺติฯ อานิสํโส ปน อิตเรสํเยว โหติฯ

กถินํ เกน ทินฺนํ วฏฺฏติ? เยน เกนจิ เทเวน วา มนุสฺเสน วา ปญฺจนฺนํ วา สหธมฺมิกานํ อญฺญตเรน ทินฺนํ วฏฺฏติฯ กถินทายกสฺส วตฺตํ อตฺถิ, สเจ โส ตํ อชานนฺโต ปุจฺฉติ – ‘‘ภนฺเต กถํ กถินํ ทาตพฺพ’’นฺติ ตสฺส เอวํ อาจิกฺขิตพฺพํ – ‘‘ติณฺณํ จีวรานํ อญฺญตรปฺปโหนกํ สูริยุคฺคมนสมเย วตฺถํ ‘กถินจีวรํ เทมา’ติ ทาตุํ วฏฺฏติ , ตสฺส ปริกมฺมตฺถํ เอตฺตกา นาม สูจิโย, เอตฺตกํ สุตฺตํ, เอตฺตกํ รชนํ, ปริกมฺมํ กโรนฺตานํ เอตฺตกานํ ภิกฺขูนํ ยาคุภตฺตญฺจ ทาตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ

กถินตฺถารเกนาปิ ธมฺเมน สเมน อุปฺปนฺนํ กถินํ อตฺถรนฺเตน วตฺตํ ชานิตพฺพํฯ ตนฺตวายเคหโต หิ อาภตสนฺตาเนเนว ขลิมกฺขิตสาฏโก น วฏฺฏติ, มลีนสาฏโกปิ น วฏฺฏติ, ตสฺมา กถินตฺถารสาฏกํ ลภิตฺวา สุฏฺฐุ โธวิตฺวา สูจิอาทีนิ จีวรกมฺมูปกรณานิ สชฺเชตฺวา พหูหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ตทเหว สิพฺพิตฺวา นิฏฺฐิตสูจิกมฺมํ รชิตฺวา กปฺปพินฺทุํ ทตฺวา กถินํ อตฺถริตพฺพํฯ สเจ ตสฺมิํ อนตฺถเตเยว อญฺญํ กถินสาฏกํ อาหรติ, อญฺญานิ จ พหูนิ กถินานิสํสวตฺถานิ เทติ, โย อานิสํสํ พหุํ เทติ, ตสฺส สนฺตเกเนว อตฺถริตพฺพํฯ อิตโร ยถา ตถา โอวทิตฺวา สญฺญาเปตพฺโพฯ

กถินํ ปน เกน อตฺถริตพฺพํ? ยสฺส สงฺโฆ กถินจีวรํ เทติฯ สงฺเฆน ปน กสฺส ทาตพฺพํ? โย ชิณฺณจีวโร โหติฯ สเจ พหู ชิณฺณจีวรา โหนฺติ, วุฑฺฒสฺส ทาตพฺพํฯ วุฑฺเฒสุปิ โย มหาปริโส ตทเหว จีวรํ กตฺวา อตฺถริตุํ สกฺโกติ, ตสฺส ทาตพฺพํฯ สเจ วุฑฺโฒ น สกฺโกติ นวกตโร สกฺโกติ, ตสฺส ทาตพฺพํฯ อปิจ สงฺเฆน มหาเถรสฺส สงฺคหํ กาตุํ วฏฺฏติ, ตสฺมา ‘‘ตุมฺเห ภนฺเต คณฺหถ, มยํ กตฺวา ทสฺสามา’’ติ วตฺตพฺพํฯ ตีสุ จีวเรสุ ยํ ชิณฺณํ โหติ, ตทตฺถาย ทาตพฺพํฯ ปกติยา ทุปฏฺฏจีวรสฺส ทุปฏฺฏตฺถาเยว ทาตพฺพํฯ สเจปิสฺส เอกปฏฺฏจีวรํ ฆนํ โหติ, กถินสาฏโก จ เปลโว, สารุปฺปตฺถาย ทุปฏฺฏปฺปโหนกเมว ทาตพฺพํ, ‘‘อหํ อลภนฺโต เอกปฏฺฏํ ปารุปามี’’ติ วทนฺตสฺสาปิ ทุปฏฺฏํ ทาตุํ วฏฺฏติฯ โย ปน โลภปกติโก โหติ, ตสฺส น ทาตพฺพํฯ เตนาปิ ‘‘กถินํ อตฺถริตฺวา ปจฺฉา สิพฺพิตฺวา ทฺเว จีวรานิ กริสฺสามี’’ติ น คเหตพฺพํฯ

ยสฺส ปน ทียติ, ตสฺส เยน วิธินา ทาตพฺพํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว กถินํ อตฺถริตพฺพ’’นฺติ อารภิตฺวา สุณาตุ เม ภนฺเตติอาทิกา ทานกมฺมวาจา ตาว วุตฺตาฯ

เอวํ ทินฺเน ปน กถิเน สเจ ตํ กถินทุสฺสํ นิฏฺฐิตปริกมฺมเมว โหติ , อิจฺเจตํ กุสลํฯ โน เจ นิฏฺฐิตปริกมฺมํ โหติ, ‘‘อหํ เถโร’’ติ วา ‘‘พหุสฺสุโต’’ติ วา เอเกนาปิ อกาตุํ น ลพฺภติ, สพฺเพเหว สนฺนิปติตฺวา โธวนสิพฺพนรชนานิ นิฏฺฐาเปตพฺพานิฯ อิทญฺหิ กถินวตฺตํ นาม พุทฺธปฺปสตฺถํฯ อตีเต ปทุมุตฺตโรปิ ภควา กถินวตฺตํ อกาสิฯ ตสฺส กิร อคฺคสาวโก สุชาตตฺเถโร นาม กถินํ คณฺหิ, ตํ สตฺถา อฏฺฐสฏฺฐิยา ภิกฺขุสตสหสฺเสหิ สทฺธิํ นิสีทิตฺวา อกาสิฯ

กตปริโยสิตํ ปน กถินํ คเหตฺวา อตฺถารเกน ภิกฺขุนา ‘‘สเจ สงฺฆาฏิยา กถินํ อตฺถริตุกาโม โหติ, โปราณิกา สงฺฆาฏิ ปจฺจุทฺธริตพฺพา, นวา สงฺฆาฏิ อธิฏฺฐาตพฺพาฯ ‘อิมาย สงฺฆาฏิยา กถินํ อตฺถรามี’ติ วาจา ภินฺทิตพฺพา’’ติอาทินา ปริวาเร วุตฺตวิธาเนน กถินํ อตฺถริตพฺพํฯ อตฺถริตฺวา จ ปน ‘‘เตน กถินตฺถารเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อตฺถตํ ภนฺเต สงฺฆสฺส กถินํ, ธมฺมิโก กถินตฺถาโร, อนุโมทถา’ติ เตหิ อนุโมทเกหิ ภิกฺขูหิ เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อตฺถตํ อาวุโส สงฺฆสฺส กถินํ, ธมฺมิโก กถินตฺถาโร, อนุโมทามา’’ติ เอวมาทินา ปริวาเร วุตฺตวิธาเนเนว อนุโมทาเปตพฺพํ, อิตเรหิ จ อนุโมทิตพฺพํฯ เอวํ สพฺเพสํ อตฺถตํ โหติ กถินํฯ วุตฺตญฺเหตํ ปริวาเร ‘‘ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อตฺถตํ โหติ กถินํ – อตฺถารกสฺส จ อนุโมทกสฺส จา’’ติ (ปริ. 403)ฯ ปุนปิ วุตฺตํ – ‘‘น สงฺโฆ กถินํ อตฺถรติ, น คโณ กถินํ อตฺถรติ, ปุคฺคโล กถินํ อตฺถรติ, สงฺฆสฺส อนุโมทนา คณสฺส อนุโมทนา ปุคฺคลสฺส อตฺถารา สงฺฆสฺส อตฺถตํ โหติ กถินํ, คณสฺส อตฺถตํ โหติ กถินํ, ปุคฺคลสฺส อตฺถตํ โหติ กถินํ’’ติ (ปริ. 414)ฯ

เอวํ อตฺถเต ปน กถิเน สเจ กถินจีวเรน สทฺธิํ อาภตํ อานิสํสํ ทายกา ‘‘เยน อมฺหากํ กถินํ คหิตํ, ตสฺเสว เทมา’’ติ เทนฺติ , ภิกฺขุสงฺโฆ อนิสฺสโรฯ อถ อวิจาเรตฺวาว ทตฺวา คจฺฉนฺติ, ภิกฺขุสงฺโฆ อิสฺสโรฯ ตสฺมา สเจ กถินตฺถารกสฺส เสสจีวรานิปิ ทุพฺพลานิ โหนฺติ, สงฺเฆน อปโลเกตฺวา เตสมฺปิ อตฺถาย วตฺถานิ ทาตพฺพานิฯ กมฺมวาจา ปน เอกาเยว วฏฺฏติฯ อวเสเส กถินานิสํเส พลววตฺถานิ วสฺสาวาสิกฏฺฐิติกาย ทาตพฺพานิ, ฐิติกาย อภาเว เถราสนโต ปฏฺฐาย ทาตพฺพานิ, ครุภณฺฑํ น ภาเชตพฺพํฯ สเจ ปน เอกสีมาย พหู วิหารา โหนฺติ, สพฺเพ ภิกฺขู สนฺนิปาเตตฺวา เอกตฺถ กถินํ อตฺถริตพฺพํ, วิสุํ วิสุํ อตฺถริตุํ น วฏฺฏติฯ

[308] อิทานิ ยถา จ กถินํ อตฺถตํ โหติ, ยถา จ อนตฺถตํ, ตํ วิธิํ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว อตฺถตํ โหติ กถินํ เอวํ อนตฺถตนฺติ วตฺวา อกรณียญฺเจว มหาภูมิกญฺจ อนตฺถตลกฺขณํ ตาว ทสฺเสนฺโต น อุลฺลิขิตมตฺเตนาติอาทิเก จตุวีสติ อากาเร ทสฺเสสิฯ ตโต ปรํ อตฺถตลกฺขณํ ทสฺเสนฺโต อหเตน อตฺถตนฺติอาทิเก สตฺตรส อากาเร ทสฺเสสิฯ ปริวาเรปิ หิ ‘‘จตุวีสติยา อากาเรหิ อนตฺถตํ โหติ กถินํ, สตฺตรสหิ อากาเรหิ อตฺถตํ โหติ กถิน’’นฺติ อิทเมว ลกฺขณํ วุตฺตํฯ

ตตฺถ อุลฺลิขิตมตฺเตนาติ ทีฆโต จ ปุถุลโต จ ปมาณคฺคหณมตฺเตนฯ ปมาณญฺหิ คณฺหนฺโต ตสฺส ตสฺส ปเทสสฺส สญฺชานนตฺถํ นขาทีหิ วา ปริจฺเฉทํ ทสฺเสนฺโต อุลฺลิขติ, นลาฏาทีสุ วา ฆํสติ, ตสฺมา ตํ ปมาณคฺคหณํ ‘‘อุลฺลิขิตมตฺต’’นฺติ วุจฺจติฯ โธวนมตฺเตนาติ กถินทุสฺสโธวนมตฺเตนฯ จีวรวิจารณมตฺเตนาติ ‘‘ปญฺจกํ วา สตฺตกํ วา นวกํ วา เอกาทสกํ วา โหตู’’ติ เอวํ วิจาริตมตฺเตนฯ เฉทนมตฺเตนาติ ยถาวิจาริตสฺส วตฺถสฺส เฉทนมตฺเตนฯ พนฺธนมตฺเตนาติ โมฆสุตฺตกาโรปนมตฺเตนฯ โอวฏฺฏิยกรณมตฺเตนาติ โมฆสุตฺตกานุสาเรน ทีฆสิพฺพิตมตฺเตนฯ กณฺฑุสกรณมตฺเตนาติ มุทฺธิยปตฺตพนฺธนมตฺเตนฯ ทฬฺหีกมฺมกรณมตฺเตนาติ ทฺเว จิมิลิกาโย เอกโต กตฺวา สิพฺพิตมตฺเตนฯ อถ วา ปฐมจิมิลิกา ฆเฏตฺวา ฐปิตา โหติ, กถินสาฏกํ ตสฺสา กุจฺฉิจิมิลิกํ กตฺวา สิพฺพิตมตฺเตนาติปิ อตฺโถฯ

มหาปจฺจริยํ ‘‘ปกติจีวรสฺส อุปสฺสยทาเนนา’’ติ วุตฺตํฯ กุรุนฺทิยํ ปน ‘‘ปกติปตฺตพทฺธจีวรํ ทุปฏฺฏํ กาตุํ กุจฺฉิจิมิลิกํ อลฺลิยาปนมตฺเตนา’’ติ วุตฺตํฯ อนุวาตกรณมตฺเตนาติ ปิฏฺฐิอนุวาตาโรปนมตฺเตนฯ ปริภณฺฑกรณมตฺเตนาติ กุจฺฉิอนอุวาตาโรปนมตฺเตนฯ โอวทฺเธยฺยกรณมตฺเตนาติ อาคนฺตุกปตฺตาโรปนมตฺเตน ฯ กถินจีวรโต วา ปตฺตํ คเหตฺวา อญฺญสฺมิํ อกถินจีวเร ปตฺตาโรปนมตฺเตนฯ

กมฺพลมทฺทนมตฺเตนาติ เอกวารํเยว รชเน ปกฺขิตฺเตน ทนฺตวณฺเณน ปณฺฑุปลาสวณฺเณน วาฯ สเจ ปน สกิํ วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา รตฺตมฺปิ สารุปฺปํ โหติ, วฏฺฏติฯ นิมิตฺตกเตนาติ ‘‘อิมินา ทุสฺเสน กถินํ อตฺถริสฺสามี’’ติ เอวํ นิมิตฺตกเตนฯ เอตฺตกเมว หิ ปริวาเร วุตฺตํฯ อฏฺฐกถาสุ ปน ‘‘อยํ สาฏโก สุนฺทโร, สกฺกา อิมินา กถินํ อตฺถริตุ’นฺติ เอวํ นิมิตฺตกมฺมํ กตฺวา ลทฺเธนา’’ติ วุตฺตํฯ ปริกถากเตนาติ ‘‘กถินํ นาม ทาตุํ วฏฺฏติ, กถินทายโก พหุํ ปุญฺญํ ปสวตี’’ติ เอวํ ปริกถาย อุปฺปาทิเตนฯ กถินํ นาม อติอุกฺกฏฺฐํ วฏฺฏติ, มาตรมฺปิ วิญฺญาเปตุํ น วฏฺฏติ, อากาสโต โอติณฺณสทิสเมว วฏฺฏตีติฯ กุกฺกุกเตนาติ ตาวกาลิเกนฯ สนฺนิธิกเตนาติ เอตฺถ ทุวิโธ สนฺนิธิ กรณสนฺนิธิ จ นิจยสนฺนิธิ จฯ ตตฺถ ตทเหว อกตฺวา ฐเปตฺวา กรณํ กรณสนฺนิธิฯ สงฺโฆ อชฺช กถินทุสฺสํ ลภิตฺวา ปุนทิวเส เทติ, อยํ นิจยสนฺนิธิฯ

นิสฺสคฺคิเยนาติ รตฺตินิสฺสคฺคิเยนฯ ปริวาเรปิ วุตฺตํ – ‘‘นิสฺสคฺคิยํ นาม กริยมาเน อรุณํ อุฏฺฐหตี’’ติฯ อกปฺปกเตนาติ อนาทินฺนกปฺปพินฺทุนาฯ อญฺญตฺร สงฺฆาฏิยาติอาทีสุ ฐเปตฺวา สงฺฆาฏิอุตฺตราสงฺคอนฺตรวาสเก อญฺเญน ปจฺจตฺถรณาทินา อตฺถตํ อนตฺถตํ โหตีติฯ อญฺญตฺร ปญฺจเกน วา อติเรกปญฺจเกน วาติ ปญฺจ วา อติเรกานิ วา ขณฺฑานิ กตฺวา มหามณฺฑลอฑฺฒมณฺฑลานิ ทสฺเสตฺวา กเตเนว วฏฺฏติฯ เอวญฺหิ สมณฺฑลิกตํ โหติ, ตํ ฐเปตฺวา อญฺเญน อจฺฉินฺนเกน วา ทฺวตฺติจตุขณฺเฑน วา น วฏฺฏติฯ อญฺญตฺร ปุคฺคลสฺส อตฺถาราติ ปุคฺคลสฺส อตฺถารํ ฐเปตฺวา น อญฺเญน สงฺฆสฺส วา คณสฺส วา อตฺถาเรน อตฺถตํ โหติฯ นิสฺสีมฏฺโฐ อนุโมทตีติ พหิอุปจารสีมาย ฐิโต อนุโมทติฯ

[309] อหเตนาติ อปริภุตฺเตนฯ อหตกปฺเปนาติ อหตสทิเสน เอกวารํ วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา โธเตนฯ ปิโลติกายาติ หตวตฺถกสาฏเกน ฯ ปํสุกูเลนาติ เตวีสติยา เขตฺเตสุ อุปฺปนฺนปํสุกูเลนฯ ปํสุกูลิกภิกฺขุนา โจฬกภิกฺขํ อาหิณฺฑิตฺวา ลทฺธโจฬเกหิ กตจีวเรนาติปิ กุรุนฺทิมหาปจฺจรีสุ วุตฺตํฯ ปาปณิเกนาติ อาปณทฺวาเร ปติตปิโลติกํ คเหตฺวา กถินตฺถาย เทติ, เตนาปิ วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ เสสํ วุตฺตวิปลฺลาเสเนว เวทิตพฺพํฯ อิมสฺมิํ ปน ฐาเน ‘‘สห กถินสฺส อตฺถารา กติ ธมฺมา ชายนฺตี’’ติอาทิ พหุอฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ, ตํ สพฺพํ ปริวาเร ปาฬิอารูฬฺหเมว, ตสฺมา ตตฺถ อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ น หิ เตน อิธ อวุจฺจมาเนน กถินตฺถารกสฺส กิญฺจิ ปริหายติฯ

[310] เอวํ กถินตฺถารํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อุพฺภารํ ทสฺเสตุํ กถญฺจ ภิกฺขเว อุพฺภตํ โหติ กถินนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ มาติกาติ มาตโร; ชเนตฺติโยติ อตฺโถฯ กถินุพฺภารญฺหิ เอตา อฏฺฐ ชเนตฺติโยฯ ตาสุ ปกฺกมนํ อนฺโต อสฺสาติ ปกฺกมนนฺติกาฯ เอวํ เสสาปิ เวทิตพฺพาฯ

อาทายสตฺตกกถา

[311] น ปจฺเจสฺสนฺติ น ปุน อาคมิสฺสํฯ เอตสฺมิํ ปน ปกฺกมนนฺติเก กถินุทฺธาเร ปฐมํ จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติ, ปจฺฉา อาวาสปลิโพโธฯ เอวํ ปกฺกมโต หิ จีวรปลิโพโธ อนฺโตสีมายเมว ฉิชฺชติ, อาวาสปลิโพโธ สีมาติกฺกเมฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ปริวาเร –

‘‘ปกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

ปจฺฉา อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชตี’’ติฯ (ปริ. 415);

จีวรํ อาทายาติ อกตจีวรํ อาทายฯ พหิสีมคตสฺสาติ อญฺญํ สามนฺตวิหารํ คตสฺสฯ เอวํ โหตีติ ตสฺมิํ วิหาเร เสนาสนผาสุกํ วา สหายสมฺปตฺติํ วา ทิสฺวา เอวํ โหติ ฯ เอตสฺมิํ ปน นิฏฺฐานนฺติเก กถินุทฺธาเร อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ, โส หิ ‘‘น ปจฺเจสฺส’’นฺติ จิตฺเต อุปฺปนฺนมตฺเตเยว ฉิชฺชติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –