น ภิกฺขเว สภาคา อาปตฺตีติ เอตฺถ ยํ ทฺเวปิ ชนา วิกาลโภชนาทินา สภาควตฺถุนา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ, เอวรูปา วตฺถุสภาคา ‘‘สภาคา’’ติ วุจฺจติฯ วิกาลโภชนปฺปจฺจยา อาปนฺนํ ปน อนติริตฺตโภชนปจฺจยา อาปนฺนสฺส สนฺติเก เทเสตุํ วฏฺฏติฯ ยาปิ จายํ วตฺถุสภาคา, สาปิ เทสิตา สุเทสิตาวฯ อญฺญํ ปน เทสนปจฺจยา เทสโก, ปฏิคฺคหณปฺปจฺจยา ปฏิคฺคหโก จาติ อุโภปิ ทุกฺกฏํ อาปชฺชนฺติ, ตํ นานาวตฺถุกํ โหติ, ตสฺมา อญฺญมญฺญํ เทเสตุํ วฏฺฏติฯ

[170] สามนฺโต ภิกฺขุ เอวมสฺส วจนีโยติ เอตฺถ สภาโคเยว วตฺตพฺโพฯ วิสภาคสฺส หิ วุจฺจมาเน ภณฺฑนกลหสงฺฆเภทาทีนิปิ โหนฺติ, ตสฺมา ตสฺส อวตฺวา ‘‘อิโต วุฏฺฐหิตฺวา ปฏิกริสฺสามี’’ติ อาโภคํ กตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพติ อนฺธกฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ

อนาปตฺติปนฺนรสกาทิกถา

[172] อนาปตฺติปนฺนรสเก – เต น ชานิํสูติ สีมํ โอกฺกนฺตาติ วา โอกฺกมนฺตีติ วาติ น ชานิํสุฯ อถญฺเญ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺตีติ คามํ วา อรญฺญํ วา เกนจิ กรณีเยน คนฺตฺวา เตสํ นิสินฺนฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺติฯ วคฺคา สมคฺคสญฺญิโนติ เตสํ สีมํ โอกฺกนฺตตฺตา วคฺคา; สีมํ โอกฺกนฺตภาวสฺส อชานนโต สมคฺคสญฺญิโนฯ

[173] วคฺคาวคฺคสญฺญิปนฺนรสเก – เต ชานนฺตีติ ปพฺพเต วา ถเล วา ฐิตา สีมํ โอกฺกนฺเต วา โอกฺกมนฺเต วา ปสฺสนฺติฯ เวมติกปนฺนรสกํ อุตฺตานเมวฯ

[175] กุกฺกุจฺจปกตปนฺนรสเก – ยถา อิจฺฉาย อภิภูโต ‘‘อิจฺฉาปกโต’’ติ วุจฺจติ, เอวํ ปุพฺพภาเค สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวาปิ กรณกฺขเณ อกปฺปิเย อกปฺปิยสญฺญิตาสงฺขาเตน กุกฺกุจฺเจน อภิภูตา ‘‘กุกฺกุจฺจปกตา’’ติ เวทิตพฺพาฯ

[176] เภทปุเรกฺขารปนฺนรสเก – อกุสลพลวตาย ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํฯ

สีโมกฺกนฺติกเปยฺยาลกถา

[177] อาวาสิเกนอาคนฺตุกเปยฺยาเล – ยถา ปุริเม อาวาสิเกนอาวาสิกเปยฺยาเล ‘‘เต น ชานนฺติ อถญฺเญ อาวาสิกา’’ติอาทิ วุตฺตํ, เอวํ ‘‘เต น ชานนฺติ อถญฺเญ อาคนฺตุกา’’ติอาทินา นเยน สพฺพํ เวทิตพฺพํฯ อาคนฺตุเกนอาวาสิกเปยฺยาเล ปน – ยถา ปุริมเปยฺยาเล ‘‘อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺตี’’ติ อาคตํ, เอวํ ‘‘อาคนฺตุกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺตี’’ติ อาเนตพฺพํ ฯ อาคนฺตุเกนอาคนฺตุกเปยฺยาเล ปน – อุภยปเทสุ อาคนฺตุกวเสน โยเชตพฺโพติฯ

[178] อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ จาตุทฺทโส โหติ, อาคนฺตุกานํ ปนฺนรโสติ เอตฺถ เยสํ ปนฺนรโส, เต ติโรรฏฺฐโต วา อาคตา, อตีตํ วา อุโปสถํ จาตุทฺทสิกํ อกํสูติ เวทิตพฺพาฯ อาวาสิกานํ อนุวตฺติตพฺพนฺติ อาวาสิเกหิ ‘‘อชฺชุโปสโถ จาตุทฺทโส’’ติ ปุพฺพกิจฺเจ กริยมาเน อนุวตฺติตพฺพํ, น ปฏิกฺโกสิตพฺพํฯ น อกามา ทาตพฺพาติ น อนิจฺฉาย ทาตพฺพาฯ

ลิงฺคาทิทสฺสนกถา

[179] อาวาสิกาการนฺติ อาวาสิกานํ อาการํฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ อากาโร นาม เยน เตสํ วตฺตสมฺปนฺนา วา น วาติ อาจารสณฺฐานํ คยฺหติฯ ลิงฺคํ นาม ยํ เต ตตฺถ ตตฺถ ลีเน คมยติ; อทิสฺสมาเนปิ ชานาเปตีติ อตฺโถฯ นิมิตฺตํ นาม ยํ ทิสฺวา เต อตฺถีติ ญายนฺติฯ อุทฺเทโส นาม เยน เต เอวรูปปริกฺขาราติ อุทฺทิสนฺติ; อปเทสํ ลภนฺตีติ อตฺโถฯ สพฺพเมตํ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทีนญฺเจว ปทสทฺทาทีนญฺจ อธิวจนํ, ยถาโยคํ ปน โยเชตพฺพํฯ อาคนฺตุกาการาทีสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ อญฺญาตกนฺติ อญฺเญสํ สนฺตกํฯ ปาทานํ โธตํ อุทกนิสฺเสกนฺติ ปาทานํ โธตานํ อุทกนิสฺเสกํฯ พหุวจนสฺส เอกวจนํ เวทิตพฺพํฯ ‘‘ปาทานํ โธตอุทกนิสฺเสก’’นฺติ วา ปาโฐ; ปาทานํ โธวนอุทกนิสฺเสกนฺติ อตฺโถฯ

[180] นานาสํวาสกาทิวตฺถูสุ – สมานสํวาสกทิฏฺฐินฺติ ‘‘สมานสํวาสกา เอเต’’ติ ทิฏฺฐิํฯ น ปุจฺฉนฺตีติ เตสํ ลทฺธิํ น ปุจฺฉนฺติ; อปุจฺฉิตฺวาว วตฺตปฏิวตฺติํ กตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติฯ นาภิวิตรนฺตีติ นานาสํวาสกภาวํ มทฺทิตุํ อภิภวิตุํ น สกฺโกนฺติ; ตํ ทิฏฺฐิํ น นิสฺสชฺชาเปนฺตีติ อตฺโถฯ