ลูวกจมฺมปริกฺขฏาติ ปกฺขิพิฬาลจมฺมปริกฺขฏา ฯ เอตาสุปิ ยา กาจิ ลภิตฺวา ตํ จมฺมํ อปเนตฺวา ธาเรตพฺพาฯ

[247] โอมุกฺกนฺติ ปฏิมุญฺจิตฺวา อปนีตํฯ นวาติ อปริภุตฺตาฯ

อชฺฌาราเมอุปาหนปฏิกฺเขปกถา

[248] อภิชีวนิกสฺสาติ เยน สิปฺเปน อภิชีวนฺติ, ชีวิกํ กปฺเปนฺติ, ตสฺส การณาติ อตฺโถฯ อิธ โข ตํ ภิกฺขเวติ เอตฺถ ตนฺติ นิปาตมตฺตํ, อิธ โข ภิกฺขเว โสเภยฺยาถาติ อตฺโถฯ ยํ ตุมฺเหติ เย ตุมฺเหฯ อถ วา ยทิ ตุมฺเหติ วุตฺตํ โหติฯ ยทิสทฺทสฺส หิ อตฺเถ อยํ นิปาโตฯ อาจริเยสูติอาทิมฺหิ ปพฺพชฺชาจริโย, อุปสมฺปทาจริโย, นิสฺสยาจาริโย, อุทฺเทสาจริโยติ อิเม จตฺตาโรปิ อิธ อาจริยา เอวฯ อวสฺสิกสฺส ฉพฺพสฺโส อาจริยมตฺโตฯ โส หิ จตุวสฺสกาเล ตํ นิสฺสาย วจฺฉติ; เอวํ เอกวสฺสสฺส สตฺตวสฺโส, ทุวสฺสสฺส อฏฺฐวสฺโส, ติวสฺสสฺส นววสฺโส, จตุวสฺสสฺส ทสวสฺโสฯ อิเมปิ อาจริยมตฺตา เอว ฯ อุปชฺฌายสฺส สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตา ปน สหายภิกฺขู, เย วา ปน เกจิ ทสหิ วสฺเสหิ มหนฺตตรา เต สพฺเพปิ อุปชฺฌายมตฺตา นามฯ เอตฺตเกสุ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมนฺเตสุ สอุปาหนสฺส จงฺกมโต อาปตฺติฯ

[249] ปาทขีลาพาโธ นาม ปาทโต ขีลสทิสํ มํสํ นิกฺขนฺตํ โหติฯ

[251] ติณปาทุกาติ เยน เกนจิ ติเณน กตปาทุกาฯ หินฺตาลปาทุกาติ ขชฺชูรีปตฺเตหิ กตปาทุกา; หินฺตาลปตฺเตหิปิ น วฏฺฏติเยวฯ กมลปาทุกาติ กมลติณํ นาม อตฺถิ, เตน กตปาทุกา; อุสีรปาทุกาติปิ วทนฺติฯ กมฺพลปาทุกาติ อุณฺณาหิ กตปาทุกาฯ อสงฺกมนียาติ ภูมิยํ สุปฺปติฏฺฐิตา นิจฺจลา อสํหาริยาฯ

[252] องฺคชาตํ ฉุปนฺตีติ องฺคชาเตเนว องฺคชาตํ ฉุปนฺติฯ โอคาเหตฺวา มาเรนฺตีติ อนฺโต อุทเก ทฬฺหํ คเหตฺวา มาเรนฺติฯ

ยานาทิปฏิกฺเขปกถา

[253] อิตฺถิยุตฺเตนาติ เธนุยุตฺเตนฯ ปุริสนฺตเรนาติ ปุริสสารถินาฯ ปุริสยุตฺเตนาติ โคณยุตฺเตนฯ อิตฺถนฺตเรนาติ อิตฺถิสารถินาฯ คงฺคามหิยายาติ คงฺคามหกีฬิกายฯ ปุริสยุตฺตํ หตฺถวฏฺฏกนฺติ เอตฺถ ปุริสยุตฺตํ อิตฺถิสารถิ วา โหตุ, ปุริสสารถิ วา วฏฺฏติฯ หตฺถวฏฺฏกํ ปน อิตฺถิโย วา วฏฺเฏนฺตุ ปุริสา วา, วฏฺฏติเยวฯ ยานุคฺฆาเตนาติ ยานํ อภิรุหนฺตสฺส สพฺโพ กาโย จลติ ตปฺปจฺจยาฯ สิวิกนฺติ ปีฐกสิวิกํฯ ปาฏงฺกินฺติ วํเส ลคฺเคตฺวา กตํ ปฏโปตลิกํฯ

[254] อุจฺจาสยนมหาสยนนานีติ เอตฺถ อุจฺจาสยนนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ มญฺจํฯ มหาสยนนฺติ อกปฺปิยตฺถรณํ, อาสนฺทีอาทีสุ อาสนฺทีติ ปมาณาติกฺกนฺตาสนํฯ ปลฺลงฺโกติ ปาเทสุ วาฬรูปานิ ฐเปตฺวา กโตฯ โคนโกติ ทีฆโลมโก มหาโกชโว; จตุรงฺคุลาธิกานิ กิร ตสฺส โลมานิฯ จิตฺตกาติ วานจิตฺโร อุณฺณามยตฺถรโณฯ ปฏิกาติ อุณฺณามโย เสตตฺถรโณฯ ปฏลิกาติ ฆนปุปฺผโก อุณฺณามยโลหิตตฺถรโณ; โย อามลกปฏฺโฏติปิ วุจฺจติฯ ตูลิกาติ ปกติตูลิกาเยวฯ วิกติกาติ สีหพฺยคฺฆาทิรูปวิจิตฺโร อุณฺณามยตฺถรโณฯ อุทฺทโลมีติ เอกโต อุคฺคตโลมํ อุณฺณามยตฺถรณํ; ‘‘อุทฺธโลมี’’ติปิ ปาโฐฯ เอกนฺตโลมีติ อุภโต อุคฺคตโลมํ อุณฺณามยตฺถรณํฯ กฏฺฏิสฺสนฺติ รตนปริสิพฺพิตํ โกเสยฺยกฏฺฏิสฺสมยํ ปจฺจตฺถรณํ ฯ โกเสยฺยนฺติ รตนปริสิพฺพิตํ โกสิยสุตฺตมยํ ปจฺจตฺถรณํ; สุทฺธโกเสยฺยํ ปน วฏฺฏติฯ

กุตฺตกนฺติ โสฬสนฺนํ นาฏกิตฺถีนํ ฐตฺวา นจฺจนโยคฺคํ อุณฺณามยอตฺถรณํฯ หตฺถตฺถรอสฺสตฺถราติ หตฺถิอสฺสปิฏฺฐีสุ อตฺถรณกอตฺถรณา เอวฯ รถตฺถเรปิ เอเสว นโยฯ อชินปฺปเวณีติ อชินจมฺเมหิ มญฺจปฺปมาเณน สิพฺพิตฺวา กตา ปเวณีฯ กทลีมิคปวรปจฺจตฺถรณนฺติ กทลีมิคจมฺมํ นาม อตฺถิ, เตน กตํ ปวรปจฺจตฺถรณํ, อุตฺตมปจฺจตฺถรณนฺติ อตฺโถฯ ตํ กิร เสตวตฺถสฺส อุปริ กทลีมิคจมฺมํ ปตฺถริตฺวา สิพฺพิตฺวา กโรนฺติฯ